شەمزینان

شەمزینان
شەمزینان
قەزا
وڵات	تورکیا
پارێزگا	حەکاری
ژمارەی دانیشتووان (٢٠٠٨)
• سەرجەم	٥٢٫٧٧٩
زمان و ئایین
• زمان	کوردی
کۆدی تەلەفۆن	٤٣٨(٩٠+)

شەمزینان قەزایێکی سەر بە جۆلەمێرگە (پارێزگای ھەکاری) لە باكوری كوردستان ( باشووری ڕۆژھەڵاتی تورکیا). دانیشتووانی ١١، ٢١١ لە ٢٠١٠.^[١]

بەپێی سەرژمێرییەکانی ساڵی ٢٠٠٨ ژمارەی دانیشتووانی ٥٢٫٧٧٩ کەس بووە، کە نزیکەی ١٣٫٠٨١ کەسیان لە ناوشارن. قەزای شەمزینان ھەڵکەوتەی خاکەکەی کوێستانە. دۆخێکی سەربازیی بەرچاو ھەیە لە شارۆچکەکە، بەھۆی ئەوەی ناوچەیەکی ستراتیجییە.

شەمزینان بە ناوچیا دەناسرێ و بە ناوەندی قەزاكەش دەڵێن ناوشار، دانیشتووانی كوردن لە هۆزی بەگزادە و هەركی و گەردی و زەرزا هەروەها كەمینەیەكی ئاشووری هەبوون كە بە فەلەی ناوچبا دەناسران و دوایی ساڵی 1915 لەلایەن دەوڵەتی عوسمانی قەڵاچۆ و دەربەدرەكران . بەگزادەكان سێ بەرەباب بوون (موسابەگی) و (بێنتوری) و (شێخانی) لە رۆژژگاری كۆندا میرایەتی لە نێویاندا بە گەڕ بوو، نەریت وا بوو هەر ساڵێك بەرەبابێك جڵەوی میرایەتی دەگرتە دەست . ناوی شەمزینان یان شەمدینان بە گوێرەی شەڕەفنامە لە ناوی (میر شەمسەدین)ەوە هاتووە كە باپیرەی گزادەكانی شەمدینان بووە و نەوەكانی تا ناوەڕاستی سەدەی نۆزدەیەم حوکمڕانی ناوچیایان كردووە. هۆزەكانی ناوچیا بە موسڵمان و دیان ، بە تایبەت هۆزی هەرکی سەرهاتی پشتگیری بەگزادەكان بوون بۆ سەپاندنی دەسەڵاتی خۆیان بەسەر ئەم ناوچەیەی کوردستاندا.^[٢] پاش نەمانی سیستەمی میرایەتی 1830، بوو بە پێگەی شێخانی نەقشەیەندی (نەهری) كە سەید تەهای گەورەو و شێخ عوبێدوڵڵای خاوەنی شۆڕشی 1880 و شێخ عەبدولقادری سیاسەتمەداری كورد كە ساڵی 1925 لەلایەن ئەتاتوركەوە لە سێدارە درا و سەید تەهای دووەم یەكەم قایمقامی رەواندز دوای دامەزراندنی دەوڵەتی عیڕاق . لە گەرمەی جەنگی گەورەدا (1914-1917)ز چوار جار لەلایەن لەشكری رووسەوە داگیركرا و ناوچیا بوو بە پردی پەڕینەوەی ئاشووریەكان بەسەركردایەتی مارشەمۆن بەرەو سەڵماس و ورمێ.

گوندی نەهریی شەمدینان لە مێژووی كۆندا بەشێك بووە لە وڵاتی ئۆرارتۆ و بە (نایری) ناسراو بوو.

گوندەكانی شەمزینان


ناوی گوند	مەزرا و دێی گرێدراو
بێتكار	بەزەنۆ
بەنتوور	دینارتە ، دەمار ، كۆلیتان
بایێ
بێمبۆ	مەیدان، دەراڤی، راشیدان
بەدەڤی
بێداو	دەهـێ
دێمان	مەلیان، هەلانكێ، میراوە، نیكسان، تیسێ
ئەولیان	روویان
گارە	ماسیرۆ، ساوتێ، كەلیاسین، مەلەوان
گولانكێ	سۆرانسەر، سپیندارۆك، ئالكەوا، بالەكان، دۆرێ، هارونا، جەورە، كانی رحان، تاڵێ
هەلانە
هەركی	زیزان
كەلاشك	نێركۆلان، كادانان، گیمان، كەپەن كەوان، خەزنە، بێباب، گركێ، چەمێ سۆفی وەلی، شێخان، فەقیان، نێركۆلانا ژۆری
كاتوونان	باڵی، خوسرەوان، شكەفتان، زێرك، زەفكان، كوولە، كاتوونا ژۆری
مەزرا	چەمێ، كەلێتان، تەوسیان، سەرسلتێ. بێگۆزا ژۆری و ژێری
نەهری	بێشەمسی، كەركەتی، تووا، روبونس، ناوڕەزان، تووڕی، بەتەران، بێخردی، بەملاتان
نێردۆش	بیا هۆڵا، سێڤێ، كۆلا، توویێ، توویێ ژێری
نووخەیلان	بێزەلێ، گولكان
سالاران	سپیندارێ، دووێ، بێزەلان، دەرۆكی
سورونس	دەرەبانی، دەرییان
شەپەتان	دەرەبۆیی، ئەلدا، مەیدان، سارارۆ

^[٣] ^[٤]

ئاشووری

زێدی ھۆزی ناوچیای ئاشووری لە ھەکاری و شەمزیان و تەرگەوەڕ قەزای شەمزینان\ناوچیا بوو. قەزای شەمزینان دڵی ھۆزەکەیانە.^[٥] هەردوو گوندی بەدەڤێ (بە سریانی: بێت داوێ) و سورونس (بە سریانی: سارونیس) زێدی فەلەی ناسراو بە ناوچیا بوون. بەگوێرەی سەرژمێری ساڵی 1877ز گوندی سورونس 40 ماڵە فەلەی لێبووە،^[٦] لە بەدەڤێ كڵێسەی مار قریاقۆس و بوخەننا هەبوو سەر بە مەتڕانیەی شەمزینان بوون.

سەرچاوەکان

^ Institute^{[بەستەری مردوو‍]}^{[بەستەری مردووی ھەمیشەیی‍]}
^ Arkoun، Mohammed (1998). «Islamic Desk Reference, compiled from The Encyclopaedia of Islam, by E. VAN DONZEL, IX + 492 p., Leiden, New York, Köln, E.J. Brill, 1994». Arabica. ٤٥ (3): ٢٧٣–٢٧٤. {{cite journal}}: no-break space character لە |سەردێڕ= لە 93 (یارمەتی)
^ [Xefur, Ebdulla (Abdulla Ghafor) (2000/2001). Kurdistan - Dabeşî Kargêrî Terrîtorî 1927-1997]عەبدوڵا غەفوور" كوردستان دابەشی كارگێڕی تێیتۆری
^ Xefur, Ebdulla (Abdulla Ghafor) (2001). Kurdistan - Rûpêw û jimarey danîştuwan
^ Solomon (Sawa) Solomon from Nineveh Magazine 1st & 2nd quarter 1997, vol. 20, no 1&2.
^ Wilmshurst، David (١٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨)، «The Church of the East in the ʿAbbasid Era»، The Syriac World، First [edition]. | New York: Routledge, 2018. | Series: Routledge worlds: Routledge، لاپەڕە ١٨٩–٢٠١، ژپنک ٩٧٨-١-٣١٥-٧٠٨١٩-٥، لە ٢٤ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە{{citation}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: شوێن (بەستەر)

بەستەرە دەرەکییەکان

ئەم «جوگرافیا» وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

[1] Institute^{[بەستەری مردوو‍]}^{[بەستەری مردووی ھەمیشەیی‍]}

[2] Arkoun، Mohammed (1998). «Islamic Desk Reference, compiled from The Encyclopaedia of Islam, by E. VAN DONZEL, IX + 492 p., Leiden, New York, Köln, E.J. Brill, 1994». Arabica. ٤٥ (3): ٢٧٣–٢٧٤. {{cite journal}}: no-break space character لە |سەردێڕ= لە 93 (یارمەتی)

[3] [Xefur, Ebdulla (Abdulla Ghafor) (2000/2001). Kurdistan - Dabeşî Kargêrî Terrîtorî 1927-1997]عەبدوڵا غەفوور" كوردستان دابەشی كارگێڕی تێیتۆری

[4] Xefur, Ebdulla (Abdulla Ghafor) (2001). Kurdistan - Rûpêw û jimarey danîştuwan

[5] Solomon (Sawa) Solomon from Nineveh Magazine 1st & 2nd quarter 1997, vol. 20, no 1&2.

[6] Wilmshurst، David (١٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨)، «The Church of the East in the ʿAbbasid Era»، The Syriac World، First [edition]. | New York: Routledge, 2018. | Series: Routledge worlds: Routledge، لاپەڕە ١٨٩–٢٠١، ژپنک ٩٧٨-١-٣١٥-٧٠٨١٩-٥، لە ٢٤ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە{{citation}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: شوێن (بەستەر)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]