قەزای زاخۆ
قەزای زاخۆ | |
|---|---|
 نەخشەی قەزای زاخۆ لە پارێزگای دھۆکدا ڕەنگی(پەمەیی) | |
 قەزای زاخۆ | |
| وڵات |  کوردستان عێراق |
| ھەرێم | ھەرێمی کوردستان |
| پارێزگا | پارێزگای دھۆک |
| مەڵبەند | زاخۆ |
| ڕووبەر | |
| • سەرجەم | ١٬٢٩٥ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٥٠٠ میلی چوارگۆشە) |
| بەرزترین بەرزایی | ٤٧١ مەتر (١٬٥٤٥ پێ) |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٠) | |
| • سەرجەم | ٢٣٧٬٢٣٦ |
| • چڕی | ١١٢ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (٢٩٠ کەس لە میلی چوارگۆشە) |
| سەرناوی دانیشتوو | ئاکرێی |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | کوردی (کورمانجی و سۆرانی)، عەرەبی، سوریانی |
| • ئایین | ئیسلام (سوننە و شیعە)، مەسیحی و ئێزیدی |
| • ب پ م(٢٠١٧) | ٠،٧٥٨[١] بەرز · ٢٦مین |
| ناوچەی کاتی | UTC+3:30 (ناوچەی کاتی) |
| • ھاوین (DST) | UTC+4:30 (ھاوین) |
| تەلەفۆن | ٠٠٩٦٤ |
قەزای زاخۆ (بە عەرەبی: قضاء زاخو، بە ئینگلیزی: Zakho District) یەکێکە لە قەزاکانی پارێزگای دھۆک، ھەرێمی کوردستان لە عێراق. ناوەندەکەی شارۆچکەی زاخۆیە.[٢][٣][٤][٥][٦] لە ساڵی ٢٠١٠دا، ژمارەی دانیشتووانی ئەم قەزایە ٢٣٧٬٢٣٦ کەس بووە. قەزاکە لە چوار ناحیە پێکھاتووە:
ناو
[دەستکاری]ناوی ئەم قەزایە لە ناوەندەکەیەوە وەرگیراوە، کە شاری زاخۆیە.
- ھەندێک لە زمانناسان پیان وایە زاخۆ واتای ھێز و تواناییە و بە ناوی چیای "زاخ"ەوە ناونراوە.
- ھەندێکی تر پێیان وایە کە سەرکردەی زەینەفۆن بە ناوی "زاخاریۆس" بەو ناوچەیە تێپەڕ بووە و بۆیە ئەو ناوچەیە ناونراوە "زاخا" بەپێی تێپەڕبوونی کات ناوەکە گۆڕانکاری بەسەردا ھاتووە و بووە بە "زاخۆ"،
- بۆچوونێکی تریش ھەیە کە زمانناسان خستوویانەتەڕوو ئەویش ئەوەیە کە ڕەچەڵەکی ناوی زاخۆ دەگەڕێتەوە بۆ وشەی ئارامی سوریانی "زاخۆسا/زاخوثا" کە واتای "سەرکەوتن"ە.
- ناوی زاخۆ، یان زاخۆتا، لە زمانی سوریانیدا، بە واتای سەرکەوتن دێت، کە دەشێت ھێمایەک بووبێت بۆ زاڵ بوونیان بەسەر ئیسرائیلییەکان. ھەروەک ڕێژەیەکی بەرزی دانیشتوانی زاخۆ، تا سەرەتاکانی دروست کردنی دەوڵەتی عێراقیش، ھەر جوو بوون. گوایا ناوەکە لە (زاخۆتا)ی ئارامییەوە ھاتووە، بە واتای (سەرکەوتن). واتا شوێنەکە دەبێت مەیدانی سەرکەوتنی لەشکرێک بووبێت، بە سەر دوژمنانیدا. یان ئاشوورییەکان، وەک سوکایەتی کردن بە دیلە جووەکانی ژێر دەستەیان، ئەم ناوەیان لە شوێنی بە زۆر نیشتەجێ کردنیان ناوە.[٧]
جوگرافیا
[دەستکاری]قەزای زاخۆ ھاوسنووری لەگەڵ:
- لە باکوورەوە پارێزگای شرنەخ لە باکووری کوردستان.
- لە باشوورەوە قەزای دھۆک و قەزای سێمێل.
- لە ڕۆژھەڵاتەوە قەزای باتیفا.
- لە ڕۆژاواوە پارێزگای شرنەخ لە باکووری کوردستان و پارێزگای حەسیچە لە ڕۆژاوای کوردستان.[٨]
مێژوو
[دەستکاری]شاری زاخۆ بۆ سەدان ساڵ، شوێنی گردبوونەوەی ئەو جووانە بووە، کە ئاشوورییەکان لە شاری ئورشەلیم، بۆ کوردستانیان ڕاگواستن.
لە دەقەکانی تەوراتیشدا، ئاوا ئاماژە بۆ ئەو ڕووداوە کراوە: (لە ساڵی حەوتەمی ھۆشەع دا، پاشای ئاشوور، سامیرەی گرت. ئیسرائیلییانی بۆ ئاشوور ڕاگواست و لە ھەلا و سەر خاپور و ڕوباری گوزان و شارەکانی ماد، نیشتەجێی کردن). لێرەدا بە ڕوونی دەردەکەوێت، کە لە دەوروبەری ساڵی ٧٢٠پ.ز، جووەکان بۆ یەکەمینجار لە مێژووی مێزۆپۆتامیادا، ڕاستەوخۆ لە کوردستان نیشتەجێ کراون، بێگومان ئەمەش زۆر پێش دیلییەتی بابل بووە. بە گومانی زۆر، دیلانی جووی سامیریی، لە چەند شوێنێکی کوردستان، بڵاوکراونەتەوە. بەشێکی گرنگیان، لە (زاخۆ) نیشتەجێ کراون.
ئەمانەش ببینە
[دەستکاری]سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ «Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ د.عەبدوڵڵا غەفوور. «جوگرافیای کوردستان» (PDF) (بە کوردی). لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر) - ^ ناوەندی زانیارییە مرۆییە ھاوبەشەکان. «نەخشەی ھەرێمی کوردستان» (PDF) (بە کوردی). لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر) - ^ دەستەی ئاماری حکوومەتی ھەرێمی کوردستان. «یەکە کارگێڕیەکانی پارێزگاکانی ھەرێمی کوردستان، لەسەر ئاستی پارێزگا و قەزا و ناحیە و ژینگە گەڕەک/گوند» (PDF) (بە کوردی). لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر) - ^ IOM. «رووپێوی دیمۆگرافی لە ھەرێمی کوردستان 2017» (PDF) (بە ئینگلیزی). لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر) - ^ د.عەبدوڵڵا غەفوور. «پێکھاتەی نەتەوەیی دانیشتوان لە باشووری کوردستان» (PDF) (بە کوردی). لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر) - ^ جەمال بابان. «أصول أسماء المدن و المواقع العراقیة؛ الجزء الاول» (PDF) (بە عەرەبی). لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر) - ^ openstreetmap. «قەزای زاخۆ» (بە کوردی). لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
| قەزای دھۆک (ناوەند) |  | |
|---|---|---|
| قەزای ئاکرێ | ||
| قەزای ئامێدی | ||
| قەزای شێخان | ||
| قەزای بەردەڕەش | ||
| قەزای زاخۆ | ||
| قەزای سێمێل | ||
| قەزای باتیفا | ||
| قەزاکان و شارەکان |
| | ||
|---|---|---|---|---|
| وتاری پەیوەندیدار |
| |||
| بابەتی گەشتیاری | ||||
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
