ڕەنجووری
مەلا عومەری زەنگەنە (لەدایکبووی ١٧٥٠ – مردووی ١٨٠٩) شاعیرێکی کوردە کە بە نازناوی ڕەنجووری شێعری نووسیوە.[١] ڕەنجووری خەڵکی کەرکووک بووە و شێعرەکانی بە زۆری بە گۆرانین.
ژیان[دەستکاری]
مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس لە بارەی ناوی خۆی و باوانیەوە دەفەرمووێت:
| « | وەکو بیستوومە مەلا عومەری ڕەنجووری کوڕی خالید بەگی کوڕی عومەر بەگی زەنگەنەیە و خەڵکی دێی «گەڕاوێ»یە لە زەنگەنە | » |
. بەڵام زۆربەی ژیانی لە کەرکووک بەسەربردووە. ڕەنجووری سۆفی بووە و موریدی شێخ ئەحمەدی بۆنخۆش بووە کە لە شێخانی «عەبداڵان»ە. لە ساڵی ١٨٠٤ کە ئەم شێخە کۆچی دواییی کردووە، شاعیر ماتەمنامەی بە شیعر بۆ نووسیوە.
مردن[دەستکاری]
وتەی کەسایەتی و نووسەری پەرتووک لە بارەی مردنیەوە:
مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس لە بارەی مردنیەوە دەفەرمووێت:
| « | بیستوومە لە ساڵی ١٢٢٢دا لە جیھاندا دەرچووە | » |
بە پێی ئەم قسەیەی مودەڕیس بێت شاعیر لە ساڵی ١٨٠٨ یان ١٨٠٩ی زایینی مردووە.
مارف خەزنەدار لە پەرتووکی (مێژووی ئەدەبی کوردی – بەرگی دووەم)دا دەڵێت:
| « | ئەو سەرچاوانەی لەبەردەستان ئەوە دەگێڕنەوە کە ڕەنجووری لە ساڵی ١٨٠٩ کۆچی دواییی کردووە | » |
سدیق بۆرەکەیی (سەفی زادە) لە پەرتووکی (مێژووی وێژەی کوردی – بەرگی دووەم)دا دەڵێت:
| « | مەلا عومەری ڕەنجووریی بە پێی بەیازێکی کۆن کە کەوتووەتە دەستمان، لە ساڵی ١١٦٤ی کۆچیی لە دەوروبەری کەرکووکدا پێی ناوەتە مەیدانی ژیانەوە و لە ساڵی ١٢٢٥ی کۆچیی لە جیھان ماڵئاوایی خواستووە | » |
ڕەنجبووریی وەکو خۆی باسدەکات لە کۆتاییەکانی تەمەنیدا تووشی نەخۆشییەکی سەخت بووە و سەرەنجام ھەر بە ھۆی ئەو نەخۆشییەش مردووە، دیارە بە پێی قسەی خۆی لە ساڵی ١٢٢٤ی کۆچیی ئەو ئازارەی پێ کەیشتووە، وەکو دەڵێت:
| ئەوسا ئەو ئازارە پەرێم پابەست بی | تاریخ عومرم نە سەنەی شەست بی | |
| سەنە و ساڵ و وەخت ھیجرەت موختار | ھەزار و دوو سەد و چەنی بیست و چار |
واتە: ئەو کاتەی کە تووشی ئەو ئازارە و دەردە بووم، تەمەنم شەست ساڵ بوو، بە مێژووی کۆچیی دەکاتە ھەزار و دوو سەد و بیست و چوار.
نموونەی ھۆنراوە[دەستکاری]
حاجی قادر لە شێعرێکیدا کە بۆ شاعیرانی کوردی نووسیوە ناوی دەھێنێت و دەڵێت:
| یەکێ ڕەنجووری ئەھلی کەرکووکە | فیکری بیکری ھەموو وەکوو بووکە |
خودی ڕەنجووریش وەک حاجی قادر شاعیرانی کوردی پێش خۆی و سەردەمی خۆی بە ھەڵبەست ھۆنیوەتەوە. بۆ نموونە دەڵێت:
| شوعەرای کوردستان گۆیەندان خاس | ھەرچی مەشھوورەن پەرێت کەروو باس | |
| مەلا نەجەف نام خانای قوبادی | یەک مەلا ساڵح جەرگەی مورادی | |
| عەزیز دەردین، موحەمەد عیسا بەگ | حاجی تیلەکۆ، فەقێ عەلی بەگ | |
| یۆسف یاسکە، مەڵا تەمەرخان | شێخ عەلی حەریر، مەلا یەعقووب جان | |
| شێخ وەیس گەڵاڵی، عەزیزۆڵا لۆڕ | شێخ موحەمەد جامی، مەلا بایندوڕ |
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ مارف خەزنەدار، مێژووی ئەدەبی کورد، بەرگی دووەم، ھەولێر: ئاراس ٢٠٠٢.
- دیوانی ڕەنجبووری (مەلا عومەری زەنگەنە، لێکۆڵینەوە: محەممەد عەلی قەرەداغی، چاپی یەکەم، چاپخانەی (آفاق عربیة)، ١٤٠٣ک – ١٩٨٣ز)
- مێژووی ئەدەبی کوردی، بەرگی دووەم، مارف خەزنەدار، لاپەڕەکانی ١١٥ تا ١٤٢، دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی ئاراس، ھەولێر:٢٠٠٢.
- مێژووی وێژەی کوردی، بەرگی دووەم، سدیق بۆرەکەیی (سەفی زادە)، لاپەڕەکانی ٥٢٩ تا ٥٤٤، دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی ئاراس، ھەولێر ٢٠٠٨.
