میسیسیپی
| میسیسیپی | |
|---|---|
 | |
| بەشێکە لە | ویلایەتە یەکگرتووە پێکلکاوەکان |
| دامەزران | ١٠ی کانوونی یەکەمی ١٨١٧ |
| ناو بە زمانی فەرمی | State of Mississippi |
| ناسناو | The Magnolia State |
| کورتەناو | MS، Miss. |
| ئەرشیڤەکان لە | Mississippi Department of Archives and History |
| ناونراوە لەدوای | ڕووباری میسیسیپی |
| ناسناوی خەڵک | Mississippian |
| زمانی فەرمی | زمانی ئینگلیزی |
| سروودی نیشتمانی | Go, Mississippi |
| دروشم بە کوردی | بە فەزیلەت و چەک |
| دروشم | Virtute et armis |
| کیشوەر | ئەمریکای باکوور |
| وڵات | ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا |
| پایتەخت | جاکسن، میسیسیپی |
| دابەشکاریی کارگێڕی | ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا |
| ناوچەی کاتی | UTC−06:00، ناوچەی کاتی ناوەندی، ئەمریکا/شیکاگۆ |
| پۆتانی شوێن | ٣٣°٠′٠″N ٩٠°٠′٠″W |
| Coordinates of geographic center | ٣٢°٤٤′١١″N ٨٩°٤٠′٤″W |
| Coordinates of northernmost point | ٣٥°٠′٠″N ٩٠°٠′٠″W |
| بەرزترین خاڵ | شاخی ووداڵ |
| نزمترین خاڵ | کەنداوی مەکسیک |
| نووسینگەی بەڕێوەبردن | حاکمی ویلایەتی میسیسیپی |
| سەرۆک | تەیت ڕیڤز |
| دەستەی جێبەجێکردن | حکوومەتی میسیسیپی |
| ئەنجومەنی یاسادانەر | ئەنجومەنی یاسادانانی میسیسیپی |
| دەسەڵاتی دادوەری باڵا | دادگای باڵای ویلایەتی میسیسیپی |
| دۆخی یاسایی | Nonprofit Corporation |
| دانیشتووان | ٢٬٩٦١٬٢٧٩ |
| بەرزی لە ئاستی دەریا | ٩١ مەتر |
| ھاوسنوورە لەگەڵ | لویزیانا، ئارکنساس، تێنێسی، ئەلاباما |
| دەقی بنەڕەتی | Constitution of Mississippi of 1890 |
| جێگەی دەگرێتەوە | Mississippi Territory |
| زمانەکان | Louisiana French، Natchez، Choctaw |
| ڕووبەر | ١٢٥٬٤٤٣ کیلۆمەتر چوارگۆشە |
| وێبگە | https://www.ms.gov/ |
| ھاشتاگ | Mississippi |
| وەسفی ئاڵا | flag of Mississippi |
| مۆر (نیشانە) | Seal of Mississippi |
| ھێمای فەرمی | Mimus polyglottos |
| جوگرافیای ئەم بابەتە | geography of Mississippi |
| Official color | بێ نرخ |
| ئابووری بابەت | economy of Mississippi |
| دیمۆگرافیای بابەت | demographics of Mississippi |
| ئاستی زوومکردنی نەخشەی شەقامی کراوە | 7 |
 | |
پۆتانەکان: 33°N 90°W / 33°N 90°W میسیسیپی (بە ئینگلیزی: Mississippi) ویلایەتێکە لە ناوچەی باشووری ڕۆژھەڵاتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا. لە باکوورەوە ھاوسنوورە لەگەڵ تێنسی، لە ڕۆژھەڵاتەوە لەگەڵ ئەلاباما، لە باشوورەوە لەگەڵ کەنداوی مەکسیک، لە باشووری ڕۆژاوا لەگەڵ لویزیانا و لە باکووری ڕۆژاوا لەگەڵ ئارکانساس. سنووری ڕۆژاوای میسیسیپی تا ڕادەیەکی زۆر بەھۆی ڕووباری میسیسیپی، یان بە ڕێڕەوی مێژوویی دیاری دەکرێت. ویلایەتی میسیسیپی لە ٥٠ ویلایەتی ئەمریکادا پلەی سێیەمی گەورەترین و ٣٥ھەمین ویلایەتە و کەمترین داھاتی سەرتاسەری ھەیە. جاکسن پایتەختی ویلایەتەکە و گەورەترین شارە. جاکسنی گەورە پڕ دانیشتووترین ناوچەی گەورەی ویلایەتەکەیە و ژمارەی دانیشتووانی لە ساڵی ٢٠٢٠دا ٥٩١ ھەزار و ٩٧٨ کەس بووە.
مێژووی ویلایەتەکە دەگەڕێتەوە بۆ نزیکەی ساڵی ٩٥٠٠ پێش زایین لەگەڵ ھاتنی باوباپیرانی سوورپێستەکان، و لەم قۆناغانەدا پەرەی سەندووە کە بە گەشەسەندنی کۆمەڵگا کشتوکاڵییەکان و گەشەسەندنی شارستانییەتی میسیسیپی دیاریکراون. گەڕان و پشکنینی ئەورووپی لە سەدەی ١٦ لە ئیسپانییەکان دەستی پێکرد، دواتر لە سەدەی ١٧دا کۆلۆنیکردنی فەڕەنسی. پێگەی ستراتیژی میسیسیپی بەدرێژایی ڕووباری میسیسیپی وای لێکرد کە ببێتە شوێنێک کە گرنگییەکی ئابووری و ستراتیژی گەورەی ھەبێت، بەتایبەتی لە سەردەمی چاندنی پەتاتەدا، کە بەشداربوو لە سامانەکەی پێش شەڕی ناوخۆ بەڵام کۆیلایەتی و جیاکاریش ڕەگی داکوتا. لە ١٠ی کانوونی دووەمی ١٨١٧، ویلایەتی میسیسیپی بووە بیستەمین ویلایەتی وەرگیراو لە یەکێتییەکە. تا ساڵی ١٨٦٠، میسیسیپی گەورەترین ویلایەتی بەرھەمھێنانی پەتاتە بوو لە وڵاتەکەدا و کۆیلەکان ٥٥٪ی دانیشتووانی ویلایەتەکەیان پێکدەھێنا. میسیسیپی لە ٩ی کانوونی دووەمی ١٨٦١ جیابوونەوەی خۆی لە یەکێتییەکە ڕاگەیاند، یەکێک بوو لە حەوت ویلایەتە ڕەسەنەکانی کۆنفیدڕاڵی، کە گەورەترین ویلایەتی کۆیلەیی لە وڵاتەکەدا پێکھێنا. دوای شەڕی ناوخۆ، لە ٢٣ی شوباتی ١٨٧٠ وەرگیرایەوە ناو یەکێتیی. لە کۆتایی شەڕی ناوخۆ تا شەستەکانی سەدەی بیستەم، میسیسیپی لەلایەن دیموکراتە پارێزگار و جیاکارییە کۆمەڵایەتییەکانەوە زاڵ بوو کە تایبەت بوون بە پشتیوانیکردن لە باڵادەستی سپی پێستەکان.[١][٢]
سەرەڕای پێشکەوتنەکان، میسیسیپی بەردەوامە لە ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکانی پەیوەست بە تەندروستی، پەروەردە و گەشەپێدانی ئابووری، و زۆرجار لە پێوەرە نیشتمانییەکانی سامان، کوالیتی چاودێری تەندروستی و بەدەستھێنانی خوێندندا پلەی نزمە. لە ڕووی ئابوورییەوە پشت بە کشتوکاڵ و بەرھەمھێنان و پەرەسەندنی گرنگیدان بە گەشتیاری دەبەستێت، کە لەلایەن مەکۆکانی کات بەسەربردن و شوێنە مێژوویییەکانەوە تیشک دەخرێتە سەر. میسیسیپی زیاتر لە نیوەی ماسی کات (کاتفیش)ی وڵات بەرھەم دەھێنێت کە لە کێڵگەکاندا بەخێو دەکرێن و گەورەترین بەرھەمھێنەری پەتاتەی شیرین و دارەکانی وەک سیپدار یان سنەوبەر. ویلایەتەکانی دیکە بریتین لە بەرھەمھێنانی پێشکەوتوو، خزمەتگوزارییەکان، گواستنەوە و خزمەتگوزارییە تەندروستییەکان. میسیسیپی بە نزیکەیی تەواو لەناو دەشتی کەناری کەنداوی ڕۆژھەڵاتدایە، و بەگشتی لە دەشتە نزمەکان و گردە نزمەکان پێکھاتووە. بەشی باکووری ڕۆژاوای ویلایەتەکە کە دەمێنێتەوە لە دەلتای میسیسیپی پێکدێت. بەرزترین خاڵ لە میسیسیپی چیای وداڵە کە ٨٠٧ پێ (٢٤٦ م) لە ئاستی دەریاوە بەرزە لە تەنیشت بەرزایی کمبرلاند؛ نزمترین خاڵ کەنداوی مەکسیکە. میسیسیپی پۆلێنکردنی کەشوھەوای ژێر گەرمی شێداری ھەیە.[٣][٤]
میسیسیپی بە ڕەگ و ڕیشەی قووڵی ئایینی ناسراوە، کە ڕۆڵێکی سەرەکی لە ژیانی دانیشتووانەکەیدا دەگێڕێت. ئەم ویلایەتە لە ڕیزبەندی بەرزترین ویلایەتەکانی ئەمریکادایە لە ڕووی ئایینییەوە. ھەروەھا میسیسیپی بەو ویلایەتە ناسراوە کە زۆرترین ڕێژەی دانیشتووانی ئەمریکی ئەفریقایی تێدایە. پێکھاتەی حوکمڕانی وڵات لەسەر بنەمای جیاکردنەوەی نەریتی دەسەڵاتەکان دامەزراوە و ڕەوتە سیاسییەکان ھاوتەریبییەکی بەھێز لەگەڵ بەھا پارێزگارییەکان نیشان دەدەن. میسیسیپی شانازی بە میراتێکی دەوڵەمەندی کولتوورییەوە دەکات، بەتایبەتی لە بواری مۆسیقادا، کە شوێنی لەدایکبوونی مۆسیقای بلووز بووە و بەشدارییەکی بەرچاوی لە گەشەپێدانی مۆسیقای ئەمریکیدا کردووە بە گشتی.[٥][٦]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ https://web.archive.org/web/20240301105635/https://www.earthobservatory.nasa.gov/images/147001/meandering-mississippi-river
- ^ https://archive.today/20210914152209/https://www.census.gov/library/visualizations/interactive/2020-population-and-housing-state-data.html
- ^ https://web.archive.org/web/20190615105736/http://mshistorynow.mdah.state.ms.us/articles/161/cotton-in-a-global-economy-mississippi-1800-1860
- ^ Richter، William L. (2009). The A to Z of the Civil War and Reconstruction. Lanham: Scarecrow Press. ISBN:9780810863361. OCLC:435767707.
- ^ https://web.archive.org/web/20160424025323/http://www.americashealthrankings.org/MS
- ^ https://archive.today/20190608190533/https://globaldatalab.org/shdi/shdi/
بەستەرە دەرەکییەکان
[دەستکاری]
 | ئەم «جوگرافیا» وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |