ئاکرێ

ئاکرێ
شار

قەزای ئاکرێ
ئاکرێ جێگەی لە کوردستاندا
پۆتانەکان: 36°44′N 43°53′E / 36.733°N 43.883°E / 36.733; 43.883پۆتانەکان: 36°44′N 43°53′E / 36.733°N 43.883°E / 36.733; 43.883
وڵات	کوردستان
پارێزگا	دھۆک
شار	ئاکرێ
بەرزایی	٦٢٥ مەتر (٢٬٠٥١ پێ)
ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٨)
• سەرجەم	٦٨٬١٠٠
زمان و ئایین
• زمان	کوردی (باکووری)
• ئایین	سوننی

ئاکرێ شارێکی باشووری کوردستانە و سەر بە پارێزگای دھۆکە. ٩٥ کم دوورە لە شاری موسڵەوە و دەکەوێتە ١٢٠ کم باشووری ڕۆژھەڵاتی پارێزگای دھۆکەوە. لەنێوان سێ چیادایە، خانووەکانی لەسەر یەک بەداوێنی شاخەکاندا ھەڵچوون. ئەمە دیمەنێکی جوان و سەرنجڕاکێشی بە شارەکە بەخشیوە و ئەم شارە لەساڵی (١٨٧٧)ز بووە بەقەزا.

شوینی جوگرافی ئاکرێ دەکەوێتە سەر ھێڵی درێژ (٤٤٨/١) ڕۆژاوا، و ھێڵی پانی(١/٤–٣٧) باکووردا، و ڕووبەری ئاکرێ دەکاتە (١٩٣٦) کم٢ ولەسەر ئاستی دەریایی (٢٧٠)مەتر بەرزە.

ئاکرێ: ئەمە ناوی درووستە، چونکە کورد و ھەموو خەلکی کوردستان ئەم ناوە لە سەر ناسراوە، ناوی ئاکرێ لە ئاگرەوە ھاتووە کە لە پێش زاییندا موغێکی زەردەشتی لەوێ جێگیر بووە و ئاگری تێدا کردۆتەوە.
کچک ئستەنبول: مێژوونووسی میسلی (یاسین خیراللە العمری) دەڵێت ئاکرێ لە کاتێک دا ناسراو بوو بە (کچک ئستەنبول یان ئستەنبولی بچووک).
عقرة: لە سەرچاوە عەرەبیەکاندا ناوی شارەکە کردووەتە (عقرة) وەک (الحموی) لە کتێبەکەی (معجم البلدان).

ئاکرێ بەناوبانگە بە سروشتی جوان و ڕازاوە و زۆر درەختی میوە و باخ و باخاتی پڕ بەرھەمی ھەیە. ئەم دەڤەرە سێ ناوچەی ھەیە کە سورچی، عەشایەری ئەلسەبعە و بیرەن.

مێژوو[دەستکاری]

ئەم شارە مەڵبەندی کوردە حەمیدییەکان بووە. ماوەیەکیش لەژێر دەسەڵاتی میرنشینی بادینان و پاشان میرنشینی سۆراندا بووە. شارێکی کۆن و مێژووییە و درووستکردنی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ئیمپراتۆرێتیی مادەکان - میدیا.

شاری ئاکرێ زۆر دەوڵەمەندە بە سامانی سروشتی و بەروبوومی خوراکی وەکو دەخل و دان و جو و برنج و ھەندێکی تر و ئاکرێ ناسراوە بە نێرگز و ھەنار، دانیشتوانی ئاکرێ پێکدێن لە چەندین عەشیرەت (ھۆز) ئەوانەش (گۆران - کاوانی - زێباری - سورجی - ھەرکی - ئاکرەیی - ڕێکانی- مزووری … ھتد).

سەرچاوەکان[دەستکاری]

ماڵپەڕی کوردیپیدیا

کوردستان

باکوور

ئادیەمان	ئالدووش (ئالدووش) بێسنی (بێسنی) تووت (تووت) چێلکان (چێلکان) سنجق (سنجق) سەرگۆل (سەرگۆل) سەمسوور (سەمسوور) سەمیساد (سەمیساد) کۆلیک (کۆلیک)
ئاگری	ئاڤکەڤر (ئاڤکەڤر) بازید (بازید) پانۆس (پانۆس) خاموور (خاموور) دووتاخ (دووتاخ) زێدکان (زێدکان) قەرەکۆسە (قەرەکۆسە) گیادین (گیادین)
ئەرزگان	ئەرزگان (ئەرزگان) ئەگین (ئەگین) ئیلیچ (ئیلیچ) تێرجان (تێرجان) جمنی (جمنی) ڕەفاعیە (ڕەفاعیە) قەرەقولاک (قەرەقولاک) کەماخ (کەماخ) مۆسە (مۆسە)
ئەرزیڕۆم	ئاش قەڵا (ئاش قەڵا) ئاڤنیک (ئاڤنیک) ئۆخلێ (ئۆخلێ) ئەرزیڕۆم (ئەرزیڕۆم) پاسینی ژێرین (پاسینی ژێرین) تاتۆس (تاتۆس) چێرمک (چێرمک) حەسەن قەڵا (حەسەن قەڵا) خنووس (خنووس) گۆگسی (قەرەیازی)
ئیدر	باشان (باشان) تێشبەروون (تێشبەروون) ڕەشقەلاس (ڕەشقەلاس) قولپ (قولپ)
باتمان	ئێلح (ئێلح) حەسکیف (حەسکیف) حەزۆ (حەزۆ) کەرجەوس (کەرجەوس) قابلجەواز (قابلجەواز) قوبین (قوبین)
بدلیس	ئەلجەواز (ئەلجەواز) بدلیس (بدلیس) تووختەوان (تووختەوان) چوخووڕ (چوخووڕ) خەلات (خەلات) خیزان (خیزان) مۆتکی (مۆتکی)
بینگۆل	بۆنگلان چۆنەک چەولیگ چێرمە داری ھێنی کانی ڕەش گێغی ھۆسنەک
حەکاری	جۆلەمێرگ چەلێ شەمزینان گەڤەر
خارپێت	ئەگینی ژێرین باسقیل پالۆ خارپێت دەپ قەرەباخان کەبان گۆلی ھەزار مادەن
دیاربەکر	ئەرخەنی (ئەرخەنی) ئەگل (ئەگل) بسمل (بسمل) پاسوور (پاسوور) پیران (پیران) چنار (چنار) چنگوش (چنگوش) چێرمووگ (چێرمووگ) حازرۆ (حازرۆ) دیاربەکر (ئامەد) فارقین (فارقین) کاراز (کاراز) لیجێ (لیجێ) ھێنێ (ھێنێ)
دێرسم	پلوور پلەموریە پێرتاگە چەمیشگەزەک خۆزات قسلە مازگێرد مامەکی
ڕحا	بێرەجووگ پیرسووس جورنی ڕەش حەڕان خەلفەتی ڕحا سەری کانی سوێرەک کانیی غەزاڵان وێرانشار ھەوەنج
سێرت	تللۆ خسخێر دھ سێرت شێروان مسرج ھاوێل
شرنەخ	ئەلکێ باسان جزیر سلۆپیان شرنەخ قیلابان ھەزەخ
عوسمانیە	باخچە تۆپراب قەڵا عوسمانیە ھاروونیە
عەنتاب	ئیسلاحیە بێلکیس تلبشار دیلۆک جینگیڤە شاھیدبەی شاھیدکامیل عارابان کورودەرە گرگامێش
قەرس	دیخۆر جلاوز ساریقامیش سەلیم کاخزمان قەرس
کلیس	سپەناق عەلیی مەنتار کلیس گرێ موراد
مووش	دێرخاس کۆپ ملازگرد مووش گمگم

باشوور

دھۆک	ئاکرێ (ئاکرێ) ئامێدی (ئامێدی) بەردەڕەش (بەردەڕەش) دھۆک (دھۆک) زاخۆ (زاخۆ) سێمێل (سێمێل) شێخان (شێخان)
سلێمانی	پشدەر (قەڵادزێ) پێنجوین (پێنجوین) دووکان (دووکان) دەربەندیخان (دەربەندیخان) ڕانیە (ڕانیە) سلێمانی (سلێمانی) سەیدسادق (سەیدسادق) شارباژێر (چوارتا) شارەزوور (ھەڵەبجەی تازە) قەرەداغ (قەرەداغ) ماوەت (ماوەت) ھەڵەبجە (ھەڵەبجە)
کەرکووک	داقووق (داقووق) دووبز (دووبز) حەویجە (حەویجە) کەرکووک (کەرکووک)
گەرمیان	بەدرە (بەدرە) چەمچەماڵ (چەمچەماڵ) خانەقین (خانەقین) دووزخورماتوو (دووزخورماتوو) کەلار (کەلار) کفری (کفری) مەندەلی (مەندەلی)
موسڵ	تلکێف (تلکێف) تەلەعفەر (تەلەعفەر) حەمدانیە (قەرەقووش) شەنگار (شەنگار) موسڵ (موسڵ)
ھەولێر	چۆمان (چۆمان) خەبات (خەبات) دەشتی ھەولێر (بنەسڵاوە) ڕەواندز (ڕەواندز) سۆران (سۆران) شەقڵاوە (شەقڵاوە) کۆیە (کۆیە) مەخموور (مەخموور) مێرگەسۆر (مێرگەسۆر) ھەولێر (ھەولێر)
هەڵەبجە	هەڵەبجە
ھەروەھا	میقدادیە (میقدادیە)

ڕۆژھەڵات

ئازەربایجانی ڕۆژاوا	بۆکان (بۆکان) پۆلدەشت (پۆلدەشت) پیرانشار (پیرانشار) تەکاب (تەکاب) چاڵدێران (سیاھچەشمە) چایپارە (قەرەزیائەددین) خۆی (خۆی) ساینقەڵا (ساینقەڵا) سەردەشت (سەردەشت) سەڵماس (سەڵماس) شنۆ (شنۆ) شەوت (شەوت) ماکۆ (ماکۆ) مەھاباد (مەھاباد) میاندواو (میاندواو) نەغەدە (نەغەدە) ورمێ (ورمێ)
ئیلام	ئاودانان (ئاودانان) ئەیوان (ئەیوان) ئیلام (ئیلام) دێلوڕان (دێلوڕان) شێروان چەرداوڕ (سەراوڵە) ماداکتۆ (ماداکتۆ) مەڵگشای (ئەرکەواز) مێران (مێران)
کرماشان	ئارووناوا (ئارووناوا) پاوە (پاوە) جوانڕۆ (جوانڕۆ) داڵاھۆ (کرند، گاوارە) ڕەوانسەر (ڕەوانسەر) سونقوڕ (سونقوڕ) سەرپێڵ (سەرپێڵ) سەلاس و باوەجانی (تازەئاوا) سەحنە (سەحنە) قەسر (قەسر) کرماشان (کرماشان) کەنگاوەر (کەنگاوەر) گیەڵان (گیەڵان) ھەرسین (ھەرسین)
کوردستان	بانە (بانە) بیجاڕ (بیجاڕ) دیواندەرە (دیواندەرە) دێولان (دێولان) سنە (سنە) سەقز (سەقز) سەوڵاوا (سەوڵاوا) قوروە (قوروە) کامیاران (کامیاران) مەریوان (مەریوان)
لوڕستان	ئەزنا (ئەزنا) ئەلیگوودەرز (ئەلیگوودەرز) برووجەرد (برووجەرد) پولدوختەر (پولدوختەر) خوڕەم ئاباد (خوڕەم ئاباد) دووڕوود (دووڕوود) دەورە (سەراب دەورە) دڵفان (نوورئاباد) سلسلە (ئەلیشتەر) کوویەشت (کوویەشت)
هەمەدان	تووسرکان (تووسرکان) ئەسەیاوا (ئەسەیاوا) مەلایەر (مەلایەر) ناوەن (ناوەن) بەهار (بەهار) کەبوودەراهەنگ (کەنوودەراهەنگ)
کۆھگیلوویە و بۆیرەحمەد	باشت (باشت) بۆیرەحمەد (یاسووج) بەھمەئی (لیکەک) چەرام (چەرام) دنا (سیسەخت) کۆھگیلوویە (دێھدەشت) گەچساران (دووگونبەدان)-->
ھەروەھا	ئەندیکا (قەلعە خواجە) ئەندیمشک (ئەندیمشک) ئیزە (ئیزە) باغی مەلیک (باغی مەلیک) بەھبەھان (بەھبەھان) دەیلەم (بەندەری دەیلەم) دێزفوول (دێزفوول) ڕامشیر (ڕامشیر) ڕامھۆرموز (ڕامھۆرموز) شووش (شووش) شووشتەر (شووشتەر) کازروون (کازروون) گۆتوەند (گۆتوەند) گەناوە (بەندەری گەناوە) لالی (لالی) مەسجیدی سلێمان (مەسجیدی سلێمان) مەمەسەنی (نوورئاباد) ھەفتکل (ھەفتکل)-->

ڕۆژاوا

جزیرە	قامشلۆ (قامشلۆ) دێرک (دێرک) حەسیچە (حەسیچە) سەری کانی (سەری کانی)
کۆبانی	گرێسپی (گرێسپی) کۆبانی (کۆبانی)
عەفرین	عەزاز (عەزاز) عەفرین (عەفرین) باب (باب)

ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

مێژوو[دەستکاری]

سەرچاوەکان[دەستکاری]

مێنۆی ڕێدۆزی

ئامڕازە تاکەکەسییەکان

شوێنناوەکان

بینینەکان

گەڕان

ڕێدۆزی

ھەڵسوکەوت

ئامرازەکان

لە پڕۆژەکانی تر

چاپ/ھەناردن

بە زمانەکانی تر