قەزای دووبز

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
قەزای دووبز
بە عەرەبی: قضاء الدبس
بە ئینگلیزی: Dibis District
نەخشەی قەزاکانی پارێزگای کەرکووک
Map
قەزای دووبز
وڵات عێراق
 کوردستان
ھەرێمباشووری کوردستان
(ناوچە جێناکۆکەکان)
مەڵبەنددووبز
ژ.ناحیەکان٣
ژ.گوندەکان١٢٥
بوون بە قەزا١٩٧٦
دەسەڵات
 • قایمقامحەسەن عەبد جبوری
ڕووبەر
 • سەرجەم١٧٦١ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٦٨٠ میلی چوارگۆشە)
بەرزایی
٢٤٢ مەتر (٧٩٤ پێ)
بەرزترین بەرزایی
٧٥٠ مەتر (٢٬٤٦٠ پێ)
نزمترین بەرزایی
١٨٤ مەتر (٦٠٤ پێ)
ژمارەی دانیشتووان
 • سەرجەم١٢٢٬٠٤٦
 • چڕیی شاری٤٤٫٢٥ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (١١٤٫٦ کەس لە میلی چوارگۆشە)
سەرناوی دانیشتوودووبزی
زمان و ئایین
 • زمانکوردی (سۆرانیعەرەبی و تورکمانی.
 • ئایینئیسلام(سوننە و شیعە)
 • ب پ م(٢٠١٧)٠٫٧٠٦[١]
بەرز · ٢ەم بۆ ١٧
ناوچەی کاتیUTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی)
 • ھاوین (DST)UTC+٤:٣٠ (ھاوین)
تەلەفۆن٩٦٤+
وێبگەhttps://www.kirkuk.gov.iq/

قەزای دووبز قەزایەکی سەر بە پارێزگای کەرکووکە لە باشووری کوردستان لە عێراق، ناوەندی قەزاکە شارۆچکەی دووبزە. نزیکەی ٢٥ کم لە باکووری شارۆچکەی حەویجەیە، لە باکوورەوە قەزای دەشتی ھەولێر و قەزای کۆیە، لە باشوورەوە قەزای حەویجە، لە رۆژھەڵاتەوە قەزای کەرکووک، لە ڕۆژاواوە بە قەزای مەخموورە. قەزای دووبز لە ساڵی ١٩٥٣ وەک گوندێکی بچووک دامەزراوە، دواتر کراوە بە ناحیەیەکی لاوەکی، پاشان فراوانتر بووە و بووە قەزا. [٢]

ڕووبەری قەزای دووبز لەناو زەوییە کشتوکاڵییەکان و ناوەندی شارۆچکەکەدا سەد ھەزار دۆنمە و ژمارەی دانیشتووانی (٩٥٬١٦٦) و ژمارەی گوندەکانی زیاتر لە ٦٥ گوند تێدەپەڕێنێت.

قەزای دووبز زۆرینەیەکی کوردن لە ناوەند و باکووری قەزای دووبز نیشتەجێیە و زۆرینەی دانیشتوانی قەزاکە لە ھۆزی ساڵەحیین، عەرەبەکان زۆرینەی دانیشتوانی گوندەکانی باشوور پێکدەھێنن، تورکمانەکان کەمینەیەکن لە ناحیەی پردێ. ناحیەی پردێ کورد و تورکمانن. ناحیەی سەرگەڕان زۆرینەی کوردی ھەیە لەگەڵ کەمینەیەکی عەرەب. ناحیەی ناوەندی دووبز زۆرینەی کوردی تێدایە کە کەمایەتی عەرەب و تورکمان و مەسیحی.[٣]

قەزای دووبز خاوەنی وێستگەیەکی کارەبای غازە کە ١٢٠ مێگاوات بەرھەم دەھێنێت و وزە بۆ تۆڕی نیشتمانی دابین دەکات، جگە لە بوونی کێڵگە نەوتییەکان، لەوانە (بای حەسەن، باکوور، باشوور، و سەرلۆ). قەزاکە بە یەکێک لە شوێنە گەشتیارییەکان دادەنرێت بۆ تێپەڕبوونی ڕووباری زێی بچووک.

ناو[دەستکاری]

ناوی ئەم قەزایە لە ناوەندەکەیەوە وەرگیراوە کە ئەویش شارۆچکەی دووبزە.

  • وشەی دووبز وشەیەکی لێکدراوە (دوو+بز)، دوو ژمارەیە و (بز) واتای لق، شارۆچکەی دووبز لە سەر زێی بچووک ھەڵکەوتووە و لەو جێگەیەی دووبزدا زێی بچووک دەبێتە دوولق، ناوی دووبز لەوەوە وەرگیراوە.
  • لە یەکە کارگێڕییەکانی دەوڵەتدا بە دبس ناو دەبرێت.[٤]

جوگرافیا[دەستکاری]

قەزای دووبز ھاوسنوورە لەگەڵ؛

ڕووبەر[دەستکاری]

ڕووبەری ئەم قەزایە (١٧٦١کم٢)یە لە (١٧٪) پارێزگای کەرکووک پێکدەھێنێت و (٠٫٤٪) عێراق پێکدەھێنێت.[٦]

دانیشتوان[دەستکاری]

دانیشتوانی ئەم قەزایە لە کورد، تورکمان، عەرەب و کلدانی پێکھاتووە، بە پێی پێشبینی دەستەی ئاماری وەزارەتی پلاندانانی حکوومەتی عێراق بۆ ساڵی ٢٠٢١ دانیشتوانی ئەم ناحیەیە (١٢٢،٠٤٦)کەسە. لە (٧٪)ی دانیشتوانی پارێزگای کەرکووک و (٠٫٢٩٪)ی دانیشتوانی عێراق پێکدەھێنێت.[٧][٨]

ناحیەکان[دەستکاری]

ئەم قەزایە سێ ناحیەی ھەیە:

ناحیە دانیشتوان
لە ٢٠٠٨
ناوەندی دووبز ٢٩٬٦٩٦
پردێ ٥٣٬٤٧٢
سەرگەڕان ١١٬٩٩٨
سەرجەم ٩٥٬١٦٦

کەش و ھەوا[دەستکاری]

کەش و ھەوای گەرم و وشکە.[١٠] تێکڕای پلەی گەرمی ٢٣ پلەی سەدییە. گەرمترین مانگ مانگی تەمموزە کە پلەی گەرمی ٣٦ پلەی سەدییە، ساردترین مانگ مانگی یەکە کە پلەی گەرمی ٧ پلەی سەدییە. تێکڕای باران بارین لە ساڵێکدا ٤٢٦ ملیمەتر دەبێت. تەڕترین مانگ مانگی نۆڤەمبەرە کە ١٠١ ملیمەتر باران باریوە، وشکترین مانگیش مانگی ئەیلول باران باریوە کە ١ ملیمەتر دەبارێت.[١١]

سەرچاوەکان[دەستکاری]

  1. ^ "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-09-13.
  2. ^ https://web.archive.org/web/20191227090621/https://www.geonames.org/94786/kirkuk-district.html
  3. ^ https://web.archive.org/web/20201112020354/https://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus102.pdf
  4. ^ ‎جەمال بابان. أصول أسماء المدن و المواقع العراقیة؛ الجزء الاول(عەرەبی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٠-٢-٢٠٢٣.
  5. ^ https://www.openstreetmap.org/relation/11069457#map=10/35.5244/44.0675
  6. ^ https://cosit.gov.iq/documents/AAS2021/1.pdf
  7. ^ https://cosit.gov.iq/ar/2018-12-19-08-39-42
  8. ^ ‎مەحموود إسماعیل محمد شھاب. إمکانیة الوصول و الأتصال لعقد شبکة طرق السیارات فی محافظة کرکوک(عەرەبی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٠-١٠-٢٠٢٣.
  9. ^ https://www.aa.com.tr/tr/dunya/irakin-kerkuk-kentindeki-patlamalarda-16-kisi-yaralandi-/1659894
  10. ^ https://hess.copernicus.org/articles/11/1633/2007/hess-11-1633-2007.html
  11. ^ http://neo.sci.gsfc.nasa.gov/dataset_index.php ٧ی نیسانی ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.