پەرتەو کرماشانی
پەرتەو کرماشانی | |
|---|---|
 | |
| لەدایکبوون | ٢٩ی ئەیلوولی ١٩٣١ |
| مەرگ | ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ (٨٨ ساڵ ژیاوە) کرماشان |
| نەتەوە | کورد |
| پیشە | شاعیر |
عەلی ئەشرەف نەوبەتی ناسراو بە پەرتەو کرماشانی (لەدایکبووی ٢٩ی ئەیلوولی ١٩٣١ لە کرماشان - کۆچکردووی ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ لە کرماشان) شاعیرێکی کورد بوو.
ژیان
[دەستکاری]پەرتەو کرماشانی کوڕی ئەسەدووڵڵا لە ٢٩ی ئەیلوولی ١٩٣١ی زایینی (٦ی ڕەزبەری ١٣١٠ی ھەتاوی) لە گەڕەکی بەرزەدەماخی کرماشان لە دایک بوو و ھەر لەو شارەش خوێندنی تەواو کردووە. بابەگەورەی عەلی ئەشرەف لە کوردەکانی بەختیاری بوو کە لە سەردەمی حکوومەتی بەھرام میرزای موعیزەددەولە ھاتبوون بۆ کرماشان. ھەر لە منداڵییەوە لە ڕێگای بنەماڵەکەی لەگەڵ ئەدەب ئاشنا بووە. جگە لە شیعرەکانی ھەروەھا کەسایەتییەکەی پەرتەو کرماشانیش زۆر بووەتە جێگای سەرنجی خەڵکی ناوچە و بەردەنگەکانی.[١]
شیعر
[دەستکاری]پەرتەو کرماشانی بە دوو زمانی کوردی و فارسی خاوەنی بەرھەمە و زیاتر لە ٣٠٠٠ بەیت شێعری ھەیە؛ ھەرچەندە ڕێژەی شیعرە فارسییەکانی زیاترن بەڵام ئەو شیعرە کوردییانەی کە ھۆنیویەتەوە لە ئاستێکی بەرز دان و لەناو ئەدەبی کوردیدا خاوەن پێگەیەکی تایبەتن. عەلی ئەشرەف نەوبەتی بە زاراوەی کوردیی باشووری شیعر دەڵێت و ھەوڵ دەدات پاراو بنووسێ و لە شیعرە کوردییەکانیدا وشەی فارسی دەرھاوێژێ.[٢] بەرھەمەکانی پەرتەو کێشی عەرووزییان ھەیە و زۆربەی قاڵبەکانی تاقی کردووەتەوە، بەڵام لە غەزەلدا زۆر لێھاتووە. کاکڵی شیعرەکانیشی ئەوین و خۆشەویستیی و ھەستی نەتەوەیییە. ھۆنراوەکانی پەرتەو کرماشانی بە ڕواڵەت کلاسیکن بەڵام زمان و ناوەرۆکیان تازە و سەردەمیانەیە و لەگەڵ مرۆڤی ئەمڕۆدا دەدوێن.[٣]
ڕۆژی پەرتەو کرماشانی
[دەستکاری]٢٧ی بانەمەڕی ساڵی ١٣٩٤ی ھەتاوی (١٧ی ئایاری ٢٠١٥ی زایینی) لە ڕێکخراوەی فەرھەنگیی (دەنگی پەڕاو) بڕیار درا بە مەبەستی ڕێز لێنان لە کەسایەتی و تەمەنێک خزمەتی مامۆستا ئەم ڕۆژە، بە ڕۆژی "پەرتەو کرماشانی" ناودێر بکرێ.[٤]
بەرھەمەکان
[دەستکاری]- کووچە باغیھا (سەرجەم ھونراوەکانی عەلی ئەشرەف نەوبەتی لە توێی کتێبێکدا بە یارمەتی (محەممەد عەلی سوڵتانی) و خەتی (فەریبا مەقسوودی) بڵاو بوونەتەوە). ئەم کۆمەڵە شیعرە بۆ چوارەمین جار لە ساڵی ١٣٩٦ (٢٠١٧) لە چاپ دراوەتەوە.[٥]
نموونەی شیعری
[دەستکاری]شیعری بەناوبانگی ئەرمەنی بەرھەمی پەرتەو کرماشانییە، کە لەلایەن زۆریەک لە گۆرانیبێژان بەتایبەت عەلی زەندی[٦] و حەمید حەمیدییەوە کراوەتە بە گۆرانی:
- ئاوارەگەێ بێچارەگەێ بێخانمانم ئەرمەنی
- ماڵد نیەزانم ھا لە کوو، ڕووح و ڕەوانم ئەرمەنی
- شیرن زوانم ئەرمەنی، دەردت وە گیانم ئەرمەنی
- ترسم وەگەردم تا نەکەی، بۊشی بچوو، دەر وا نەکەی
- ئمجا م دی دیوانەگەێ، ئاگر وە گیانم ئەرمەنی
- ت باو موسڵمانی بکە، لەی گەورە مێمانی بکە
- ھەرچی کە خوەد زانی بکە، م ناتەوانم ئەرمەنی
- بێخوەد ئەڕا ترسی؟ خوەمم، قورسە دەمم، خاترجەمم
- مانگەشەوە، سایەێ خوەمە ھا شان وەشانم ئەرمەنی
- نەۊش ئەوقەرە چشتێ نییە، دەر وا کە بارم کەفتیە
- ھەر یەێ چکە نەزری بکە، تەڕ بوو زوانم ئەرمەنی
- ئەر یەێ کەسێ لە دشمەنی پرسی یە لە کوورە سەنی
- وەگیان ھەرچی کافرە، ئۊشم نیەزانم ئەرمەنی
- لە خوسە ئاگر گردمە، ڕێ ماڵدان گوم کردمە
- ئەر مردمیشم مردمە، مشتێ سوخانم ئەرمەنی
- پشتم لە بار دەرد و خەم شکیا نیەزانم چە بکەم
- دەردم یەسە لە ماڵ خوەم بێخانمانم ئەرمەنی
- ڕووژ و شەوم جوور یەکە، دەر وا کە نەومیدم نەکە
- ئاخر وە ناشەڕ تازە مە جاێەڵ جوانم ئەرمەنی
- دەر وا کە زۊتر "پەرتە"وە، مێمانەگەێ ئاخر شەوە
- یەی شۊشە لەو بەدمەسەوە، پڕ کە بزانم ئەرمەنی
ئەمانەش ببینە
[دەستکاری]سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ ڕۆژی شاعێری کورد پەرتەو کرماشانی، دیار زاکرۆس، کوردستان میدیا، ١٨ی ئایاری ٢٠٢٠ بڵاو کراوەتەوە.
- ^ «پەرتەو کرماشانی». www.khaktv.net. لە ٨ی نیسانی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ عەلی ئەشرەف نەوبەتی (پەرتەو کرماشانی)، وریا ڕەحمانی، ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٣ بڵاو کراوەتەوە.
- ^ پەرتەو کرماشانی، قەڵەمێکی پەڕاوی و کووچەباخـێک پڕ لە جوانی، عەلی لەیلاخ
- ^ پەرتەو کرماشانی کەمینە چاپ، ماڵپەری تەبیان، ٢٣ی ئەیلوولی ٢٠١٣ بڵاو کراوەتەوە.
- ^ ماڵپەڕی خەڵک: ھونەرمەندێکی ڕۆژھەڵاتی کوردستان کۆچی دوایی کرد (بە سۆرانی)، نووسراو لە ٥ی نیسانی ٢٠٢٤؛ سەردان لە ٥ی نیسانی ٢٠٢٤.
