کوردیی ناوەندی

کوردیی ناوەندی
سۆرانی، کوردی
قسەی پێدەکرێ لە	ئێران عێراق ھەرێمی کوردستان
ناوچە	ڕۆژھەڵاتی ناوین
ژمارەی ئاخێوەران	١٥ ملیۆن کەس  (٢٠٢١)
بنەماڵەی زمان	ھیندوئەورووپایی ھیندوئێرانی ئێرانی ئێرانیی ڕۆژاوا ئێرانیی باکووری ڕۆژاوا کوردی کوردیی ناوەندی
کۆدەکانی زمان
ISO 639-3	ckb
Linguasphere	58-AAA-cae
زاراوەکانی کوردی ██ کورمانجی ██ سۆرانی ██ خوارین و گۆرانی ██ زازاکی ██ تێکڵاو

کوردیی ناوەندی، یان سۆرانی یەکێک لە زارە سەرەکییەکانی زمانی کوردییە کە لە ڕۆژھەڵات و باشووری کوردستان قسەی پێ دەکرێت. لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان، باشووری پارێزگای ورمێ (ناوچەی ھەوشار و موکریان) لە شارەکانی شنۆ، نەغەدە، پیرانشار، مەھاباد، بۆکان، سەردەشت، ساینقەڵا، تیکاب و بەشی ھەرە زۆری پارێزگای کوردستان، شارەکانی سنە، سەقز، بانە، مەریوان، دیواندەرە، کامیاران، دێولان، قوروە، بیجار،جوانڕۆ و ڕوانسەر و سەلاسی باوەجانی دەشتی زەھاو و بەشێک لە شاری کرماشان و ناوچەیەک لە کولیایی لە پارێزگای کرماشان بەم زارە قسە دەکەن. لە باشووری کوردستان لە پارێزگاکانی کەرکووک، پارێزگای سلێمانی و ھەولێر بە ئەم شێوەزارە دەدوێن. شێوەزاری فەرمیی شانشینی کوردستان و کۆماری کوردستان بووە و ئێستا زمانی فەرمیی ھەرێمی کوردستان و کۆماری عێراقە. سلێمانی، ھەولێر، کەرکووک، سنە، بۆکان، مەھاباد، سەقز، مەریوان، بانە و پیرانشار لە ئەو شارە گەورانەن کە خەڵکەکەی بە ئەم زارە دەدوێن.

وشە

زاراوەی کوردی سۆرانی نزیکەی ٩٢ ھەزار وشە لەخۆدەگرێت بەپێی فەرھەنگی زانستگای کوردستان.

ئاخێوەران

ھەولێر

سلێمانی

کەرکووک

سنە

مەریوان

مەھاباد

بانە

سەقز

سەردەشت

بۆکان

جوانڕۆ

دیواندەرە

تیکاب

پیرانشار

کۆیە

سۆران

شنۆ

کەلار

کفری

ڕانیە

چەمچەماڵ

دەربەندیخان

ئەو شارانە کە بە کوردیی ناوەندی قسە دەکەن

شارستانە گەورەکانی ئاخێوەری ئەم شێوەزارە لە ڕۆژھەڵاتی کوردستاندا بە پێی ئاماری ساڵی ٢٠١٦ ناوەندی ئاماری ئێران ئەمانەن:

ڕیز	شارستان	ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٦)	زمان و شێوەزارەکانی تر
١	سنە	٥٠١٬٤٠٢
٢	سەقز	٢۴۸،۵۲۹
٣	بۆکان	۲۴۲،۱۴۷
٤	مەهاباد	٢۳۷،۸۲۰
٥	میاندواو	٢٢٥،٣٤٥	زمانی ئازەربایجانی (زۆرینە)
٦	مەریوان	١٩٥٬٢٦٣
٧	بانە	١٥٨٬٦٩٠
٨	قوروە	١٤٠٬١٩٢
٩	پیرانشار	١٣٨٬٨٦٤
١٠	نەغەدە	١٢١٬٦٠٢	زمانی ئازەربایجانی
۱١	سەردەشت	١١٨٬٨٤٩
١٢	کامیاران	١٠٢٬٨٥٦
١٣	ساینقەڵا	٩٢٬٤٥٦	زمانی ئازەربایجانی
١٤	بیجاڕ	٨٩٬١٦٢
١٥	سەرپێڵی زەھاو	٨٥٬٣٤٢	شێوەزاری کوردیی باشووری (زۆرینە)
١٦	تیکاب	٨٠٬٥٥٦	زمانی ئازەربایجانی
١٧	دیواندەرە	٨٠٬٠٤٠
١٨	جوانڕۆ	٧٥٬١٦٩
١٩	شنۆ	٧٣٬٨٨٦
٢٠	دێولان	٦٤٬٠١٥
٢١	پاوە	٦٠٬٤٣١	شێوەزاری ھەورامی
٢٢	ڕوانسەر	٤٧٬٦٥٧
٢٣	سەوڵاوا	٤٤٬٩٤٠	شێوەزاری ھەورامی
٢٤	سەلاسی باوەجانی	٣٥٬٢١٩

ئەلفوبێ

وتارە سەرەکییەکان: ئەلفوبێکانی کوردی و ئەلفوبێی عەرەبیی زمانی کوردی

بۆ نووسینی کوردیی ناوەندی زیاتر لە ئەلفوبێی ئارامی کەڵک وەردەگیرێ و لە پەنا ئەلفوبێی ئارامیش لە ئەلفوبێی لاتینی کەم تا کورتێک کەڵک وەر دەگیرێ.

ھەڵسەنگاندن لەگەڵ کوردیی باکووری

جێناوە سەربەخۆکان لە کوردیی باکووری و کوردیی ناوەندی؛

کوردیی ناوەندی		کوردیی باکووری
من		ئەز-من
تۆ		تو-تە
ئەو		ئەو-وی/وێ
ئێمە		ئەم-مە
ئێوە		ھوون-وە
ئەوان		ئەو-وان

دابەشبوونی زمان

• -language = واتا زمان بۆ نموونە زمانی کوردی
• -Dialect = واتا زار کە بچووکترە لە زمان بۆ نموونە زاری کوردیی ناوندی
• -Subdialect = واتا شێوەزار یان دەڤۆک کە بچووکترە لە زار بۆ نموونە شێوەزاری موکریانی

- موکریانی شێوەزارێکە لە زاری کوردیی ناوەندی(سۆرانی) و سەر بە زمانی کوردییە.

سەرچاوەکان

زەبیحی، عەبدوڕەحمان. قامووسی زمانی کوردی، ورمێ: ناوەندی بڵاوکردنەوەی فەرھەنگ و ئەدەبیاتی کوردی، ١٣٦٧

بەستەرە دەرەکییەکان

• ڕێزمان و فەرھەنگۆک و چەند دەقی ھەڵبژاردەی سۆرانی لە ماڵپەڕی زانکۆی ھارڤارد (بە ئینگلیزی)