کوردیی ناوەندی
| کوردیی ناوەندی | |
|---|---|
| سۆرانی، کوردی | |
| قسەی پێدەکرێ لە |  ئێران عێراق ھەرێمی کوردستان |
| ناوچە | ڕۆژھەڵاتی ناوین |
| ژمارەی ئاخێوەران | ٨٠٠٠,٠٠٠ ملیۆن کەس (٢٠٢١)[١] |
| بنەماڵەی زمان | |
| کۆدەکانی زمان | |
| ISO 639-3 | ckb |
| Linguasphere | 58-AAA-cae |
 | |
کوردیی ناوەندی یان سۆرانی یەکێک لە زارە سەرەکییەکانی زمانی کوردییە[٢] کە لە ڕۆژھەڵات و باشووری کوردستان قسەی پێ دەکرێ. لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان باشووری پارێزگای ورمێ (ناوچەی ھەوشار و موکریان) لە شارەکانی شنۆ، نەقەدە، پیرانشار (خانێ)، مھاباد، بۆکان، سەردەشت، ساین قەڵاو تیکاب و بەشی ھەرە زۆری پارێزگای کوردستان شارەکانی سەقز، بانە، مەریوان، دیواندەرە، سنە، دێولان، قوروە، بیجار و ناوچەکانی جوانرۆ و ڕوانسەر و سەلاسی باوەجانی دەشتی زەھاو و بەشێک لە شاری کرماشان و ناوچەیەک لە کولیایی لە پارێزگای کرماشان بەم زارە قسە دەکەن. زمانی فەرمیی حکومەتی شێخ مەحمود لە سلێمانی و کۆماری کوردستان لە مەھاباد بووە و، ئێستا زمانی فەرمیی حکومەتی ھەرێمی کوردستانی باشوورە. زۆر جار بە ھەڵە بەم زارە دەڵێن سۆرانی بەڵام سۆرانی خۆی شێوەزارێکی کوردیی ناوەندییە.[٣] سلێمانی، ھەولێر، کەرکووک، بۆکان، مەھاباد، سنە و سەردەشت لە ئەو شارە گەورانەن کە خەڵکەکەی بە ئەم زارە دەدوێن.
ئاخێوەران[دەستکاری]
شارستانە گەورەکانی ئاخێوەری ئەم شێوەزارە لە ڕۆژھەڵاتی کوردستاندا بە پێی ئاماری ساڵی ٢٠١٦ ناوەندی ئاماری ئێران ئەمانەن:
| ژمارە | شارستان | ژمارەی دانیشتووانی شارستان (٢٠١٦)[٤] | زمان و شێوەزارە کەمینەکان |
|---|---|---|---|
| ١ | سنە | ٥٠١٬٤٠٢ | |
| ٢ | بۆکان | ٢٥١٬٤٠٩ | |
| ٣ | مەھاباد | ٢٣٦٬٨٤٩ | |
| ٤ | سەقز | ٢٢٦٬٤٥١ | |
| ٥ | مەریوان | ١٩٥٬٢٦٣ | شێوەزاری ھەورامی |
| ٦ | بەردەڕەش | ۱٥۹،۱٤۰ | |
| ۷ | بانە | ١٥٨٬٦٩٠ | |
| ٨ | پیرانشار | ١٣٨٬٨٦٤ | |
| ۹ | قوروە | ١٤٠٬١٩٢ | |
| ۱۰ | نەغەدە | ١٢١٬٦٠٢ | شێوەزاری کرمانجی |
| ۱۱ | سەردەشت | ١١٨٬٨٤٩ | |
| ١۲ | کامێران | ١٠٢٬٨٥٦ | |
| ١۳ | ساینقەڵا | ٩٢٬٤٥٦ | |
| ١٤ | بیجاڕ | ٨٩٬١٦٢ | |
| ١٥ | سەرپێڵی زەھاو | ٨٥٬٣٤٢ | شێوەزاری کوردیی باشووری (زۆرینە) |
| ١٦ | تیکاب | ٨٠٬٥٥٦ | |
| ١۷ | دیواندەرە | ٨٠٬٠٤٠ | |
| ١٨ | جوانڕۆ | ٧٥٬١٦٩ | |
| ١۹ | شنۆ | ٧٣٬٨٨٦ | |
| ۲۰ | پاوە | ٦٠٬٤٣١ | شێوەزاری ھەورامی |
| ٢۱ | ڕوانسەر | ٤٧٬٦٥٧ | |
| ٢۲ | سەلاسی باوەجانی | ٣٥٬٢١٩ |
ئەلفوبێ[دەستکاری]
بۆ نووسینی کوردیی ناوەندی زیاتر لە ئەلفوبێی ئارامی کەڵک وەردەگیرێ و لە پەنا ئەلفوبێی ئارامیش لە ئەلفوبێی لاتینی کەم تا کورتێک کەڵک وەر دەگیرێ.
ھەڵسەنگاندن لەگەڵ کوردیی باکووری[دەستکاری]
جێناوە سەربەخۆکان لە کوردیی باکووری و کوردیی ناوەندی؛
| کوردیی ناوەندی | کوردیی باکووری | |
|---|---|---|
| من | ئەز-من | |
| تۆ | تو-تە | |
| ئەو | ئەو-وی/وێ | |
| ئێمە | ئەم-مە | |
| ئێوە | ھوون-وە | |
| ئەوان | ئەو-وان |
دابەش بوونی زمان[دەستکاری]
- -language = واتا زمان. بۆ نموونە زمانی کوردی
- -Dialect = واتا زاروە. کە بچووکترە لە زمان. بۆ نموونە زاروەی کوردی ناوندی.
- -Subdialect = واتا دەڤۆک یان شێوەزار کە بچووکترە لە زاروەشی بۆ نموونە دەڤۆکی موکریانی.
- موکریانی دەڤۆکەکە لە زاراوەی کوردی ناوندی دا، کە سەر بە زمانی کوردی.
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ Sheyholislami (2021), p. 633.
- ^ http://www.kurdishacademy.org/?q=ku-ar/node/215
- ^ زەبیحی ١٣٦٧، ل ٤٢
- ^ "ئاماری سەرانسەری 1395ی ھەتاوە شار و گوندەکانی ئێران". آمار. Archived from the original on ٦ی ئەیلوولی ٢٠١٩. Retrieved 14ی ئەیلوولی 2019. Check date values in:
|accessdate=, |archive-date=(help)
زەبیحی، عەبدوڕەحمان. قامووسی زمانی کوردی، ورمێ: ناوەندی بڵاوکردنەوەی فەرھەنگ و ئەدەبیاتی کوردی، ١٣٦٧
بەستەرە دەرەکییەکان[دەستکاری]
| شێوەزارەکانی زمانی کوردی | |
|---|---|
| ئەلفوبێکانی کوردی | |
| ڕێکخراوەکان | |
| زمانەوانان (کورد) | |
| زمانەوانان (بیانی) | |
| وتارە پەیوەندیدارەکان | |
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
