ئامەد
| ئامەد Amed دیاربەکر | |
|---|---|
| شار | |
| Diyarbakir | |
 چەند دیمەنێکی شاری ئامەد | |
| وڵات |  کوردستان |
| ناوچە | ناوچەی ئاناتۆلیای باشووری ڕۆژھەڵات |
| پارێزگا | ئامەد |
| بەرزایی | ٦٧٥ مەتر (٢٬٢١٥ پێ) |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٨) | |
| • سەرجەم | ١٬٧٢٣٬٣٩٦ |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | کوردی (باکووری) |
| • ئایین | ئیسلام (سوننە) |
| ناوچەی کاتی | +٢ |
| پۆستاڵ کۆد | ٢١x xxx |
| کۆدی تەلەفۆن | ٤١٢ ٠٠٩٠ |
| وێبگە | www.diyarbakir.gov.tr |
ئامەد یان دیاربەکر (بە کوردیی باکووری: Amed) یەکێکە لە گەورەترین و دێرینترین شاری باکووری کوردستان و کوردستانی گەورەیە. شاری ئامەد وەک پایتەختی گشت کوردستانێش ناو دەنرێت. ئامەد هەمیشە ناوەندی میللی گەرایی لە ناو کوردەکانی باکوور دابووە. هەروەها ئەم شارە ناوەندی دامەزرێنێ پارتی کرێکارانی کوردستان لە دوای ساڵی ١٩٨٤ بەو لاوەیە.
ناو[دەستکاری]
ناوی ئامەد لە ئیمپڕاتۆرەتیی مادەوە ھاتووە. تا ئێستا تورکیا دەیەوێت لەناوی ببات، ناوی دیاربەکریش دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ھاتنی ئیسلام بۆ ئەو ناوچەیە، کە خێڵی (بەنی بەکر وائل) تێیدا نیشتەجێ بوون لە سەردەمی معاویە دا.[١]
قەڵای ئامەد[دەستکاری]
وتاری سەرەکی: قەڵای ئامەد
قەڵای ئامەد یان قەڵای دیاربەکر (بە کوردیی باکووری: Sûra Amedê، بە تورکی: Diyarbakır Kalesi) قەڵایەکی مێژوویییە، کە دەکەوێتە ناوچەی سوور لە ئامەد، باکووری کوردستان، تورکیا.[٢] ساڵی ٢٠٠٠، یوونێسکۆ قەڵاکەی لەلیستێکی نافەرمی دانا.[٣] لە ساڵی ٢٠٠٥، بەفەرمی بووە یەکێک لەشوێنەوارەکانی میراتی جیھانیی یوونێسکۆ لەپاڵ باخچەکانی ھەوسەل، بەپێی سەرچاوەکانی یوونێسکۆ مێژووی قەڵاکە دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٤٨٨، لەسەردەمی دەوڵەتی ڕۆمی کۆن و فەرمانڕەوای کۆسەنتینی دووەم دروستکراوە.[٤]
دیوارەکانی قەڵاکە، لەدوای دیواری چین بەرزترین و درێژترین دیواری بەدوای یەکەوەن لەئاستی جیھان.[٥][٦] قەڵاکە چەند دەروازەیەکی ھەیە، سەرەکییەکەیان ناوی چیا (Dağ)، دەروازەی ئورفە، دەروازەی ماردین و دەروازەی نوێ (Yeni).[٧]
دانیشتووان[دەستکاری]
دانیشتووانی ئەم شارە لە ساڵی ٢٠١٨، زیاتر لە ١،٧٠٠،٠٠٠ کەس بووە کە هەموویان کوردن و بە زمانی کوردی قسه دەکەن. ھەروەھا زۆربەی خەڵکی ئەم شارە موسڵمانی سوننین.[٨]
وەرزش[دەستکاری]
ئامەدسپۆر یەکێک لە گرنگترین یانەیەکی تۆپی پێی ئەم شارەیە کە لە ساڵی ١٩٩٠ دامەزرا.[٩]
ئەمانەش ببینە[دەستکاری]
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ بڕوانە مێژووی ئیسلام / (أطلس تأریخ اسلام) لاپەڕە ١٢٩
- ^ "Diyarbakır Kalesi ve Surları (Diyarbakır)" Archived ١ی ئەیلوولی ٢٠١٥, لە وەیبەک مەشین..
- ^ "Diyarbakır Kalesi ve Surları (Diyarbakır)" Archived ١ی ئەیلوولی ٢٠١٥, لە وەیبەک مەشین..
- ^ "Diyarbakır Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape". یوونێسکۆ. لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢١ی حوزەیرانی ٢٠١٩. لە ڕێکەوتی ٧ی تەممووزی ٢٠١٩. ھێنراوە.
- ^ "Diyarbakır Surları" Archived 2015-05-23 لە وەیبەک مەشین..
- ^ "Surlar" Archived ٢ی ئەیلوولی ٢٠١٨, لە وەیبەک مەشین..
- ^ "Diyarbakır Kalesi ve Surları (Diyarbakır)" Archived ١ی ئەیلوولی ٢٠١٥, لە وەیبەک مەشین..
- ^ Metin Heper؛ Sabri Sayari (7 May 2013). The Routledge Handbook of Modern Turkey. Routledge. پەڕە 247. ISBN 978-1-136-30964-9.
It was thus only in recent times that Diyarbakır, the unofficial capital of Turkey's Kurdish area, became a predominantly Kurdish town.
- ^ "Turkish court acquits German footballer Naki in Kurdish case". BBC. 8 November 2016.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |