دەروازە:جوگرافیا

بەخێربێن بۆ دەروازەی وتارەکانی جوگرافیا! جوگرافیا چییە؟ زانستی جوگرافیا ( بە ئینگلیزی: Geography لە لاتینیەوە وەرگیراوە : γεωγραφία - geographia ) ئەو زانستەیە کە لە دیاردە سروشتی و مرۆییەکان دەکۆڵێتەوە لەشوێنێک بۆ شوێنێکی تر وە لەکاتێک بۆ کاتێکی تر . گەر مانای وشەی جوگرافیا لێکبدەینەوە ئەوا دەکاتە وەسفکردن یان نواندن و نەخشاندن یاخود نووسینەوەی زەوی. زیاتر... ھەنووکە ٤٬٩٨٨ وتار لە دەروازەی جوگرافیادا ھەیە. وتارێک لەوان بە ھەڵکەوت ببینە وتاری ھەڵبژێردراو چیای‮ ‬ھەڵگورد، ھەرچەندە ھەندێ کەس بە ھەڵە دەڵێن یەکەم چیای بەرزی باشوورە بەڵام لە ڕاستیدا دووەم بەرزترین لوتکە چیای‮ باشووری کوردستان و ھەروەھا ئێراقیشە، بەرزییەکەی‮ ٧٠٦٣ مەتر لە سەر ئاستی‮ ‬رووی‮ ‬دەریایە، ‮ ‬بە دووری‮ ١٨ کیلۆمەتر دەکەوێتە باکوری‮ ‬رۆژھەڵاتی‮ ‬ھەوڵێری‮ ‬پایتەخت. لە کوردستان ھەر چیا و شاخ و کێوێک ھێمایەکی شکۆداری و سومبولی شۆڕش و کوردایەتی دەنوێنێ، ئەو چیایانە شان بەشانی پێشمەرگە لەکاتی شۆڕشەکاندا وەک قەڵغانێک بوون لەبەرانبەر دوژمندا، یەکێک لەو چیا بەرزانە، لوتکەی چیای ھەڵگوردە، شوێنی جوگرافی دەکەوێتە زنجیرە چیاکانی حەسارۆست، نزیک سنووری نێوان ڕۆژھەڵات و باشوور، ئەو چیایە دەکەوێتە ناوچەی سەکرانی ھەڵگورد کە سەر بە (شارستانی) قەزای چۆمانە، ئەوەی شایەنی باسە چیای ھەڵگورد بەدیمەنێکی شاخاوی لە زستان و بەھاردا لوتکەی بە بەفر دادەپۆشرێ و لەھاوینYش دەبێتە ناوچەیەکی گەشتیاری و تەنانەت خەڵکێکی زۆر حەز بەسەیرانی ناوچەکانی دەوروبەری ئەو چیایە دەکەن. سەبارەت بەەوەی کام چیا بەرزترین چیای باشووری کوردستان و ھەروەھا ئێراقیشەدەبێ ئاماژە بەوە بکرێ کە چیای شێخەدارە کە دەکەوێتە گوندی کونەدای سەر بە ناوچەی سۆرانی پارێزگای ھەولێر و بەرزیی ئەو چیایە دەگاتە (٣٦١١) مەتر، واتە چەند مەترێک لەچیای ھەڵگورد بەرزترە. زیاتر... وێنەی ھەڵبژێردراو وێنەی سێ ڕەھەندیی چیای ئارارات ئایا زانیوتە؟ چیلی خاوەنی چەندەھا دوورگەی بچوکی دوورەدەستە، کە بەشێکی زۆریان کەوتونەتە قوڵایی زەریای ھێمن، وەک دوورگەکانی خۆرئاوا و خوان ڤێڕناندێز، دوورگەکانی خۆرئاوا شوێنێکی گەشتیاری بەناوبانگە و بە کۆمەڵێک پەیکەری بەردینی دێرین ناوبانگی دەرکردوە. جوگرافیناسی ھەڵبژێردراو ئەلێن چرچیڵ سەمپڵ (٨ی جەنیوەری١٨٦٣- ٨ی مای ١٩٣٢)، ژنە جوگرافیناسی ئەمریکایی بوو، لە لۆویسڤلی کێنتاکی لەدایک بوو و بچوکترین منداڵی ئەلکساندر بۆننەر سەمپڵ و ئەمەرین پریسە. سەمپڵ بە شێوەیەکی بەرچاو، یارمەتی بە پەرەسەندنی بەشی جوگرافیا و بەتایبەت توێژینەوەی جوگرافیای مرۆڤی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا داوە. ئەو پتر لە پەیوەندی لەگەڵ ئانترۆپۆجوگرافیی (Anthropogeography) و ژینگە کاری دەکرد و لەسەر زۆرکارەتی ژینگەیی (Environmental Determinism) مشتومڕی دەکرد. سەمپڵ ساڵی ١٨٨٢ز، بەکالوریۆسی مێژووی لە کۆلیجی ڤاسسار(Vassar) لە تەمەنی ١٩ ساڵان وەرگرت و ھەر لەو زانکۆ بۆ بەدەست ھێنانی ماستەری مێژوو، بەردەوام بوو. ئەو لە دیداری لە شاری لەندەن لەگەڵ بەرھەمەکانی فریدریش ڕاتسڵ ئاشنا و تامەزرۆی جوگرافیا دەبێ. پاشان بە دوای ڕاتزل بۆ خوێندن چوو بۆ ئاڵمانیا و لە زانکۆی لەیپزیگ گرسایەوە. ئەو وەک ژنێک، پێش لە بەشداری کردنی لە ئەزمونی زانکۆ گیرا، بەڵام توانی ئیزنی بەشداری کردن لە کلاسی وانە و وتارەکانی ڕاتزێل وەرگرێ و تەنیا ژنی بەشداربوو لە کلاسێکی پێنسەد کەسی پیاو بوو. ئەو لە کارکردن لەگەڵ ڕاتزێل بەردەوام بوو و چەند وتاری زانستیی لە کۆڤارەکانی ئەمریکا و ئەوروپا بڵاو کردەوە، بەڵام قەد پلەی پێ نەبەخشرا. زیاتر... یارمەتیت پێویستە؟ ئایا پرسیارێکت سەبارەت بە جوگرافیاوە ھەیە و ناتوانیت وەڵامەکەی بدۆزیتەوە؟ سەیری مێزی زانیاری بکە و پرسیارەکەت لەوێ بپرسە. پۆلەکان جوگرافیا بیابانەکان تەکنۆلۆژیای جوگرافی جوگرافیا بەپێی جێگا جوگرافیاناسان جێگاکان جیۆدیسیا داتا و زانیاریی جوگرافی داڕێژەکانی جوگرافیا و جێگا زاراوەکانی جوگرافیا ڕووپێوی ڕێدۆزی کۆلکەوتارەکانی جوگرافیا کەشفکردن لقەکانی جوگرافیا ویکیپرۆژەکان ویکیپرۆژەی جوگرافیای کوردستان ویکیپرۆژەی جیۆپۆلتیک پانۆڕامای ھەڵبژێردراو ناوچەی بازرگانی لێدفانس لە پاریس دەروازە پەیوەندیدارەکان ئاسیا ئەورووپا ئەفریقا ئەمریکای لاتین ئەمریکای باکوور ئۆقیانووسیا ئەتڵەس ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت داڕێژەی {{دەروازە|جوگرافیا}} لەسەر ئەو وتارانە دابنێ کە پەیوەندییان بە جوگرافیاوە ھەیە. داڕێژەی {{جوگرافیا-کۆلکە}} لەسەر ئەو وتارانەی جوگرافیا دابنێ کە کورتن. پەرە بە وتاری سەرەکی بدە. پەرە بە وتارەکانی ناو پۆلی جوگرافیا بدە. کۆلکەوتارەکانی جوگرافیا فراوان بکە بۆ ئەوەی وتارەکانی جوگرافیا دەوڵەمەندتر و بەسوودتر بن. لە ویکیپرۆژەی جوگرافیای کوردستاندا بەشدار بە. پڕۆژەکانی تری ویکیپیدیا خانەخوێی ویکیپیدیا دامەزراوەی ویکیمیدیایە کە چەند پرۆژەی تریش بەڕێوە دەبات: کۆمنز خەزێنەی ئازادی میدیا میدیاویکی پەرەپێدانی نەرمامێری ویکی مێتاویکی ڕێکخستنی پرۆژەکانی ویکیمیدیا ویکیکتێب کتێبی خوێندن و ڕێنمایینامەی ئازاد ویکیدراوە بنکەی زانیاریی ئازاد ویکیھەواڵ ھەواڵی ناوەڕۆک ئازاد ویکیوتە کۆکەرەوەی وتەکان ویکیسەرچاوە کتێبخانەی ناوەڕۆک ئازاد ویکیجۆر تۆماری جۆری ئاژەڵەکان ویکیزانکۆ سەرچاوەی ئازادی فێربوون ویکیگەشت ڕێنوێنی گەشتی ئازاد ویکیفەرھەنگ فەرھەنگی کوردی دەروازەکان دەروازەکان چین؟ پێرستی دەروازەکان دەروازە ھەڵبژێردراوەکان