ئێزیدی

کۆمەڵە کوردێکی ئێزیدی

مەزاری شێخ عەدی کوڕی موسافر کەلەلایەن ئێزدییەکان پیرۆزە

ئێزدی یەکان یەکەکە لە ئاینەکانی کورد کە خاوەنی ئاینی تایبەت بە خویانن و زۆربەیان لە باشووری کوردستانن لە دەڤەری شێخانی و نێوان مووسڵدەژین، و هنداکیان لەپارێزگای دھۆک و تەوەوی دەڤەری شنگاری سەر سنووری سووریادا دەژین.

ھەروەھا لە بۆتان و دەربێسیە و باکووری پارێزگای ئەلحەسکە و دەڤەری عەفرین لە حەلەب و ئەلەگەزی ئەرمەنستان و پارێزگای قەرس و ئەردێخانی باکووری ڕۆژھەلاتی تورکیادا دەژین. ئێزدی بە شێوەی کوردی کورمانجی دەئاخڤن.

بیروباوەڕی ئاینی ئێزدانی

• خوا - ئێزدان(خودا ): گەورەیەکەی لە نوسیندا دەرناکەوێت، لە سەروی نموونە و شێوەوەیە؛ سیفەتەکانی کۆنن وەکوو زاتی خۆی ھیچ شتێک لە سەر شێوەی ئەو نیە و لە ھیچ شتێک ناچێت. لەبەر ئەوەی خودایە کەواتە خوای مرۆڤە.

• مەلیکە تاووس مەلیکی ھەموو مەلائیکەتەکانە (فریشتەکانە). مەلیکە تاووس بریتیە لە عەزازیل یان بە عەرەبی (عزائیل) (بە ئینگلیزی: Melek Taus یان The Peacock Angel) کە حوکمی ھەموو زەوی ئەکات بە یارمەتیو ھاوکاری حەوت فریشتەی دیکە ئەو حەوت مەلائیکەیەش لەژێر ئەمری خودای گەورەدان.

• پارێزگای لالش پیرۆزترین شوێنی ئاینی یە.

• پیرەکان:- پیرۆزترین و کۆنترین چینی ئاینی ئێزدیا. ئێزدیەکان وەک ئارسان و زەردەشی و ئالویەکانی باکوریان چینی پیراتیان هەیە،

• بیرۆکەی ناو:- ناوی ئێزدی (یان ئێزدای) یان «ئێزدانی» واتای پەرستراوە، وە وشەی ئێزدی واتا «بەندەی خودا» یاخود بە کورمانجی <<ئەز دایم>> واتا ئەو(خودای ئەز دایم)وە بەم شێوەیە شوێنکەوتوانی ئاینەکە باسی خۆیان ئەکەن.

ناودارەکان

• عەرەب شەمۆ

• قەناتی کوردۆ

• دەروێشێ عەڤدی

• ئەسلان ئوسۆیان

• حەجی جندی

• محمود ئێزدی

رێگەی پێرەکان

کۆنترین و پیرۆزترین چینە لە ناو ئاینی ئێزدانیدا، هاژی وتنەوەیە، کە هەر یەک لە ئاینی زەردەشتی و یارسانی و ئالویەکانی باکوریش بە هەمان شێوەی ئێزدیەکان چینی پیرەکانیان هەیە. و ئەم ئاینانە لەچەندین ئارک و شێوەزدا لە یەک دەچن. بە گرۆپی ئاینییەکانی (ئێزدانی) ناسراون بۆنموونە

• هەبوونی چینی پیران
• رێزگرتن و پیرۆز زانینی سەرچاوەکانی سروشتی وەک(ئاو، ئاڤ، هەوا، و ئاگر)
• بکارهێنانی ئەمرەزەکانی موسیقای(دەف و شەباب) بۆ ڕێوڕەسمی ئاینی
• درێژکردنی سمێل- درێژکردنی سمیل لەناو یارسانی و ئێزدی و عەلویدا دا.
• هەر چوار ئاین چوارشەم بە پیرۆزترین رۆژ دەزنن
• لەبەرکردن جلی و بەرگی رەنگ سپی. بەتیابەتی بۆ پیاوانی ئاینی

ئەمانەش ببینە

• یەکێتیی نەتەوەییی یەزیدی
• ئەکادیمیای یەزیدی
• دەشتی نەینەوا

سەرچاوەکان

• بی بی سی فارسی؛ یزیدیان کیستند؟
• ھەژار، چێشتی مجێور، خانی شەڕەفکەندی ئامادەی کردووە و سەرپەرشتی چاپی کردووە، چاپی یەکەم: پاریس ١٩٩٧.