قەزای حەویجە

قەزای حەویجە
قەزای حەویجە
	قەزا
	بە عەرەبی: قضاء الحویجة‎; بە ئینگلیزی: Hawija District
	نەخشەی قەزاکانی پارێزگای کەرکووک
	قەزای حەویجە
وڵات	کوردستان; عێراق
ھەرێم	ھەرێمی کوردستان; (ناوچە جێناکۆکەکان)
مەڵبەند	داقووق
ژمارەی ناحیەکان	٥
بوون بە قەزا	١٩٦١
بەرزایی	٣٥٠ مەتر (١٬١٥٠ پێ)
ژمارەی دانیشتووان (٢٠٠٧)
• سەرجەم	١٢٠٬٦٧٩
سەرناوی دانیشتوو	حەویجەیی
زمان و ئایین
• زمان	کوردی (سۆرانی)، عەرەبی و تورکمانی
• ئایین	ئیسلام(سوننە و شیعە)، یارسان(کاکەیی)
• ب پ م(٢٠١٧)	٠٫٧٠٦; بەرز · ٢ەم بۆ ١٧
ناوچەی کاتی	UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی)
• ھاوین (DST)	UTC+٤:٣٠ (ھاوین)
تەلەفۆن	٩٦٤+
وێبگە	https://www.kirkuk.gov.iq/

قەزای حەویجە قەزایەکی سەر بە پارێزگای کەرکووکە لە باشووری کوردستان لە عێراق، ناوەندی قەزاکە شارۆچکەی حەویجەیە، ژمارەی دانیشتووانەکەی زۆرینەی عەرەب و کەمینەی کورد و تورکمانە.^[٢]^[٣]

ئەم دەسەڵاتە دادوەرییە بە فەرمانی کۆماری ٣٨٧ لە ساڵی ١٩٦١ لە ناوچەکانی نزیک لە پارێزگای سەلاحەددین و پارێزگای نەینەوا و پارێزگای کەرکووک دروستکراوە.^[٤] عەرەبەکان لە عەرەبی سوننەن لە ئێڵی (جەبور و عوبەید و شەممار و دولەیم و حەدیدون). زۆرترین ڕێژەی دانیشتوانی قەزاکە بەھۆی تەختی و بەپیتی زەویەکان لەسەر کشتووکاڵ دەژین، زێی بچووک لە تەنیشت قەزاکەدا تێدەپەڕێت. قەزای حەویجە بەھۆی زۆری کشتوکاڵی تیایدا بە ناوچەیەکی گوندنشین دادەنرێت، کە چەندین بەرھەمی کشتوکاڵی تێدا بەرھەمدەھێنرێت، وەک پەتاتە و گەنمەشامی و گەنم و جۆ. قەزای حەویجە دووەم گەورەترین ھەناردەی سەوزەیە لەسەر ئاستی عێراق.

داواکارییەک لەلایەن ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکووکەوە ئاراستەی حکومەتی ناوەندی کرا بۆ گواستنەوەی قەزای حەویجە بۆ پارێزگایەکی سەربەخۆ. بەھۆی زۆری ژمارەی دانیشتووان و بڕوانامەی ئەم ناوچەیە بۆ ئەوەی ببێتە پارێزگا.

جوگرافیا[دەستکاری]

قەزای حەویجە ھاوسنورە لەگەڵ ئەم قەزایانە: لە باکوورەوە لەگەڵ قەزای دووبز و قەزای مەخموور، لە باشوورەوە قەزای بێجی، لە ڕۆژھەڵاتەوە قەزای کەرکووک و قەزای داقووق، لەڕۆژاواوە قەزای شەرگات.

ناحیەکان[دەستکاری]

قەزای حەویجە لە پێنج ناحیە پێکھاتووە:(ناحیەی ناوەندی حەویجە، ناحیەی زاب، ناحیەی ڕیاز، ناحیەی عەباسی و ناحیەی ڕەشاد).

کەش و ھەوا[دەستکاری]

کەشوھەوای گەرمی ناوچە نیمچە وشکەکان لە ناوچەکەدا زاڵە.^[٥] تێکڕای پلەی گەرمی ٢٢ پلەی سەدییە. گەرمترین مانگ مانگی تەمموزە کە پلەی گەرمی ٣٥ پلەی سەدییە، ساردترین مانگ مانگی یەکە کە پلەی گەرمی ٨ پلەی سەدییە.^[٦] تێکڕای باران بارین لە ساڵێکدا ٣١٠ ملیمەتر دەبێت. تەڕترین مانگ مانگی نۆڤەمبەرە کە ٦٩ ملیمەتر باران باریوە، وشکترین مانگی حوزەیرانە کە ١ ملیمەتر باران دەبارێت.

سەرچاوەکان[دەستکاری]

^ "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-09-13.
^ https://web.archive.org/web/20191227090621/https://www.geonames.org/94786/kirkuk-district.html
^ https://www.academia.edu/40261120
^ https://archive.today/20160802144230/http://mmpw.gov.iq/uploads/image/Service%20Indicator/Sew/h/Kark.jpg
^ https://hess.copernicus.org/articles/11/1633/2007/hess-11-1633-2007.html
^ https://web.archive.org/web/20200511075542/https://neo.sci.gsfc.nasa.gov/dataset_index.php

[GlobalDataLab-1] "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-09-13.

[2] ttps://web.archive.org/web/20191227090621/https://www.geonames.org/94786/kirkuk-district.html

[3] ttps://www.academia.edu/40261120

[4] ttps://archive.today/20160802144230/http://mmpw.gov.iq/uploads/image/Service%20Indicator/Sew/h/Kark.jpg

[5] ttps://hess.copernicus.org/articles/11/1633/2007/hess-11-1633-2007.html

[6] ttps://web.archive.org/web/20200511075542/https://neo.sci.gsfc.nasa.gov/dataset_index.php

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

ب و د پارێزگای کەرکووک
کوردستان > باشووری کوردستان >ناوچە جێناکۆکەکان
قەزای کەرکووک (ناوەند)	ناحیەی شوان ناحیەی قەرەھەنجیر ناحیەی لەیلان ناحیەی یایجی ناحیەی مەلاعەبدوڵڵا(الملتقی)
قەزای داقووق	ناحیەی داقووق (ناوەند) ناحیەی تازەخورماتوو(تازە)
قەزای دووبز	ناحیەی دووبز(ناوەند) ناحیەی پردێ ناحیەی سەرگەڕان
قەزای حەویجە	ناحیەی حەویجە(ناوەند) ناحیەی زاب ناحیەی عەباسی ناحیەی ڕیاز ناحیەی ڕەشاد
ناوەند: کەرکووک، شارۆچکەکان: دبس، داقووق، حەویجە، تازەخورماتوو، پردێ، لەیلان