خانای قوبادی

خانای قوبادی
لەدایکبوون	١٦٦٨
مەرگ	١٧٥٤
نەتەوە	کورد
سەردەم	سەدەی حەڤدە و ھەژدە
ئایین	ئیسلام

خانای قوبادی (ناوی تەواو: محەممەد کوڕی قوباد بەگ کوڕی سەید ئەحمەد بەگی یەکەمی جاف کوڕی سەید عەلی یەکەم کوڕی ئێناقی ئەسڵی یەکەم کوڕی سەید ھانم ئەناعمە) (لەدایکبووی ١٦٦٨ – مردووی ١٧٥٤)، بە ڕەچەڵەک نەوەی قوباد بەگە لە بنەماڵەی بەگزادەکانی جافی قوبادی. ھۆنراوەنووسێکی بەناوبانگی کورد بووە لە شاری جوانڕۆ زمانەکانی فارسی، عەرەبی و تورکی زانیوە ھەروەھا زۆربەی ھۆنراوەکانی بە شێوەزاری گۆرانین کە شێوەزاری ھۆنراوە و وێژەی ئەو سەردەمە بووە. خانای قوبادی لە سەدەی ۱۷دا ژیاوە. گرنگترین بەرھەمی «شیرین و خەسرەو»ە. بیروڕاکان سەبارەت بە ڕێکەوتی لەدایکبوون و مردنی جیاوازن. بەپێی دەستنووسێکی کۆن کە بە دەستی مامۆستا سدیق بۆرەکەیی کەوتووە، لە ساڵانی (١٠٨٣ — ١١٦٨) کۆچیی ژیاوە.

بەرھەمەکان

سەبارەت بەو بەرھەمانەی خانا کە تاکو ئێستا لەبەردەستان، بریتین لە ئەمانای خوارەوە:
١- بەشێک لە دیوانی شیعری خانا، لە ئامادەکردن و لێکۆڵینەوەی کاروان عوسمان خەیات (ڕێبین)، چاپی یەکەمی بەم بەشە لە زنجیرەی بڵاوکراوەکانی کۆمەڵەی ڕووناکبیری و کۆمەڵایەتیی کەرکووک، ساڵی (٢٠١٢) چاپ و بڵاو کراوەتەوە.
٢- خوسرە و شیرین، ئەم بەرھەمە چەند جارێک چاپ و بڵاو کراوەتەوە. یەکەمین جار موحەممەدی مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس لە ساڵی (١٩٧٥)دا بڵاوی کردەوە. ئەم بەرھەمە لە بڵاوکراوەکانی کۆڕی زانیاریی کوردە، زنجیرەی ژیاندنەوەی کەلەپووری ئەدەبیی کورد – ژمارە (٢) بووە.
٣- لەیلا و مەجنوون، ئەم بەرھەمە ساڵی (٢٠١١) غەففار ئیبراھیمی لە بنکەی ژین چاپی کردووە.
٤- سوڵتان ئیبراھیم و تۆش ئافەرین، ئەم بەرھەمە لە لایەن مامۆستا موحەممەد ڕەشیدی ئەمینیی پاوەییەوە ئامادەی چاپ کراوە، دەزگای ئاراس لە ھەولێر ساڵی (٢٠١١) چاپی کردووە.
٥- یووسف و زوڵەیخا، ئەم بەرھەمە مامۆستا حەکیم مەلا ساڵح لە ساڵی (٢٠٠٦) ئامادەی کردووە، کۆڕی زانیاریی کوردستان بە ژمارە (١٧) لە کتێبەکانی خۆیدا لە ھەولێر چاپی کردووە.
٦- شیرین و فەرھاد حەکیم مەلا ساڵح دەڵێت کۆپیی نوسخەیەکی ئەم بەرھەمەم لەبەردەستدایە، تاکو ئێستا چاپ نەکراوە.
٧- ئەسکەندەر نامە، ئەم بەرھەمە تا ئێستا نوسخەی بەردەست نەکەوتووە.

نموونەی ھۆنراوە

نموونە شیعرێکی دڵداری خانای قوبادی:

زوخاو جە جەرگم، زوخاو جە جەرگم		زوخاو سەر کەردەن مەشۆ جە جەرگم
گوڵ گوڵ گوڵ بەستەن، سەرتاپا بەرگم		نازداوەن وادەن، قەیران مەرگم
پەی چێش پەی ھیجران بووم بە دەر سافێ؟!		سەمەن سیما سام، سۆسەن کڵافێ
سەد داخ ھا نە جەرگ سیاھچارەمدا		سفتەن کۆن ڕەنگ ھەزار پارەمدا
خەیر جە من فێشتەر جەرگ بە داخ سفتەم		بە جەستەن مەجنوون، پەی لەیل کۆسکەفتەم
وەرنە کەس بێ تۆ ڕجام زووخ نۆشەن؟		کەس بە سفتەن داخ سیابەرگ پۆشەن

ئەم دوو بەیتەی خانای قوبادی زۆر بەناوبانگن:

ڕاستەن مەواچان فارسی شەککەرەن		کوردی جە فارسی بەڵ شیرینتەرەن
پەی چێش نەدەوران ئی دنیای بەد کێش		مەعلوومەن ھەرکەس بە زوان وێش

بەستەرە دەرەکییەکان

• خانای قوبادی لە ڤەژینبوکس