تایەر تۆفیق
تایەر تۆفیق Tahîr Tewfîq | |
|---|---|
| ھەروەھا ناسراوە بە | ھونەرمەندی گەل |
| لەدایکبووی | ١٩٢٢ کۆیە |
| بنەچە |  کوردستان،  عێراق |
| مەرگ | ٢٠ی تشرینی یەکەمی ١٩٨٧ (٦٥ ساڵ) کۆیە |
|---|---|
| شوێنی گۆڕ | غەریبان |
| پیشە | گۆرانیبێژ |
تاھیر تۆفیق ئاوڕەحمان حەمەد شێخانی (ناسراو بە تایەر تۆفیق؛ بە کوردیی باکووری: Tahîr Tewfîq) گۆرانیبێژێکی کورد بوو.
ژیان[دەستکاری]
تایەر تۆفیق نازناوی بنەماڵەکەی شێخانییە.[١] لە ساڵی ١٩٢٢ لە شاری کۆیە لە گەڕەکی بەفری قەندی ھاتووەتە دونیاوە.[٢] لە ساڵى ١٩٢٩ لە تەمەنی ۷ ساڵیدا باوکی بردوویەتی بۆ حوجرەی (مەلای ڕەش) و لەوێ خوێندنی قورئانی تەواو کردووە.[٣] ھەر لەوێشەوە فێری ئەلف بێی کوردی و عەرەبی بووە.[٤] لە ساڵی ١٩٣٢ دەچێتە خوێندنگای سەرەتایی و لەبەر زیرەکیی لە پۆلی دووەم دادەنرێت و تاکو پۆلی سێیەمی ناوەندیی خوێندووە. لە ساڵى ١٩٣٦ لە تەمەنی ١٤ ساڵیدا کە لە پۆلی پێنجەمی سەرەتایی بووە بەھرەی گۆرانیبێژیی ھەبووە و مامۆستاکانی ھانیان داوا سروود و گۆرانی بڵێت.[٥] لە ساڵانی ١٩٤٢ – ١٩٤٣ بەھۆى گرانى و ھەژارییەوە دەست بەرداری خوێندن دەبێت و لە شارەوانی کۆیە دەبێتە کرێکار ماوەیەکیش لەگەڵ حەمە تەیاری حەمە فەندی بە فەرمانبەری چووەتە بەسڕە.[٦] لە ساڵی ١٩٤٥ دەچێتە ئێستگەی ڕادیۆی بەغدا حەفتانە بۆ نیو سەعات گۆرانی دەڵێت، بۆ یەکەم جاریش گۆرانی (ئەی لە گورێ لە سۆرە گورێ) و بەستەی (کراس زەردێ)ی تۆمارکردووە و بڵاوی کردووەتەوە. تایەر لە ١٢ی ئەیلوولی ١٩٥٦ دەگەڕێتەوە ھەولێر و دەبێتە فەرمانبەر بە کاتبی ناحیەی سیدەکان. لە ساڵی ١٩٥٧ دەچێتەوە بەغدا و لە دوای شۆڕشی ١٤ی تەممووز ١٩٥٨ دەگەڕێتەوە کۆیە. ساڵی ١٩٧٥ ژیانی ھاوسەریی پێک ھێناوە و خاوەنی پێنج کوڕە بەناوەکانی ( سروود، سامان، سەنگەر، ماردین و ڕابەر).[٧] تایەر لە ساڵی ١٩٨٠ تووشی پاڵە پەستۆی خوێن و شەکرە دەبێت چەند جاریش بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشیەکانی چووە بۆ دەرەوەی ووڵات بەڵام بێ سوود بووە.
ھونەری تایەر تۆفیق[دەستکاری]
تایەر تۆفیق لەسەرەتای ژیانی ھونەریدا کەوتووەتە بەر کاریگەریی گۆرانیبێژە لێھاتووەکانی ئەوسای کۆیە وەک سێوە و مەلا ئەسعەد و سوودێکی زۆریشی لە ھونەرمەند ئەحمەدی حەمە مەلا وەرگرتووە، بەڵام کاتێک کە بازووی ھونەری گۆرانی گوتنی بەھێز بووە، ھەوڵی داوە دەنگ و ڕێبازی تایبەتی خۆی ھەبێ و لە ناوەڕاستی چلەکانی سەدەی ڕابووردووەوە بووەتە گۆرانیبێژێکی خاوەن دەنگ و ڕێبازی تایبەتی خۆی.[٨]
لە بەناوبانگترین گۆرانیی «شیرن بەھارە» کە ھۆنراوەی ئیبراھیم ئەحمەدە و بە یەکێک لە بەچێژترین گۆرانییە کوردییەکان دادەنرێت.[٩]
تایەر تۆفیق لە ساڵی ١٩٤٥ەوە بووەتە سەر دەستەی مەقامبێژانی سەر شانۆی ئاھەنگەکانی نەورۆزی کورد و گەلێک گۆرانی نیشتمانی و نەتەوەیی بە دەنگە خۆشەکەی چڕیوە و گوێگرانی سەرسام کردووە، و تایەر خاوەن دەنگێکی زوڵاڵی دڵکێش بووە و باشترین دەقی شاعیرە مەزنەکانی کوردی بۆ ئاوازەکانی ھەڵبژاردووە.[١٠]
تایەر تۆفیق شیعری شاعیرانی زۆری کردووە بە گۆرانی، وەکوو:
- لەسەر شەو و ڕۆژی داناوە لە سەر شیعری حاجی قادری کۆیی
- لەباخان ئاھ و ناڵێن دێ لە سەر شیعری وەفایی
- شیرین بەھارە لە سەر شیعری ئیبراھیم ئەحمەد
- گولی سەربەستی لە سەر شیعری بەختیار زێوەر
- بیست و حەوت ساڵە لە سەر شیعری فایەق بێکەس
- تۆراوە دڵی من لەسەر شیعری بێخود
و شاعیریرانی تر وەکوو : مستەفا بەگی کوردی، سافیی ھیرانی، تایەر بەگی جاف، عوسمان عەونی، ھەژار، ھێمن، گۆران، مەدھۆش، دڵدار، دڵزار، مەجید ئاسنگەر، بێخود، و شارەزا.
تایەر تۆفیق بەھونەرمەند و کەسێکی خاوەن ھەڵوێستی نیشتمانی ناسراوە و لەھیچ کۆڕ و کۆبوونەوەیەکدا گۆرانی بۆ کاربەدەستانی میریی نەوتووە و ھەموو گۆرانییەکی بۆ کورد و بۆ شادکردنی دڵی ھونەردۆستانی چڕیوە.[١١]
بەرھەمەکان[دەستکاری]
- تایەر تۆفیق لەماوەی ژیانیدا شەش نامیلەکە و پەرتووکی بەو دەقە شیعریانەی بەگۆرانی وتوویەتی بەچاپ گەیاندووە و لە ھەموویان باشترین پەرتووکەکەی گوڵی سەربەستییە کە بە پێشەکی کەریم شارەزا لە ساڵی ١٩٨٣ بەچاپی گەیاندووە.
- لە بەرھەمەکانی تری کراس زەردێ، شلێرە وای شلێرە، نەسرین ئەوڕۆ نەورۆزە.
مردن[دەستکاری]
لە ڕۆژی ٢٠ی تشرینی یەکەمی ١٩٨٧ لە تەمەنی ٦٥ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد.[١٢] تەرمەکەی لە شاری کۆیە لە گۆڕستانی غەریبان بە خاک سپێردرا.[١٣] ڕۆژی کۆچی دواییشی بە ڕۆژی ھونەر ناسێنراوە لە کۆیە.[١٤]
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ تاهیر تۆفیق - تایەر تۆفیق. kurdipedia.org.
- ^ ئه‌مڕۆ یادی هونەرمەندی گەورەی كورد تایەر تۆفیق ده‌كرێته‌وه. kurdistantv.net.
- ^ هونه‌رمه‌ند تايه‌ر تۆفيق. ekurds.com.
- ^ کۆیە، یادی تایەر تۆفیق کرایەوە - بنکەی روناکبیریی گەلاوێژ. galawej.com.
- ^ ساڵوەگەڕی كۆچی دوایی تایەر تۆفیق - تۆڕی میدیایی خەڵک. xelk.org.
- ^ کۆیە.. یادی تایەر تۆفیق و رۆژی هونەر کرایەوە. pukmedia.com.
- ^ دەچووینە لای خاڵە تایەر تۆفیق ماڵمان بۆ گەسك دەدا. hawler.in.
- ^ کۆیه: یۆبیلی زیوینی هونه‌رمه‌ندی کۆچکردوو (تاهیر تۆفیق) به‌ڕێوه‌ده‌چێت. polanews.wordpress.com.
- ^ تاهیر تۆفیق، ئەو دەنگەی هەمیشە زیندووە. rojikurd.net.
- ^ تایەر توفیق. khaktv.net.
- ^ ئه رشیف و تاگی .هونه ری كوردی. sana23kurd.wordpress.com.
- ^ پەردە لەسەر پەیكەری تایەر تۆفیق لا دەبرێت. wishe.net.
- ^ تاهیر تۆفیق. raprsi.com.
- ^ کۆیە.. سێیەم فێستیڤاڵی هونەرمەندی گەل تاهیر تۆفیق. rudaw.net.
- «دیوانی سافی هیرانی» لە ڤەژینبوکسدا دانرا
- ماڵپەڕی چیا [١]
