ناحیەی ئاوەسپی
ناحیەی ئاوەسپی | |
|---|---|
| بە عەرەبی: ناحیة اوةسبي بە ئینگلیزی: Awaspi Sub-District | |
  نەخشەی سەرەوە نەخشەی کارگێڕی ناحیەی ئاوەسپی نەخشەی خوارەوە نەخشەی ناحیەی ئاوەسپی لە قەزای کفری (قاوەیی تۆخ) | |
 ناحیەی ئاوەسپی | |
| پۆتانەکان: 35°01′24″N 45°06′02″E / 35.02328°N 45.10052°Eپۆتانەکان: 35°01′24″N 45°06′02″E / 35.02328°N 45.10052°E | |
| وڵات |  عێراق |
| ھەرێمی فێدراڵ |  کوردستان(ھەرێمی کوردستان) |
| پارێزگا | سلێمانی |
| ئیدارە | ئیدارەی گەرمیان |
| قەزا | قەزای کفری |
| مەڵبەند | خان ڕۆستەم |
| ژ.گوندەکان | ٣٥ |
| بوون بە ناحیە | ٢٠٠٥ |
| دەسەڵات | |
| • بەڕێوەبەر | عەزیز محەممەد عەبدوڵڵا |
| ڕووبەر | |
| • ناحیە | ٦٢٤ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٢٤١ میلی چوارگۆشە) |
| بەرزایی | ٤٤٨ مەتر (١٬٤٧٠ پێ) |
| بەرزترین بەرزایی | ٧٤٥ مەتر (٢٬٤٤٤ پێ) |
| نزمترین بەرزایی | ٣٦٤ مەتر (١٬١٩٤ پێ) |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠٢٠) | |
| • ناحیە | ١،٣١٨ |
| • چڕی | ٢٫١١ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (٥٫٥ کەس لە میلی چوارگۆشە) |
| • شاری | ٦٩ |
| • لادێیی | ١،٣١٨ |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | کوردی (سۆرانی) |
| • ئایین | ئیسلام(سوننە |
| • ب پ م(٢٠١٧) | ٠٫٧٠٦[١] بەرز · ٢ەم بۆ ١٧ |
| ناوچەی کاتی | UTC+٣ (ناوچەی کاتی) |
| • ھاوین (DST) | UTC+٣ (ھاوین) |
| تەلەفۆن | ٩٦٤+ |
| وێبگە | http://www.slemani.gov.krd/ku/ |
ناحیەی ئاوەسپی یەکێکە لە حەوت ناحیەی قەزای کفری لە ئیدارەی گەرمیان لە پارێزگای سلێمانی لە ھەرێمی کوردستان لە عێراق. ناوەندەکەی شارەدێی خان ڕۆستەمە.[٢] ژمارەی دانیشتووانی ناحیەی ئاوەسپی لە ساڵی ٢٠٢٠دا (١٬٣١٨)کەسە.[٣]
ناو[دەستکاری]
ناوی ئەم ناحیەیە لە چەمی ئاوەسپییەوە وەرگیراوە کە بە ناوەندی ئەم ناحیەیەدا تێپەڕ دەبێت، کە سەرچاوەی ئەم چەمە لە ڕۆژھەڵاتی چیای ئاچداغە.
وشەی ئاوەسپی، وشەیەکی لێکدراوە لە دوو وشەی(ئاو + سپی) پێکھاتووە، سەرچاوەکەی لەچەند چاوگێکەوەیە، کە ھەریەکەیان تام و بۆن و ڕەنگی تایبەتمەندی خۆی ھەیە. لە گوندی دەرزیلە لە ناحیەی سەنگاو لە چیای ئاچداغ یەکدەگرن. بە ھۆی پێکھاتەی کیمیایی خاکەکەی کاتێک ئاوەکە ھەڵدەقوڵێ ڕەنگەکەی دەبێتە سپی، ئیتر بەو ھۆکارە ناونراوە ئاوەسپی.[٤]
جوگرافیا[دەستکاری]
ناحیەی ئاوەسپی ھاوسنوورە لەگەڵ:
- لە باکوورەوە ناحیەی سەنگاو.
- لە باشوورەوە ناحیەی سەرقەڵا و ناحیەی ڕزگاری.
- لە ڕۆژھەڵاتەوە ناحیەی شێخ تەویل و ناحیەی ڕزگاری و ناحیەی پێباز.
- لە ڕۆژاواوە ناحیەی قادرکەرەم و ناحیەی نەوجول.[٥]
ڕووبەر[دەستکاری]
ڕووبەری ئەم ناحیەیە (٦٢٤کم٢)یە لە (٣٫١٪) پارێزگای سلێمانی پێکدەھێنێت و (٢٢٫٣٪) قەزای کفری پێکدەھێنێت.[٦]
- لە ڕووی ڕووبەرەوە لە ئاستی (سێیەم)ە لە پێنج ناحیەی قەزای کفریدا.
دانیشتوان[دەستکاری]
دانیشتوانی ئەم ناحیەیە کورد، بە پێی پێشبینی دەستەی ئاماری حکوومەتی ھەرێمی کوردستان بۆ ساڵی ٢٠٢٠ دانیشتوانی ئەم ناحیەیە (١،٣١٨)کەسە.[٧]
- لە ڕووی دانیشتوانەوە لە سەر ئاستی (پێنجەم)ە لە پێنج ناحیەی قەزای کفری.
مێژوو[دەستکاری]
- ناحیەی ئاوەسپی مێژوویەکی کۆنی نییە لە ٢\٣\٢٠٠٥دا بە بڕیاری ئەنجوومەنی وەزیرانی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان درووستکرا، بە دابڕانی ٣٥ گوند و کەرت لە ناحیەی قادرکەرەم و ناحیەی ڕزگاری و ناحیەی سەنگاو. ناوەندەکەشی شارەدێی خان ڕۆستەمە.
- لە سەردەمی عوسمانیدا کەرت و گوندەکانی ئەم ناحیەیە سەر بە قەزای زەنگەنە بووە لە لیوای سلێمانی، لە سەردەمی پاشایەتیدا خراوەتە سەر قەزای داقووق لە پارێزگای کەرکووک، دواتر سەر بە ناحیەی قادرکەرەم بووە و دوای دروستکردنی قەزای دووزخورماتوو، لە ڕووی ئیدارییەوە ھاتوونەتە سەر پارێزگای سەلاحەددین، لە ساڵی ٢٠٠٥ەوە بووەتە ناحیە لە قەزای کفری لە پارێزگای سلێمانی.
- دوای ڕووخانی ڕژێمی پێشووی عێراق لەلایەن ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانییەوە لەساڵی ٢٠٠٣دا، جارێکی تر گەرمیان کە شارۆچکەی کەلار ناوەندەکەیەتی تووشی بۆشاییەکی کارگێڕی ھات، ئەوەش بەھۆی ھەڵوەشاندنەوەی پارێزگای کەرکووک لە دەربەندیخان، بۆ چارەسەرکردنی ئەو بۆشاییە ئیدارییەش ئەنجومەنی وەزیرانی ھەرێمی کوردستان بە بڕیارێک لە رۆژی ٦/٨/٢٠٠٦ ئیدارەی گەرمیانی پێکھێنا کە ناوەندەکەی لە قەزای کەلار دانراوە، ھەروەھا لە پێناو کاراکردنی ئیدارەکە و فراوانکردنی دەسەڵاتە کاڕگێڕییەکانی، حکومەتی ھەرێم لە ساڵی ٢٠٠٨ بڕیاریدا ئیدارەی گەرمیان ھاوشێوەی پارێزگاکانی تری ھەرێم مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت و لەو رووەشەوە دەسەڵاتی پارێزگار بە خشراوەتە سەرپەرشتیاری ئیدارەکە.[٨]
کارگێڕی[دەستکاری]
ئەم ناحیەیە لە ٣٥ گوند پێکھاتووە:[٩]
- خان ڕۆستەم(ناوەند)
- بانزینخاڵ
- باوەکڕ
- بنکەی شانەزەر
- بەکرەگەڕە
- پیرمۆنی
- تاوسانە
- تەپەسپی
- تەکێ کۆن
- تەلەبی
- تۆپخانە، ئاوەسپی
- تیلەکۆی ئەحمەد ئاغا
- حەسەن پرچن
- خان ڕەئوف
- خەپەکوێر
- ڕەمەزان شەشە
- ڕەمەکان
- زۆراب بەگزادە
- سپی سەر
- سەرەڕەش
- عەبدوڵاھۆری
- عەلیانی بچوک
- عەلیانی گەورە
- فەقێ مستەفا
- قەڵاچەڕمەڵە
- قەواڵی
- قولیجانی ئەمین قارەمان
- قولیجانی سەرحەد
- کاکەبرا
- کانی عوبێد
- کەریم باسام
- کۆیک، ئاوەسپی
- لەکی قادرسەرھەنگ
- مەلاھۆمەر
- ھەرمۆڵە
- ھەوارەقوڵە
ئەمانەش ببینە[دەستکاری]
- قەزای کفری
- پارێزگای سلێمانی
- خان ڕۆستەم
- پێڕستی گوندەکانی پارێزگای سلێمانی
- پێڕستی گوندەکانی قەزای کفری
- ئیدارەی گەرمیان
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-09-13.
- ^ یەکە کارگێڕییەکانی ھەرێمی کوردستان. دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٧-١-٢٠٢٣.
- ^ مەحموود عوسمان مەعروف. بەڕێوبەرایەتی ئاماری سلێمانی (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٠-٢-٢٠٢٣.
- ^ جەمال بابان. أصول أسماء المدن و المواقع العراقیة؛ الجزء الاول (عەرەبی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٠-٢-٢٠٢٣.
- ^ https://www.openstreetmap.org/relation/11066100#map=10/35.0154/45.1099
- ^ مەحموود عوسمان مەعروف. بەڕێوبەرایەتی ئاماری سلێمانی (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٠-٢-٢٠٢٣.
- ^ UNAMI. DEMOGRAPHIC SURVEY Kurdistan Region of Iraq (ئینگلیزی). سەردان لە ڕێکەوتی ١٥-٥-٢٠٢٣.
- ^ https://garmiyan.com/Yakaidariyakan.aspx?jimare=10
- ^ دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان. یەکە کارگێڕیەکانی پارێزگاکانی ھەرێمی کوردستان 2009 لەسەر ئاستی پارێزگا و قەزا و ناحیە و ژینگە گەڕەک/گوند (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ١٥-٥-٢٠٢٣.
