ئێزیدی

ئێزیدی
لقی	گروپی ڕەگەزی
زمانی زگماکی	Northern kurdish
وڵات	عێراق، سووریا، تورکیا، ئەرمەنستان
دانیشتووان	١٬٠٠٠٬٠٠٠
ئایین	ئایینی ئێزیدی
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

کۆمەڵە کوردێکی ئێزیدی

مەزاری شێخ عەدی کوڕی موسافر کەلەلایەن ئێزدییەکان پیرۆزە

ئێزیدی یەکێکە لە ئایینەکانی کوردستان. خاوەنی ڕێسا و نەریتی تایبەت بە خۆیانن و زۆربەیان لە باشووری کوردستان و کوردستانی سوور دەژین.

ھەروەھا لە بۆتان و دەربێسیە و باکووری پارێزگای ئەلحەسکە و دەڤەری عەفرین لە حەلەب و ئەلەگەزی ئەرمەنستان و پارێزگای قەرس و ئەردێخانی باکووری ڕۆژھەلاتی تورکیادا دەژین. ئێزدی بە شێوەی کوردی کورمانجی دەئاخڤن.

ئێزیدییەکان بەردەوام کۆمەڵەیەکی داخراو بوونە و خۆیان بە کوردی ڕەسەن دەناسێنن. بێگانە بۆ ناو خۆیان ڕێگە پێنادەن و باوەڕییەکانی خۆشیان لە خەڵکی دەشارنەوە.

بیروباوەڕی ئاینی ئێزدانی

• خوا - ئێزدان (خودا): گەورەیەکە لە نوسیندا دەرناکەوێت، لە سەروی نموونە و شێوەوەیە؛ سیفەتەکانی کۆنن وەکوو زاتی خۆی ھیچ شتێک لەسەر شێوەی ئەو نییە و لە ھیچ شتێک ناچێت. لەبەر ئەوەی خودایە کەواتە خوای مرۆڤە.
• مەلیکە تاووس مەلیکی ھەموو مەلائیکەتەکانە (فریشتەکانە). مەلیکە تاووس بریتییە لە عەزازیل یان بە عەرەبی (عزائیل) (بە ئینگلیزی: Melek Taus یان The Peacock Angel) کە حوکمی ھەموو زەوی دەکات بە یارمەتیو ھاوکاری حەوت فریشتەی دیکە ئەو حەوت مەلائیکەیەش لەژێر دەمری خودای گەورەدان.
• پارێزگای لالش پیرۆزترین شوێنی ئاینی یە.
• پیرەکان:- پیرۆزترین و کۆنترین چینی ئاینی ئێزدیا. ئێزدییەکان وەک ئارسان و زەردەشی و ئالویەکانی باکووریان چینی پیراتیان ھەیە،
• بیرۆکەی ناو:- ناوی ئێزدی (یان ئێزدای) یان «ئێزدانی» واتای پەرستراوە، و وشەی ئێزدی واتا «بەندەی خودا» یاخود بە کورمانجی «ئەز دایم» واتا ئەو (خودای ئەز دایم) و بەم شێوەیە شوێنکەوتوانی ئاینەکە باسی خۆیان دەکەن.

ناودارەکان

• عەرەب شەمۆ
• قەناتی کوردۆ
• دەروێشێ عەڤدی
• ئەسلان ئوسۆیان
• حەجی جندی
• محمود ئێزدی
• میر جەعفەر داسنی

ڕێگەی پێرەکان

کۆنترین و پیرۆزترین چینە لە ناو ئاینی ئێزدانیدا، ھاژی وتنەوەیە، کە ھەر یەک لە ئاینی زەردەشتی و یارسانی و ئالویەکانی باکووریش بە ھەمان شێوەی ئێزدییەکان چینی پیرەکانیان ھەیە؛ و ئەم ئاینانە لەچەندین ئارک و شێوەزدا لە یەک دەچن. بە گرۆپی ئاینییەکانی (ئێزدانی) ناسراون بۆنموونە

• ھەبوونی چینی پیران
• ڕێزگرتن و پیرۆز زانینی سەرچاوەکانی سروشتی وەک (ئاو، ئاڤ، ھەوا، و ئاگر)
• بکارھێنانی ئامرازەکانی موسیقای (دەف و شەباب) بۆ ڕێوڕەسمی ئاینی
• درێژکردنی سمێل- درێژکردنی سمیل لەناو یارسانی و ئێزدی و عەلویدا دا.
• ھەر چوار ئاین چوارشەم بە پیرۆزترین ڕۆژ دەزنن
• لەبەرکردن جلی و بەرگی ڕەنگ سپی. بەتایبەتی بۆ پیاوانی ئایینی

ئەمانەش ببینە

• یەکێتیی نەتەوەییی یەزیدی
• ئەکادیمیای یەزیدی
• دەشتی نەینەوا

سەرچاوەکان

• بی بی سی فارسی؛ یزیدیان کیستند؟
• ھەژار، چێشتی مجێور، خانی شەڕەفکەندی ئامادەی کردووە و سەرپەرشتی چاپی کردووە، چاپی یەکەم: پاریس ١٩٩٧.