ئێزیدی

کۆمەڵە کوردێکی ئێزیدی

مەزاری شێخ عەدی کوڕی موسافر کەلەلایەن ئێزدییەکان پیرۆزە

ئێزدی یەکان یەکێکە لە ئاینەکانی کورد کە خاوەنی ئاینی تایبەت بە خۆیانن و زۆربەیان لە باشووری کوردستانن لە دەڤەری شێخانی و نێوان مووسڵدەژین، و ھەندێکییان لەپارێزگای دھۆک و تەوەوی دەڤەری شنگاری سەر سنووری سووریادا دەژین.

ھەروەھا لە بۆتان و دەربێسیە و باکووری پارێزگای ئەلحەسکە و دەڤەری عەفرین لە حەلەب و ئەلەگەزی ئەرمەنستان و پارێزگای قەرس و ئەردێخانی باکووری ڕۆژھەلاتی تورکیادا دەژین. ئێزدی بە شێوەی کوردی کورمانجی دەئاخڤن.

بیروباوەڕی ئاینی ئێزدانی

• خوا - ئێزدان (خودا): گەورەیەکەی لە نوسیندا دەرناکەوێت، لە سەروی نموونە و شێوەوەیە؛ سیفەتەکانی کۆنن وەکوو زاتی خۆی ھیچ شتێک لەسەر شێوەی ئەو نییە و لە ھیچ شتێک ناچێت. لەبەر ئەوەی خودایە کەواتە خوای مرۆڤە.
• مەلیکە تاووس مەلیکی ھەموو مەلائیکەتەکانە (فریشتەکانە). مەلیکە تاووس بریتییە لە عەزازیل یان بە عەرەبی (عزائیل) (بە ئینگلیزی: Melek Taus یان The Peacock Angel) کە حوکمی ھەموو زەوی دەکات بە یارمەتیو ھاوکاری حەوت فریشتەی دیکە ئەو حەوت مەلائیکەیەش لەژێر دەمری خودای گەورەدان.
• پارێزگای لالش پیرۆزترین شوێنی ئاینی یە.
• پیرەکان:- پیرۆزترین و کۆنترین چینی ئاینی ئێزدیا. ئێزدییەکان وەک ئارسان و زەردەشی و ئالویەکانی باکووریان چینی پیراتیان ھەیە،
• بیرۆکەی ناو:- ناوی ئێزدی (یان ئێزدای) یان «ئێزدانی» واتای پەرستراوە، و وشەی ئێزدی واتا «بەندەی خودا» یاخود بە کورمانجی «ئەز دایم» واتا ئەو (خودای ئەز دایم) و بەم شێوەیە شوێنکەوتوانی ئاینەکە باسی خۆیان دەکەن.

ناودارەکان

• عەرەب شەمۆ
• قەناتی کوردۆ
• دەروێشێ عەڤدی
• ئەسلان ئوسۆیان
• حەجی جندی
• محمود ئێزدی

ڕێگەی پێرەکان

کۆنترین و پیرۆزترین چینە لە ناو ئاینی ئێزدانیدا، ھاژی وتنەوەیە، کە ھەر یەک لە ئاینی زەردەشتی و یارسانی و ئالویەکانی باکووریش بە ھەمان شێوەی ئێزدییەکان چینی پیرەکانیان ھەیە؛ و ئەم ئاینانە لەچەندین ئارک و شێوەزدا لە یەک دەچن. بە گرۆپی ئاینییەکانی (ئێزدانی) ناسراون بۆنموونە

• ھەبوونی چینی پیران
• ڕێزگرتن و پیرۆز زانینی سەرچاوەکانی سروشتی وەک (ئاو، ئاڤ، ھەوا، و ئاگر)
• بکارھێنانی ئەمرەزەکانی موسیقای (دەف و شەباب) بۆ ڕێوڕەسمی ئاینی
• درێژکردنی سمێل- درێژکردنی سمیل لەناو یارسانی و ئێزدی و عەلویدا دا.
• ھەر چوار ئاین چوارشەم بە پیرۆزترین ڕۆژ دەزنن
• لەبەرکردن جلی و بەرگی ڕەنگ سپی. بەتایبەتی بۆ پیاوانی ئایینی

ئەمانەش ببینە

• یەکێتیی نەتەوەییی یەزیدی
• ئەکادیمیای یەزیدی
• دەشتی نەینەوا

سەرچاوەکان

• بی بی سی فارسی؛ یزیدیان کیستند؟
• ھەژار، چێشتی مجێور، خانی شەڕەفکەندی ئامادەی کردووە و سەرپەرشتی چاپی کردووە، چاپی یەکەم: پاریس ١٩٩٧.