زمانی کوردی

  ئەم وتارە سەبارەت بە زمانی کوردی نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە کوردی (ڕوونکردنەوە).

کوردی
Kurdî, Kurdí, Кöрди
خوێندنەوە	kʊɾdiː
قسەی پێدەکرێ لە	تورکیا عێراق ئێران سووریا ئەرمەنستان ئازەربایجان ئاڵمانیا ویلایەتە یەکگرتووەکان ئۆسترالیا ئوکراینا (بۆ ھەموو پێرستەکە، ئەم وتارە ببینن)
ناوچە	ڕۆژاوای ئاسیا
ژمارەی ئاخێوەران	٣٠– ٣٥ میلیۆن  (ڕێکەوت نەدراوە)
بنەماڵەی زمان	ھیندوئەورووپایی ھیندوئێرانی ئێرانی ئێرانیی ڕۆژئاوا ئێرانیی باکووری ڕۆژاوا کوردی
سیستەمی نووسین	ئەلفوبێی کوردی (ئەلفوبێی عەرەبی لە ڕۆژھەڵات و باشووری کوردستاندا، ئەلفوبێی لاتینی لە باکوور و ڕۆژئاوای کوردستاندا و ئەلفوبێی کیریلی لە سۆڤیەتی پێشوودا.)
ڕەوشی فەرمیبوون
زمانی فەرمییە لە	عێراق زمانی ڕەسمی لە پەنا زمانی عەرەبیدا. ئێران زمانی ناوچەیی بە پێی یاسای بنەڕەتی. ئەرمەنیا - زمانی کەمینە.
سامان دەدرێتەوە بەدەستی	بێ ساماندانی فەرمی
کۆدەکانی زمان
ISO 639-1	ku
ISO 639-2	kur
ISO 639-3	kur – Macrolanguage Individual codes: ckb – کوردیی ناوەندی kmr – کوردیی باکووری sdh – کوردیی باشووری lki – لەکی
Linguasphere	58-AAA-a (North Kurdish incl. Kurmanji & Kurmanjiki) + 58-AAA-b (Central Kurdish incl. Dimli/Zaza & Gurani) + 58-AAA-c (South Kurdish incl. Kurdi)
ئەم پەڕەیە ھێماکانی فۆنەتیکی IPA بە یوونیکۆدی تێدایە. بەبێ پشتیوانیی نیشاندانی یوونیکۆد، لەوانەیە لە جێگەی کاراکتەرەکانی یوونیکۆد، نیشانەی پرسیار، چوارگۆشەکان یان ھێماکانی تر ببینی.

زمانی کوردی زمانێکە کە خەڵکی کورد قسەی پیدەکەن. لە ڕووی بنەماڵەوە بەشێکە لە زمانە ھیندوئێرانییەکان کە خۆیان یەکێکن لە بنه‌ماڵه‌ی زمانە ھیندوئورووپایییەکان. ئەم زمانە لە زمانی کەڤناری مادی کەوتووەتەوە. زمانی کوردی له‌ نێوان زمانە ئێرانییەکاندا له‌ بواری گه‌وره‌یی سێیمین زمانه‌ و ده‌که‌وێته‌ دوای زمانی فارسی و زمانی پەشتۆ.

شێوەزارەکانی کوردی

وتاری سەرەکی: شێوەزارەکانی زمانی کوردی

زمانی کوردی چەند شێوەزاری سەرەکی ھەیە کە جیاوازیی زۆریان ھەیە و زمانناسەکان لە سەر چۆنیەتیی جیاکردنەوەی ئەم شێوەزارانە یەکدەنگ نین. بەڵام زۆربەیان زمانی کوردی بەم چوار دەستەیە دابەش دەکەن:

• کوردیی باکووری (ژوورین)
• کوردیی ناوەندی
• کوردیی باشووری (خوارین)
• گۆرانی-زازایی

ھەندێک لە زمانناسان، لوڕییش وەکوو شێوەزارێکی زمانی کوردی پۆلبەندی دەکەن. ئەگەر چی لوڕی ژمارەیەکی زۆری وشەی کوردی تێدایە، بەڵام ھێشتاش لێکۆلینەوەیەکی ئەوتۆ لە سەر لوڕی لە بەر دستدا نییە.

ئەلفوبێی کوردی

وتارە سەرەکییەکان: ئەلفوبێکانی کوردی و ئەلفوبێی عەرەبیی زمانی کوردی

بە ھۆی ئەوەی کە کوردەکان لە ژێر دەسەڵاتی عوسمانی و ئێران بوون و ئەلفوبێی ڕەسمیی ئەو دوو وڵاتە ئەلفوبێی عەرەبی بوو، کوردەکانیش تا پێش ٣٠ەکان تەنیا ئەلفوبێی عەرەبییان بۆ نووسینی کوردی بەکار دەھێنا. لە تورکیا، لە دوای بە فەرمیکردنی ئەلفوبێی لاتینی بۆ زمانی تورکی، جەلادەت عەلی بەدرخان لە ساڵی ١٩٣٢ ئەلفوبێیێکی لاتینیی بۆ زمانی کوردی داھێنا کە ئێستا بە ناوی "ئەلفوبێی ھاوار" یان "بەدرخان" دەناسرێت.

فۆنولۆژیی مێژوویی

کوردی					پاڵەویی ئەشکانی	ئەوێستایی	فارسی	پاڵەوی ساسانی	فارسیی کۆن	Proto-Iranian
ک. باکووری	ک. ناوەندی	ک. باشووری	ھەورامی	زازاکی
s	s	s	s	s	s	s	h	h	θ	*ś
z	z	z	z	z	z	z	d	d	d	*ź
s, *hr	s, *hr	s, *hr	*hr	*hr	hr	θr	s	d	ç	*θr
sp/zw	sp/zw	sp/zw	sp/zw	sp/zw	sp/zw	sp/zw	s/z	s/z	s/z	*św/*źw
pāš	pāš	pāš	??	??	paš	pas-ča	pas	pas	pasā	*pas-ča
ž	ž	ž	ž	j	ž	j	z	z	j	*j
ž	ž	ž	ç	j, z, ž	ž	ç	z	z	ç	*ç
d-	d-	d-	b-	b-	b-	duu-	d-	d-	duv-	*dw-
xw-	xw-	xw-	w-	w-	wx-	huu-, xv-	x-	xw-	(h)uv-	*hw-
l, r	ł, r	ł, r	l, ł, r	rr	rδ	rd	l	l, r	rd	*rd
نادیار	نادیار	نادیار	نادیار	rz	rz	rz	l	l, r	rd	*rz
j-	j-	j-	y-	j-	y-	y-	j-	j-	y-	*y-
f(i)r-	f(i)r-	f(i)r-	wur-, har-	r-	fr-	fr-	for-, ھتد	fr-	fr-	*fr-
w-	w-	w-	w-	w-	f-	θw-	h-	h-	θw-	*θw-
w, y, (nil)	w, y, (nil)	w, y, (nil)	w, y	w, y	β, δ, γ	b, d, g	w, y, (/nil)	w, y, (')	b, d, g	*b, *d, *g
w, h, y, (/nil)	w, h, y, (/nil)	w, h, y, (/nil)	w, y, h	w, y, h	b, d, g	p, t, k	b, d, g	b, d, g	p, t, k	*p, *t, *k
n	n	n	?	n	nd	nd	nd	nd/nn	nd	*nd
žn	žn	žn	žn	šn, zn (?)	zn	sn	šn	šn	šn	*śn
v	w	w	m	m	-šm	-šm	-šm	-šm	-šm
v	w	w	m	m	-hm	-hm	-xm	-hm	-hm
h-, k-	h-, k-	h-, k-	h-	h-	x-	x-	x-	x-	x-	*x-
č-	č-	č-	?	ši-	šaw-	šiiu-	šaw-	šaw-	šiyav-	*čyau-
b-	b-	b-, w-	w-	v-	w-	w-	b-	w-	w-	*w-
(w)t	wt	ft	wt	wt	ft	ft	ft	ft	ft	*ft
t	t	t	t	t	xt	xt	xt	xt	xt	*xt

ھەڵسەنگاندنی زمانی کوردی لەگەڵ زمانە ھیندوئورووپایییەکان

کوردی						ئاڵمانی	ئیتالیایی	ئینگلیزی	پۆرتووگالی	[ ئیسپانی	سویدی	فارسی	فەڕەنسی	ھولەندی
کوردیی باکووری	کوردیی ناوەندی	کوردیی باشووری	لەکی	ھەورامی	زازاکی
évar	éware	éware	íware	wérega	êre	abend	-	evening	-	-	afton	ivār	-	evond
bra	bra	bra	bra	bra	bra	bruder	fratello	brother	irmão	hermano	bror, broder	barādar	frère	broer, broeder
te, tu	to, tu	ti	tu	to	ti, to	du	voi	you	tu	te, tú	du	to	te, tu	-
hesin	asin	asin	asin	asin	asin	eisen	ferro	iron	ferro	hierro	järn	āhan	fer	ijzeren
erd	herd	?	?	?	erd	erde	terra	earth	terra	tierra	jorden	Zamin	terre	aanaarden
ére	ére	ére	íre	íge	-	hier	-	here	-	-	här	-	-	-
hingiv	hengwín	-	?	?	hingemín	honig	-	honey	-	-	honung	angabin	-	honing
kurt	kurt	kull	kull	kurt	kilm	kurz	corto	short	curto	corto	kort	kutāh	court	kort
lév	léw	léw	lic	lic	lew	lippe	labbro	lip	lábio	labio	läpp	lab	lèvre	lip
meh	mang	mang	mang	mange	menge	mond	mese	moon	-	-	mane	māh	-	maan
nav	naw	naw	nom	namê	name	name	nome	name	nome	nombre	nämna	nām	nom	naam
na	na	ne	?	?	né	nein	non	no	não	no	nej	na	non	neen
nú, nuh	nwé	nú	?	newe	newe	neu	nuovo	new	novo	nuevo	ny	now	nouveau	nieuw
neh	no	nú	nu	no	new	neun	nove	ninie	nove	nueve	nio	noh	neuf	negen
pardéz	perdéz	?	?	?	?	paradies	paradise	paradise	paraíso	paraíso	paradis	pardis	paradis	paradijs
spínax	espenax	?	?	?	ispanax	spinat	spinacio	spinach	espinafre	espinaca	spenat	esfanāj	épinard	spinazie
stér	estére	esare	asare	hesare	estare	stern	stella	star	estrela	estrella	stjärna	setāre	astre	ster
dot	-	dot	dit	-	-	tochter	-	daughter	-	-	dotter	doxtar	-	dochter
dlop	dlop	dlop	?	dlop	dalpa	tropfen	-	drop	-	-	droppa	-	-	druppel

ڕێزمانی کوردی

وتاری سەرەکی: ڕێزمانی کوردی

جێناوه‌ سه‌ربه‌خۆکان

کەس	کوردیی باکووری		کوردیی ناوەندی	کوردیی باشووری	لەکی	ھەورامی	زازاکی
	ڕێک	چەوت					ڕێک	چەوت
١. ت.	ئەز	من	من	من	م	من	ئەز	مـ(ـن)
٢. ت.	تو	تە	تۆ	تو	تو	تۆ	ت	تۆ
٣. ت. ن.	ئەو	وی	ئەو	ئەو	ئو (iw)	ئاڏ	ئۆ	ئەی
٣. ت. م.		وێ				ئاڏە	ئا	ئایە
١. ک.	ئەم	مە	ئێمە	ئیمە	ئیمە	ئێمە	ما
٢. ک.	ھوون	وە	ئێوە	ئیوە	ھومە	شمە	شما
٣. ک.	ئەو	وان	ئەوان	ئەوان	ئون (iwin)	ئاڏی	ئێ	ئینان

جێناوه‌ لکاوه‌کان

کۆمه‌ڵه‌ی یه‌که‌م

که‌س/ژماره‌	تاک	کۆ
که‌سی یه‌که‌م	م	مان
که‌سی دووه‌م	ت	تان
که‌سی سێیه‌م	ی	یان

کۆمه‌ڵه‌ی دووه‌م

که‌س/ژماره‌	تاک	کۆ
که‌سی یه‌که‌م	م	ین
که‌سی دووه‌م	یت	ن
که‌سی سێیه‌م	ێت/ات	ن

کۆمەڵەی سێیەم

که‌س/ژماره‌	تاک	کۆ
که‌سی یه‌که‌م	م	ین
که‌سی دووه‌م	یت	ن
که‌سی سێیه‌م	()	ن

ئەم وتارانەش ببینە

• کورد
• کوردستان
• کۆڕی زانستیی زمانی کوردی
• ڕێزمانی کوردی

بەستەری دەرەکی

ویکیپیدیا، ئینسایکڵۆپیدیای ئازاد بە کوردیی کرمانجی

ویکیپیدیا، ئینسایکڵۆپیدیای ئازاد بە کوردیی زازاکی(دملکی)

ئەزموونی ویکیپیدیای کوردیی باشووری لە ڕێکخراوەی ویکیمیدیادا

ئەزموونی ویکیپیدیای کوردیی لەکی لە ڕێکخراوەی ویکیمیدیادا

ئەزموونی ویکیپیدیای کوردیی هەورامی لە ڕێکخراوەی ویکیمیدیادا

ئەزموونی ویکیپیدیای کوردیی زازاکی(کرمانجکی) لە ڕێکخراوەی ویکیمیدیادا

ئینستیتوو

• ئینستیتووی کوردیی ئیستانبوڵ
• ئینستیتووی کوردیی پاریس
• کال: ئاکادمیی زمانی کوردی

فه‌رهه‌نگ

• کوردی-ئاڵمانی-کوردی
• کوردی-ئینگلیزی (بۆ کۆمپیته‌ر)
• ئینگلیزی-کوردی (بەرھەمی ئەرداڵ ڕۆناھی)
• ئینگلیزی-کوردی
• تورکی-کوردی-تورکی
• واج‌شناسی کوردی خوارگ