ناحیەی ئاوەسپی

ناحیەی ئاوەسپی
ناحیەی ئاوەسپی
ناحیە
	بە عەرەبی: ناحیة اوةسبي; بە ئینگلیزی: Awaspi Sub-District
	نەخشەی سەرەوە; نەخشەی کارگێڕی ناحیەی ئاوەسپی; نەخشەی خوارەوە; نەخشەی ناحیەی ئاوەسپی لە قەزای کفری; (قاوەیی تۆخ)
	ناحیەی ئاوەسپی
	پۆتانەکان: 35°01′24″N 45°06′02″E / 35.02328°N 45.10052°Eپۆتانەکان: 35°01′24″N 45°06′02″E / 35.02328°N 45.10052°E
وڵات	عێراق
ھەرێمی فێدراڵ	کوردستان; (ھەرێمی کوردستان)
پارێزگا	سلێمانی
ئیدارە	ئیدارەی گەرمیان
قەزا	قەزای کفری
مەڵبەند	خان ڕۆستەم
ژ.گوندەکان	٣٥
بوون بە ناحیە	٢٠٠٥
دەسەڵات
• بەڕێوەبەر	عەزیز محەممەد عەبدوڵڵا
ڕووبەر
• ناحیە	٦٢٤ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٢٤١ میلی چوارگۆشە)
بەرزایی	٤٤٨ مەتر (١٬٤٧٠ پێ)
بەرزترین بەرزایی	٧٤٥ مەتر (٢٬٤٤٤ پێ)
نزمترین بەرزایی	٣٦٤ مەتر (١٬١٩٤ پێ)
ژمارەی دانیشتووان (٢٠٢٠)
• ناحیە	١،٣١٨
• چڕی	٢٫١١ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (٥٫٥ کەس لە میلی چوارگۆشە)
• شاری	٦٩
• لادێیی	١،٣١٨
زمان و ئایین
• زمان	کوردی (سۆرانی)
• ئایین	ئیسلام(سوننە
• ب پ م(٢٠١٧)	٠٫٧٠٦; بەرز · ٢ەم بۆ ١٧
ناوچەی کاتی	UTC+٣ (ناوچەی کاتی)
• ھاوین (DST)	UTC+٣ (ھاوین)
تەلەفۆن	٩٦٤+
وێبگە	http://www.slemani.gov.krd/ku/

ناحیەی ئاوەسپی یەکێکە لە حەوت ناحیەی قەزای کفری لە ئیدارەی گەرمیان لە پارێزگای سلێمانی لە ھەرێمی کوردستان لە عێراق. ناوەندەکەی شارەدێی خان ڕۆستەمە.^[٢] ژمارەی دانیشتووانی ناحیەی ئاوەسپی لە ساڵی ٢٠٢٠دا (١٬٣١٨)کەسە.^[٣]

ناو

ناوی ئەم ناحیەیە لە چەمی ئاوەسپییەوە وەرگیراوە کە بە ناوەندی ئەم ناحیەیەدا تێپەڕ دەبێت، کە سەرچاوەی ئەم چەمە لە ڕۆژھەڵاتی چیای ئاچداغە.

وشەی ئاوەسپی، وشەیەکی لێکدراوە لە دوو وشەی(ئاو + سپی) پێکھاتووە، سەرچاوەکەی لەچەند چاوگێکەوەیە، کە ھەریەکەیان تام و بۆن و ڕەنگی تایبەتمەندی خۆی ھەیە. لە گوندی دەرزیلە لە ناحیەی سەنگاو لە چیای ئاچداغ یەکدەگرن. بە ھۆی پێکھاتەی کیمیایی خاکەکەی کاتێک ئاوەکە ھەڵدەقوڵێ ڕەنگەکەی دەبێتە سپی، ئیتر بەو ھۆکارە ناونراوە ئاوەسپی.^[٤]

جوگرافیا

ناحیەی ئاوەسپی ھاوسنوورە لەگەڵ:

لە باکوورەوە ناحیەی سەنگاو.
لە باشوورەوە ناحیەی سەرقەڵا و ناحیەی ڕزگاری.
لە ڕۆژھەڵاتەوە ناحیەی شێخ تەویل و ناحیەی ڕزگاری و ناحیەی پێباز.
لە ڕۆژاواوە ناحیەی قادرکەرەم و ناحیەی نەوجول.^[٥]

ڕووبەر

ڕووبەری ئەم ناحیەیە (٦٢٤کم٢)یە لە (٣٫١٪) پارێزگای سلێمانی پێکدەھێنێت و (٢٢٫٣٪) قەزای کفری پێکدەھێنێت.^[٦]

لە ڕووی ڕووبەرەوە لە ئاستی (سێیەم)ە لە پێنج ناحیەی قەزای کفریدا.

دانیشتوان

دانیشتوانی ئەم ناحیەیە کورد، بە پێی پێشبینی دەستەی ئاماری حکوومەتی ھەرێمی کوردستان بۆ ساڵی ٢٠٢٠ دانیشتوانی ئەم ناحیەیە (١،٣١٨)کەسە.^[٧]

لە ڕووی دانیشتوانەوە لە سەر ئاستی (پێنجەم)ە لە پێنج ناحیەی قەزای کفری.

مێژوو

ناحیەی ئاوەسپی مێژوویەکی کۆنی نییە لە ٢\٣\٢٠٠٥دا بە بڕیاری ئەنجوومەنی وەزیرانی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان درووستکرا، بە دابڕانی ٣٥ گوند و کەرت لە ناحیەی قادرکەرەم و ناحیەی ڕزگاری و ناحیەی سەنگاو. ناوەندەکەشی شارەدێی خان ڕۆستەمە.

لە سەردەمی عوسمانیدا کەرت و گوندەکانی ئەم ناحیەیە سەر بە قەزای زەنگەنە بووە لە لیوای سلێمانی، لە سەردەمی پاشایەتیدا خراوەتە سەر قەزای داقووق لە پارێزگای کەرکووک، دواتر سەر بە ناحیەی قادرکەرەم بووە و دوای دروستکردنی قەزای دووزخورماتوو، لە ڕووی ئیدارییەوە ھاتوونەتە سەر پارێزگای سەلاحەددین، لە ساڵی ٢٠٠٥ەوە بووەتە ناحیە لە قەزای کفری لە پارێزگای سلێمانی.

دوای ڕووخانی ڕژێمی پێشووی عێراق لەلایەن ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانییەوە لەساڵی ٢٠٠٣دا، جارێکی تر گەرمیان کە شارۆچکەی کەلار ناوەندەکەیەتی تووشی بۆشاییەکی کارگێڕی ھات، ئەوەش بەھۆی ھەڵوەشاندنەوەی پارێزگای کەرکووک لە دەربەندیخان، بۆ چارەسەرکردنی ئەو بۆشاییە ئیدارییەش ئەنجومەنی وەزیرانی ھەرێمی کوردستان بە بڕیارێک لە رۆژی ٦/٨/٢٠٠٦ ئیدارەی گەرمیانی پێکھێنا کە ناوەندەکەی لە قەزای کەلار دانراوە، ھەروەھا لە پێناو کاراکردنی ئیدارەکە و فراوانکردنی دەسەڵاتە کاڕگێڕییەکانی، حکومەتی ھەرێم لە ساڵی ٢٠٠٨ بڕیاریدا ئیدارەی گەرمیان ھاوشێوەی پارێزگاکانی تری ھەرێم مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت و لەو رووەشەوە دەسەڵاتی پارێزگار بە خشراوەتە سەرپەرشتیاری ئیدارەکە.^[٨]

کارگێڕی

ئەم ناحیەیە لە ٣٥ گوند پێکھاتووە:^[٩]

ئەمانەش ببینە

سەرچاوەکان

^ «Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
^ یەکە کارگێڕییەکانی ھەرێمی کوردستان. «دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان» (PDF) (بە کوردی). لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
^ ‎مەحموود عوسمان مەعروف. «بەڕێوبەرایەتی ئاماری سلێمانی» (PDF) (بە کوردی). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
^ ‎جەمال بابان. «أصول أسماء المدن و المواقع العراقیة؛ الجزء الاول» (PDF) (بە عەرەبی). لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
^ https://www.openstreetmap.org/relation/11066100#map=10/35.0154/45.1099
^ ‎مەحموود عوسمان مەعروف. «بەڕێوبەرایەتی ئاماری سلێمانی» (PDF) (بە کوردی). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
^ UNAMI. «DEMOGRAPHIC SURVEY Kurdistan Region of Iraq» (PDF) (بە ئینگلیزی). لە ١٥ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
^ https://garmiyan.com/Yakaidariyakan.aspx?jimare=10 ١٧ی حوزەیرانی ٢٠٢٣ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
^ دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان. «یەکە کارگێڕیەکانی پارێزگاکانی ھەرێمی کوردستان 2009 لەسەر ئاستی پارێزگا و قەزا و ناحیە و ژینگە گەڕەک/گوند» (PDF) (بە کوردی). لە ١٥ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)

[GlobalDataLab-1] «Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.

[2] یەکە کارگێڕییەکانی ھەرێمی کوردستان. «دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان» (PDF) (بە کوردی). لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)

[3] ‎مەحموود عوسمان مەعروف. «بەڕێوبەرایەتی ئاماری سلێمانی» (PDF) (بە کوردی). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)

[4] ‎جەمال بابان. «أصول أسماء المدن و المواقع العراقیة؛ الجزء الاول» (PDF) (بە عەرەبی). لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)

[5] ttps://www.openstreetmap.org/relation/11066100#map=10/35.0154/45.1099

[6] ‎مەحموود عوسمان مەعروف. «بەڕێوبەرایەتی ئاماری سلێمانی» (PDF) (بە کوردی). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)

[7] UNAMI. «DEMOGRAPHIC SURVEY Kurdistan Region of Iraq» (PDF) (بە ئینگلیزی). لە ١٥ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)

[8] ttps://garmiyan.com/Yakaidariyakan.aspx?jimare=10 ١٧ی حوزەیرانی ٢٠٢٣ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[9] دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان. «یەکە کارگێڕیەکانی پارێزگاکانی ھەرێمی کوردستان 2009 لەسەر ئاستی پارێزگا و قەزا و ناحیە و ژینگە گەڕەک/گوند» (PDF) (بە کوردی). لە ١٥ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

ب و د قەزا و ناحیەکانی پارێزگای سلێمانی
کوردستان > باشوور
قەزای سلێمانی (ناوەند)	ناحیەی بەکرەجۆ ناحیەی تانجەرۆ
قەزای شارباژێڕ	ناحیەی ناوەندی قەزای شارباژێڕ (ناوەند) ناحیەی سیوەیل ناحیەی زەلان ناحیەی سیتەک ناحیەی گاپیڵۆن
قەزای ماوەت	ناحیەی ناوەندی قەزای ماوەت (ناوەند)
قەزای پێنجوێن	ناحیەی ناوەندی قەزای پێنجوێن (ناوەند) ناحیەی گەرمک ناحیەی ناڵپارێز
قەزای سەید سادق	ناحیەی ناوەندی قەزای سەید سادق (ناوەند) ناحیەی سرۆچک
قەزای قەرەداغ	ناحیەی ناوەندی قەزای قەرەداغ (ناوەند) ناحیەی سێوسێنان
قەزای شارەزوور	ناحیەی زەڕایەن
قەزای دەربەندیخان	ناحیەی ناوەندی قەزای دەربەندیخان (ناوەند) ناحیەی باوەخۆشێن
قەزای دووکان	ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان (ناوەند) ناحیەی پیرەمەگروون ناحیەی سورداش ناحیەی خەلەکان ناحیەی خدران ناحیەی بنگرد
قەزای ڕانیە	ناحیەی ناوەندی قەزای ڕانیە (ناوەند) ناحیەی سەرکەپکان ناحیەی بێتواتە ناحیەی چوارقوڕنە
قەزای پشدەر	ناحیەی ناوەندی قەزای پشدەر (ناوەند) ناحیەی ئیسێوە ناحیەی ژاراوە ناحیەی ناودەشت ناحیەی ھێرۆ ناحیەی ھەڵشۆ
قەزای کەلار	ناحیەی ناوەندی قەزای کەلار ناحیەی ڕزگاری ناحیەی پێباز ناحیەی شێخ تەویل
قەزای کفری	ناحیەی ناوەندی قەزای کفری (ناوەند) ناحیەی ئاوەسپی ناحیەی نەوجول ناحیەی کۆکس ناحیەی سەرقەڵا
قەزای چەمچەماڵ	ناحیەی ناوەندی قەزای چەمچەماڵ (ناوەند) ناحیەی سەنگاو ناحیەی ئاغجەلەر ناحیەی قادرکەرەم ناحیەی شۆڕش ناحیەی تەکیەی کاکەمەند ناحیەی تەکیەی جەباری
قەزای خانەقین	ناحیەی مەیدان ناحیەی قۆرەتوو
قەزای بازیان	ناحیەی ناوەندی قەزای بازیان
قەزای حاجیاوا	ناحیەی ناوەندی قەزای حاجیاوا
ناوەند: سلێمانی، شارۆچکەکان:ڕانیە، قەڵادزێ، حاجیاوا، دووکان، بازیان، ماوەت، چوارتا، پێنجوێن، سەید سادق، ھەڵەبجەی تازە، دەربەندیخان، قەرەداغ، چەمچەماڵ، کەلار، کفری و خانەقین

ب و د پێڕستی گوندەکانی کفری
کوردستان > باشوور > پارێزگای سلێمانی
ناحیەی ناوەندی قەزای کفری	دوانزەئیمام سەرچەم
ناحیەی ئاوەسپی	خان ڕۆستەم(ناوەند) بانزینخاڵ باوەکڕ بنکەی شانەزەر بەکرەگەڕە پیرمۆنی تاوسانە تەپەسپی تەکێ کۆن تەلەبی تۆپخانە تیلەکۆی ئەحمەد ئاغا حەسەن پرچن خان ڕەئوف خەپەکوێر ڕەمەزان شەشە ڕەمەکان زۆراب بەگزادە سپی سەر سەرەڕەش عەبدوڵاھۆری عەلیانی بچوک عەلیانی گەورە فەقێ مستەفا قەڵاچەڕمەڵە قەواڵی قولیجانی ئەمین قارەمان قولیجانی سەرحەد کاکەبرا کانی عوبێد کەریم باسام کۆیک لەکی قادرسەرھەنگ مەلاھۆمەر ھەرمۆڵە ھەوارەقوڵە
ناحیەی سەرقەڵا	سەرقەڵا(ناوەند) ئەوڵاقوت ئیبراھیم خان بەکرەشەل بەلەکەی بچوک بەلەکەی گەورە پاشا توکن چاڵەسوک چوارشاخی خواروو چوارشاخی سەروو حەسیرە درۆزنەی بچوک درۆزنەی گەورە دێ بنە زەکی حاجی عەواد سەعداوا سەی جەژنی سەیدە شاکەل شەرەف خان عەزیزقادر فەتاح ھۆمەر کارێزی حەمەکەیفە کاکۆڵی کانی ماران کەواچەرمۆ گۆبان عەرەب میل قاسم ناساڵەح ھۆمەربەلی بچوک ھۆمەربەلی گەورە وەلی ھەیەر یەکەچاڵاو
ناحیەی نەوجول	زینانەی گەورە(ناوەند) ئاغزەمەرشن ئاوایی ڕەزا ئاوایی عەلی ئاوایی نامیق ئیمام محەمەد ڕەشید ئاغا باشتەپەی بچووک باشتەپەی گەورە پەڵکانەی سادە پەڵکانەی سالم تاڵاو تاوەدێ تەپەچەرموک چنارە چەوری چوارڕوو حەیدەرەسوورە خدروەلی خۆرنەوازان دوڕاجی زینانەی بچوک ساڵەیی سنکور سەرچنار سەرچەمی داودی سەفەربەیات شۆراو شۆراوی حەمە غەریب شێخ حەوێزی عەرەب ئاغا عومەرسۆفی قەڵا قەڵغانلوی بچوک قەڵغانلوی گەورە قۆشلان قۆمبەلەک کۆشکی بەرەومنارە گەرمک گوڵەکانی گۆمەتەپور گۆمەیی لەک لوتفی ئاغا مەحمودبەگ میل ناسر نەوجول وارانی بان غاز وارانی خواروو وارانی سەروو
ناحیەی کۆکس	کوڵەجۆ(ناوەند) ئاوبارە بان ئاسیاو بان سندوق پیرەفەقیرە تازەشار تەپەسەرایی تەپەعەلی تەپەقەوی تەپەگزن جەدیدە چاڵەرەش چاڵەسورک چاڵۆخالید چەتاڵ حاجی حەسەن حاجیلەر حسێن کوردی خیاڵ ڕەحیم وەرەقە سامی سەی موراد سەیدحسێن سەیدماڵ ئەڵا سیامەڕۆ سیتەپان شیلان شێتکان سالم شێخ لەنگەری بچوک شێخ لەنگەری گەورە عەلی خەڵەف قچ قرخ قەرەبوڵاغی براحەمە قەرەبوڵاغی کۆن کۆکس گزنگ گومار لەلبن محەمەدسەلیم
ناوەند: شارۆچکەی کفری، شارۆچکەکان: کفری و سەرقەڵا و خان ڕۆستەم و زینانەی گەورە و کوڵەجۆ