زێوەر

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
زێوەر

لەدایکبوون١٨٧٥
مەرگ١٠ ی تشرینی دووەمی ١٩٤٨.
شوێنی گۆڕگردی گوڵان
نیشتەجێیسلێمانی
نەتەوەکورد
ناوەکانی ترزێوەر
پەروەردەحوجرە و مزگەوت
پیشەشاعیر، نووسەر
ئایینئیسلام
ھاوسەررەعنا کچی حاجی حەسەن سەلیم ئاغای جوامێر ئاغای پشدەریی، شەمسە کچی حاجی حەمەسووری مەلا قادر
مناڵ(ەکان)زوھرە، حەلاو، جەمیلە، ئامینە، شایستە، مەحموود، حەسەن.


عەبدولڵا کوڕی محەممەدی مەلا رەسووڵ شاعیرێکی کورد بوو. بە بنەچە پشدەرییە. وشەی (زێوەر)ی بۆخۆی ھەڵبژاردووە و کردوویەتی بە نازناوی ھۆنراوەکانی. حوجرە و مزگەوت کانگای بەھرەی خوێندنی بوو. جگە لە زمانی کوردی، زمانی فارسی، تورکی و عەرەبیی زانیوە و ھۆنراوەی بەھەریەک لەو زمانانە ھەیە.

ژیان[دەستکاری]

لە ساڵی ١٨٧٥ لە گەڕەکی کانیسکان لە سلێمانی لەدایکبووە.

مردن[دەستکاری]

لە ١٠ی تشرینی دووەمی ١٩٤٨ لە شاری سلێمانی لەتەمەنی ٧٣ ساڵیدا کۆچی دوایی کردووە و لە گردی سەیوان نێژراوە.

کاریگەر بەسەر زێوەرەوە[دەستکاری]

ئەو کاریگەرانەی بەسەر زێوەرەوە دیارن، ئەمانەن:

  1. زێوەر ھەر لەتەمەنی لاوییەتیدا دیمەنە ڕەنگاورەنگەکانی کوردستان کارییان کردۆتە سەر دڵ و دەروونی و ھەستی ناسکیان جوڵاندووە.
  2. تام و بۆنی شیعرەکانی مەولەوی و نالی لەھەموو دەمارەکانیدا ھاتووچۆیان کردووە و تەلی سۆزیان بزاندووە.
  3. دیوانی شاعیرە فارسەکانیش کارییان تێکردووە و ھەستییان جوڵاندووە، وایان لێکردووە کە باوەش بە ئاسۆی شیعردا بکات.
  4. ھەروەھا ستەم و زۆرداریی و رۆژگارو چەوساندنەوەی نەتەوەی کورد ئەوەندەی تر دڵییان ھێناوەتە کوڵان و بەرەو کۆشی شیعرییان بردووە و ئیلھامی شیعرییان بەتینتر کردووە.

رووخساری ھۆنراوەکان و ناوەڕۆکی شیعری[دەستکاری]

زێوەر لە ساڵی ١٩٢٩

ھۆنراوەکانی لەبارەی دڵداری و خەویستی، وەسفی سروشت، کۆمەڵایەتیی، نیشتمان پەروەریی و نەتەوەیی، فێرکردن و ھاندان بۆ خوێندن و پێشکەوتن، فەلسەفە ـەوە بوون، واتە لەڕووی مەبەستەوە دەکرێن بەم جۆرانە:

دڵداریی و خۆشەویستیی[دەستکاری]

زێوەر وەکو شاعیرەکانی تر لەسەرەتادا دەکەوێتە مەیدانی دڵداریی و خۆشەویستییەوە، لەوبوارەدا ئەسپی خەیاڵی تاوداوە و پەپوولەی ئارەزووی لەڕەنگینترین باخچە نیشتۆتەوە، بیری ورد و خەیاڵی ناسک و سۆزی بەتین لەھۆنراوەکانیدا دیارن، یەکێکە لە شاعیرەکانی ڕیزی پێشەوەی بابەتی ھۆنراوەی دڵداریی لەئەدەبیاتی کلاسیزمی کوردیدا.

ئەمەش نموونەی شیعرێکی دڵداری زێوەر، کە چۆن باس لە یارەکەی دەکات و وەسفی دەکات:

تکاندی ئابڕووی چەمەن بە ڕوویی ئابدارەوەشکاندی نرخی نەستەرەن بە زولفی موشکبارەوە
چمە لە مەی لە نەی لە جام، ئەگەر بە لەنجە بێتە لامبە ڕوویی تابدارەوە، بە چاوی پڕخومارەوە
عەرەق نییە لە عالەما، کە لابەرێ لە دڵ غەماجگە لە قەترەئارەقێ لە ڕووت کە دێتە خوارەوە
نیشاتی من جەماڵی تۆ، بەراتی من ویساڵی تۆخەیاڵی من لە خاڵی تۆ بە عیشوە لێم مەشارەوە
عەزیزەکەی حەبیبی من، نیگارەکەی تەبیبی منکە شەق بەرێ ڕەقیبی من، وەرە بە سەد ویقارەوە
فیدایی خەدد و قەددی تۆ چەمەن بە فەوجی گوڵیەوەبە بولبول و بە چڵیەوە، بە قومری و ھوزارەوە
فەرەنگڕووی زەنگموو، عەجەمسیاق و ڕووسخووئەناسرێ کە کوردە زوو بە پێچی لار و خوارەوە
نیساری زولفی عەنبەری ھەموو وڵاتی گوڵعومەربە عەرد و بەرد و دارەوە، بە ئاوی سەرچنارەوە
ئەمن گەیاندمە ئەنوەری فنوونی شیعر و شاعیریئەتۆ گەیانتە سامیری بە چاوی سیحرکارەوە

جوانیی سرووشت[دەستکاری]

زێوەر باسی جوانیی سرووشتی کردووە کەبەدەستی کردگار نەخشاوە، سەیری ئەو دیمەنەی کردووە، کە لەبەرھاردا ھاتۆتە کایەوە، لەم بارەیەوە وتووییەتی:

بنواڕە نەوبەھار و ھەوای تەڕاوەتینووسانی پێکەوە لەبی غونچەی حەلاوەتی
ھێنایە شەوق و زەمزەمە، تەیرانی سەر زەمینسەرما بڕایەوە، ھەموو توندی و سەڵابەتی
ھەورە تریشقە بۆتە سەقا ئاوڕشێن ئەکاتا سەبزە زاری ئەرز موجەلابێ سەفوەتی
ئەم عەردە مردووە ھەموو ڕۆحی کرایە بەرگۆڕاوە سەربەسەر ھەموو دونیا قیافەتی
بادی سەبا بەجیلوە قەدی گوڵبەنی لەرانگوڵزاری کردەوە کە بکا شوکری نیعمەتی

بەستەرە دەرەکییەکان[دەستکاری]