دەستپێک

ئەو زانستنامە ئازادەی کە ھەموو کەسێک دەتوانێت دەستکاریی بکات. ھەنووکە ٢٢٬٤١٣ وتار بە کوردیی ناوەندی ھەن. پێڕستی وتارەکان · ڕێکخستنەکان ھونەر زانست مێژوو ژیاننامە چاند جوگرافیا ماتماتیک کتێب فڕین مۆسیقا وەرزش کۆمەڵگا ھەموو دەروازەکان لەبارەی ویکیپیدیا · سیاسەت و ڕێساکان · فێرکاریی خێرا · فێرکاری بە وێنە · پرسیارە دووپاتکراوەکان · ڕێنماییی خێرا شەممە، ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ (ز)؛ بەرامبەر بە ٢٨ی ڕەزبەری ٢٧١٨ (ک)

وتاری ھەڵبژێردراو خوێنمژ (بە ئینگلیزی: Vampire) بوونەوەرێکە لە فۆلکلۆردا ھەیە کە لەسەر ھێزی زیندەگی زیندووان، کە بە گشتی لەسەر شێوەی خوێنە، گوزەران دەکات. لە فۆلکلۆری ئەورووپیدا، خوێنمژەکان بوونەوەری نەمردوو بوون کە بە زۆری سەردانی کەسە نزیک و خۆشەویستەکانیان دەکرد و دەبوونە ھۆکاری ئازار و مردن لەو گەڕەکانەی کە لە کاتی زیندووبوونیان نیشتەجێی ببوون. خوێنمژەکان کفنیان لەبەر دەکرد و بە گشتی بە ڕووکارێکی ئاوساوی سوور یاخود تاریک دەناسران، بە پێچەوانەی ئەو وەسفە ھاوچەرخەی کە بۆ خوێنمژەکان داندراوە لە سەدەی ١٩ تاوەکوو ئێستا، کە گوایە لاواز و ڕەنگ کاڵن. خوێنمژەکان لە زۆرێک لە چاندەکاندا بوونیان ھەبووە و تۆمارکراون؛ دەستەواژەی «ڤامپایەر»، کە لە زمانی ئینگلیزیدا بەواتای خوێنمژ دێت، لە ڕۆژاوای ئەورووپا بەناوبانگ بوو دوای ھێستێریایەکی بەلاشاوی سەدەی ھەژدەھەم کە بالکان و ئەورووپای ڕۆژھەڵاتی گرتبۆوە کە لە ئەنجامدا دار لە دڵی جەستەی مردووان (بۆ ڕاگرتنی زیندووبوونەوە) چەقێندرا و خەڵکێکی زۆر بە خوێنمژی تۆمەتبارکرا. لە ناوخۆی ڕۆژھەڵاتی ئەورووپا، دەستەواژەی جیاجیا ھەبوون بۆ ناساندنی خوێنمژەکان، بۆ نموونە لە ئالبانیا دەیانوت شتریگا، لە یۆنان دەیانوت ڤریکۆلاکاس و لە ڕۆمانیاش دەیانوت ستریگۆی. لە دەمی ھاوچەرخدا، خوێنمژ بە گشتی بە بوونەوەرێکی خەیاڵی ناسراوە، ھەرچەندە زۆرێک لە چاندەکان ھەتاکوو ئێستاش باوەڕیان بە بوونەوەری ھاوشێوەی خوێنمژەکان ھەیە. زۆرجاران باوەڕ ھەبوون بە خوێنمژ لە فۆلکی کۆندا دەگەڕێندرێتەوە بۆ نەزانین و ناشارەزایی خەڵکی ئەو کاتە لە پرۆسەی شیبوونەوەی جەستەی مردوو، کە خەڵکی پێش شۆڕشی پیشەسازی خوێنمژیان داھێنابوو بۆ عەقڵانیکردنی پڕۆسەکە و دۆزینەوەی نھێنییەکانی مەرگ. لە ساڵی ١٩٨٥دا، نەخۆشیی پۆرفیریا بە خوێنمژییەوە بەسترایەوە و لە زۆرێک لە میدیاکاندا باسکرا، بەڵام لەوکاتەوە بە شێوەکی زۆر پووچەڵکراوەتەوە و پشتگوێخراوە. (خوێندنەوەی زیاتر...) وتاری ھەڵبژێردراو چییە؟ • ئەرشیڤ • وتاری پێشوو لە ھەواڵەکاندا ١٩ی تشرینی یەکەم – شەمەندەفەرێک چووە ناو ئاھەنگی قەرەباڵغ، فێستیڤاڵی دوسشیرا لە ئامریتسار، ھیندستان. و بووە ھۆی کوشتنی زیاتر لە ٦٠ کەس و بریندارکردنی ٢٠٠ کەسی تر. ١٠ی تشرینی یەکەم تا ١٦ی تشرینی یەکەم، سێیەمین فیستیڤاڵی فیلمی نێودەوڵەتیی سلێمانی بەڕێوەچوو. ٥ی تشرینی یەکەم – دێنیس موکویگی و نادیە موراد (لە وێنەکەدا) خەڵاتی ئاشتیی نۆبێلیان پێ بەخشرا بۆ ھەوڵدانەکانیان بۆ کۆتاییھێنان بە بەکارھێنانی توندوتیژیی ڕەگەزی وەک چەکێک لەمیانی جەنگ و ململانێکان. ٣ی تشرینی یەکەم – خەڵاتی نۆبێل لە کیمیا بەخشرایە فرانسس ئارنۆڵد بۆ کارەکانی لەسەر پەرەسەندنی ئاراستەکراوی ئەنزیمەکان، و جیۆرج سمیت و گرێگ وینتەر بۆ کارەکانیان لەسەر دەرخستنی لەناوبەری پپتیدەکان و دژەتەنەکان. ٢ی تشرینی یەکەم – ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەرھەم ساڵحی وەکو سەرۆک کۆماری عێراق دیاریکرد. ٢ی تشرینی یەکەم – ئارتەر ئاشکن، ژیرارد موروو و دانا ستریکلەند خەڵاتی نۆبێلیان لە فیزیک بۆ کارەکانیان لەسەر زانستی لەیزەر پێ بەخشرا. ١ی تشرینی یەکەم – جەیمس پ. ئالیسۆن و تاسوکو ھۆنجو خەڵاتی نۆبێل لە زانستی ئەرکی ئەندام و پزیشکییان بۆ کارەکانیان لەسەر بەرھەڵستی نەخۆشی شێرپەنجە پێ بەخشرا. بەردەوامە: ونبوونی جەمال خاشقچی دوایین مردنەکان: ڕامین حسێن پەناھی کۆفی عەنان عادل موراد پەڕەی سەرەکی • ئەرشیڤ... ئەمڕۆ لە مێژوودا... لە ساڵی ١٩١٩ دا، کۆنگرێسی ئەمریکا یاسایەکی دەرکرد، کە تێیدا ھەموو جۆرە خواردنەوەی کھوولی و سەرخۆشکەرەکانی لە ناو خاکی ئەمریکا قەدەغە دەکرد. لە ساڵی ١٩٥٤ دا، چەندین کەس لە ئەفسەرەکانی حیزبی توودەی ئێران ئیعدام کران. لە ساڵی ١٩٨٧ دا، ھوونەرمەندی کورد، تایەر تۆفیق لە شاری ھەولێر کۆچی دوایی کرد. لە ساڵی ٢٠١١ دا، موعەمەر قەزافی لە وڵاتی لیبیا لە لایەن بەرھەڵستکارانەوە دەستگیر کرا و سەعاتێک دوای ئەوە کوژرا. شەممە، ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ (ز)؛ بەرامبەر بە ٢٨ی ڕەزبەری ٢٧١٨ (ک) →دوێنێ ئەرشیڤ سبەینێ←

ناساندنی ویکیپیدیا ویکیپیدیا ئینسایکڵۆپیدیایەکی ئازادی ئینتەرنێتییە کە بە دەستی بەشداربووانی خۆبەخشەوە لە سەرانسەری جیھاندا پێکدێت. سەیرکردن، لەبەرگرتنەوە و بەکارھێنانەوەی ناوەرۆکی ویکیپیدیا ئازادە. ویکیپیدیا دەستەی نووسەران یان چاودێرانی تایبەتی نییە و ھەموو کەس لە سەر ئینتەرنێت دەتوانێت دەستکاری و چاودێریی وتارەکانی بکات. ئەم ویکیپیدیایە کە بە شێوەزاری ناوەندی (سۆرانی) لە زمانی کوردی (Central Kurdish Branch) دەنووسرێت لە ٢٠٠٩ەوە لە ویکیپیدیای کورمانجی بە ھۆی چەند کێشەی تەکنیکی و زمانەوانییەوە جیا بووەتەوە و ئێستا ٢٢٬٤١٣ وتار و ٨٦ بەشداربووی چالاکی ھەیە. ویکیپیدیای کورمانجی • ویکیپیدیای زازاکی بەشداری لە ویکیپیدیا ویکیپیدیای کوردی شوێنێکە بۆ پەرەپێدان و ناساندنی زمان و چاندی کوردی و کۆکردنەوە زانیارییەکانمان لە یەک جێگەدایە. بەشداریی ھەموو کەسێک ڕاستەوخۆ دەخرێتە ویکیپیدیای کوردی و پێویستی بە پەسەندکردنی کەس نییە. بۆ بەشداریکردن لە ویکیپیدیای کوردی پاش ئاشنابوون لەگەڵ ویکیپیدیا سەرەتا دەبێ بتوانی کوردی بە باشی بنووسی و بە باشی تایپی بکەیت. خولی فێرکاری ببینە و لە پەڕەی خۆڵەپەتانێ ئەوەی فێر دەبی تاقی بکەوە. ویکیپیدیا ژمارەیەکی زۆری وتاری ھەیە بەڵام بۆ ھەر بابەتێک دەبێ تەنیا یەک وتار ببێت. بە دەستکاریکردن و چاککردنەوەی ھەڵەکانی وتارەکان ببە بەکارھێنەرێکی چالاک و پاشان بە سێحربازی وتارەکان خۆت لە سەرەتاوە وتار بنووسە. پرسیارەکانت لە پرسگا بنووسە تا بەکارھێنەرانی شارەزا وەڵامت بدەنەوە. پەڕەکانی ڕێنوێنی • فێرکاری بە وێنە • پرسیارە دووپاتکراوەکان کۆمەڵگای ویکیپیدیا تا ئێستا ٣٣٬١٣٨ ھەژمار لە ویکیپیدیای کوردی دروستکراوە کە ٨٦ بەکارھێنەریان لە سی ڕۆژی ڕابردوودا بەشدارییان ھەبووە. ھەموو بەکارھێنەرێک لێرە بە خۆبەخشانە بەشداری دەکات و تەنیا لە سیاسەتەکان پەیڕەوی دەکرێ نەک لە ھیچ تاکە کەسێک. بۆ باشترکردنی وتارەکان بەکارھێنەران ھەردەم قسەوباس و خاڵەکانی خۆیان لە پەڕەکانی وتووێژی تایبەتدا دەردەبڕن. ویکیپیدیای کوردی پێشوازی لە بیروڕاکان و وتووێژەکانی ھەموو بەکارھێنەرێک دەکات سەبارەت بە ھەموو بەشەکانی. دەروازەی بەکارھێنەران • دیوەخان پۆلێنکردنی بابەتەکان  زانستە سەرەکییەکان  گەردوونناسی • ژینناسی • زەویناسی • ئەندازە • ئامار • فیزیک • ماتماتیک • کیمیا • زانستە سروشتییەکان • زانستەکانی زەوی  زانستە لاوەکییەکان  ڕاگەیێنی • ئابوورزانی • پزیشکی • کۆمپیوتەرەکان • یاسا • زانستی تەندروستی • تەکنۆلۆژیا • وەرزێری • بەڕێوەبەری • ئەندازیاری  زانستە مرۆییەکان  وێژە • شوێنەوارناسی • مێژوو • کۆمەڵناسی• ئایین • دەروونناسی • زمانەوانی • زانستە سیاسییەکان • فەلسەفە  ھونەرەکان و چاندەکان  نژیاروانی • ھونەرەکان • خولیاکان • سەما • داڕشتن • وێنەگری • وێژە • کات بەسەربردن • مۆسیقا • وێنەکێشی • پەیکەرتاشی • شانۆ • سینەما ئایا دەتەوێت وتارێک بنووسیت؟ ھەنووکە لە ویکیپیدیای کوردیی ناوەندی ٢٢٬٤١٣ وتار ھەن، ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت کە ئەو وتارەی کە تۆ دەتەوێت لە ویکیپیدیا بی نووسیت ئەگەری ھەبوونی ھەیە. پەڕەی گەڕان بەکاربھێنە بۆ ئەوەی بزانیت کە ئەو وتارەی دەتەوێت بی نووسیت ھەیە لە ویکیپیدیا یان نا، لەوانەیە لەژێر ناوێکی تر ھەبێت. ئەگەر وتارەکە ھەبوو ئەوا پێویست ناکات پەڕەیەکی نوێ دروست بکەیتەوە لەبارەی ھەمان بابەتەوە، چوونکە دەسڕدرێتەوە. بەڵام تۆ ئازادیت لە چاکسازیکردن لەو وتارە ھەرچۆنێک بێت. ئەگەریش نەبوو، ناوی وتاری خوازراو لەم سندووقەی خوارەوە بنووسە و دروستی بکە. بیرت نەچێت کە بە ئاگایییەوە دوای ڕێنمایییەکان بکەویت و سیاسەتەکان لەسەر نووسینی وتار و شێوازەکانی بخوێنیتەوە. وتاری بێبایەخ دەسڕدرێتەوە. سێحربازی وتارەکان

وێنەی ھەڵبژێردراو پەپوولەیەکی نێری ئادۆنیسی شین سەر بە خێزانی «لەکینەدی» لە فەڕەنسا. ئەم جۆرە پەپوولەیە لە ناوچەکانی ڕۆژاوای ئەورووپا، ناوەڕاستی ئەورووپا، باشووری ئەورووپا، باشووری ڕووسیا، ئێراق، ئێران و تورکیا دەدۆزرێتەوە. نێرەکانی ئەم پەپوولانە باڵەکانیان ڕەنگێکی شینی ڕووناکی ھەیە و مێیەکانیش قاوەییەکی تێر، زۆرجار لەکاتی فڕین بەسەر گوڵ و سەوزەواتدا یان لە شوێنی نیمچەگەرم دەبیندرێن.

بەشەکانی تری ویکیپیدیا مێزی زانیاری: بۆ پرسیار لە بەکارھێنەرانی دیکە سەبارەت بە بابەتە جۆراوجۆرەکانی زانست و زانیاری پرسگا: بۆ پرسیار سەبارەت بە بەکارھێنانی ویکیپیدیا دەروازەی بەکارھێنەران: بۆ ڕاگەیاندنی پرۆژەکان، چاوانەکان و ڕاپرسییەکانی ویکیپیدیا دیوەخان: بۆ وتووێژ لەسەر کێشە تەکنیکییەکان، سیاسەتەکان و چالاکییەکانی ویکیپیدیا ھەواڵەکانی ماڵپەڕ: بۆ تۆمارکردنی مێژووی گۆڕانکارییە سەرەکییەکان و ناونیشانی بڵاوکراوە دەرەکییەکان سەبارت بە ویکیپیدیا داخوازی بەرامبەری کوردی: بۆ داواکردنی واتای وشەکانی زمانەکانی تر بە کوردی پرۆژە خوشکەکانی ویکیپیدیا خانەخوێی ویکیپیدیا دامەزراوەی ویکیمیدیایە کە چەند پرۆژەی تریش بەڕێوە دەبات: کۆمنز ئەمباری ویکیمیدیا ویکیدراوە بنکەی زانیارییەکان ویکیوتە کۆگای وتەکان ویکیفەرھەنگ فەرھەنگی ئازاد ‌ میدیاویکی پەرەپێدانی نەرمامێر مێتاویکی ڕێکخستنی پرۆژەکان ویکیسەرچاوە بەڵگەنامەکان ویکیپەرتووک پەرتووکی خۆڕایی ڕێنوێنی گەشت ڕێنوێنی گەشت ویکیھەواڵ ھەواڵەکان ویکیزانکۆ کەرەستەکانی فێرکاری ویکیجۆر ژینناسی

• پێڕستی ویکیپیدیاکان
• ئامارەکانی ویکیپیدیای کوردی