ناحیەی زەڕایەن

ناحیەی زەڕایەن

ناحیەی وارماوا
ناحیەی زەڕایەن ناحیەی وارماوا
ناحیە
	بە عەرەبی: ناحیة زراین; بە ئینگلیزی: Zarayan Sub-District
	نەخشەی کارگێڕی ناحیەی زەڕایەن
	ناحیەی زەڕایەن
	پۆتانەکان: 35°18′42″N 45°39′32″E / 35.31178°N 45.65883°Eپۆتانەکان: 35°18′42″N 45°39′32″E / 35.31178°N 45.65883°E
وڵات	عێراق
ھەرێمی فێدراڵ	کوردستان; (ھەرێمی کوردستان)
پارێزگا	سلێمانی
قەزا	قەزای شارەزوور
مەڵبەند	زەڕایەن
ژمارەی گوندەکان	٤٨
بوون بە ناحیە	١٩٢٥
دەسەڵات
• بەڕێوەبەر	ئاوارە حەمە شەریف
ڕووبەر
• ناحیە	١٨٠١ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٦٩٥ میلی چوارگۆشە)
بەرزایی	٥٦٧ مەتر (١٬٨٦٠ پێ)
بەرزترین بەرزایی	١٣٥٥ مەتر (٤٬٤٤٦ پێ)
نزمترین بەرزایی	٤٧٣ مەتر (١٬٥٥٢ پێ)
ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٧)
• ناحیە	٢٦٩٤٠
• شاری	١٧٦٠٤
• لادێیی	٩٣٣٦
زمان و ئایین
• زمان	کوردی (سۆرانی)
• ئایین	ئیسلام(سوننە)
• ب پ م(٢٠١٧)	٠٫٧٠٦; بەرز · ٢ەم بۆ ١٧
ناوچەی کاتی	UTC+٣ (ناوچەی کاتی)
• ھاوین (DST)	UTC+٣ (ھاوین)
تەلەفۆن	٩٦٤+
وێبگە	http://www.slemani.gov.krd/ku/

ناحیەی زەڕایەن ناحیەیەکە لە قەزای شارەزوور لە پارێزگای سلێمانی لە ھەرێمی کوردستان لە عێراق. ناوەندەکەی شارەدێی زەڕایەنە.^[٢]^[٣]

ناو

ناوی ناحیەکە لە ناوەندەکەیەوە وەرگیراوە کە ئەویش شارەدێی زەڕایەنە، زەڕایەن واتای (خاکی بە پیت و فەڕ).

جوگرافیا

ناحیەی زەڕایەن ھاوسنوورە لەگەڵ؛ لە باکوورەوە ناحیەی سەید سادق و ناحیەی تانجەرۆ ، لە باشوورەوە ناحیەی باوەخۆشێن و ناحیەی دەربەندیخان ، لە ڕۆژھەڵاتەوە ناحیەی سیروان ، لە ڕۆژاواوە ناحیەی ناوەندی قەزای قەرەداغ. ^[٤]
بەپێی بازنەکانی پانی دەکەوێتە نێوان (٣٥٬١٥–٣٥٬١٨)ی باکوور ھێڵەکانی درێژی (٤٥٬٣٩–٤٥٬٤٤)ی خۆرھەڵات.
سەبارەت تۆبۆگرافیای ناحیەی زەڕایەن درێژییەکەی لە ڕۆژھەڵاتەوە بۆ ڕۆژاوا(٤٥)کم پانییەکەی(١٥–٢٠)کم وەبەرزییەکەی لەنێوان (٤٥٠–٦٠٠)م وەشاخەکانی ھەورامان و چوارتاو باڵامبۆدەوریان داوە لەباکوری ڕۆژاواوە دەبەسترێتەوە بەدەشتی سلێمانی، ئەم دەشتە بە بەپیترین دەشت دادەنرێت لەھەرێمی کوردستاندا بەھۆی نیشتوی ڕووبارەکانەوە کە لەشاخەکاندا دێتە سەرئەم دەشتە ڕووباری تانجەرۆ و ئاوی زەڵم و چەقان و ڕووباری تابین لەبەشی ڕۆژاوایەوە دەڕژێتە ناوی.

مێژوو

پاش دروستکردنی حکوومەتی عێراقی لە ساڵی ١٩٢٥ و لکاندنی باشووری کوردستان بە دەوڵەتی پاشایەتی ئەوسای عێراقەوە، دەستکرا بە دامەزراندنی دەزگا کارگێڕییەکان لە عێراقدا، لەکوردستانیشدا چەند لیوا (پارێزگا) و قەزا و ناحیە دامەزرا. یەکێک لە ناحیەکان، ناحیەی وارماوا بوو لە گوندی چەمەرگە ئیدارەکەی دامەزرێنرا، سنوورەکەشی ئەو کاتە پێکھاتبوو لە ناحیەی زەڕایەنی ئێستا و قەزای شارەزوور و قەزای دەربەندیخان بە ھەموو گوندەکانیانەوە.
لە ساڵی ١٩٥٢ بەڕێوەبەرێتی ناحیەی وارماوا لە گوندی چەمەرگە گوێزرایەوە بۆ گوندی قلیجە تا ساڵی ١٩٥٨، لە ساڵی ١٩٥٢ تا ساڵی ١٩٥٥ شێخ نووری شێخ ساڵح بەڕێوەبەری ناحیە بووە. پێش شۆڕشی ١٤ی تەممووز لە ساڵی ١٩٥٨ بۆ ماوەیەکی کەم، بەڕێوەبەرێتی ناحیەکە گوێزرایەوە بۆ گوندی چنارە و ھەر بەناوی بەڕیوەبەرێتی ناحیەی وارماواوە بووە، لە ماوەی ساڵەکانی ١٩٥٥ تا ١٩٥٨ عەبدول جەبار زەنگەنە بەڕێوەبەری ناحیەی وارماوا بووە. لە پاش شۆڕشی ١٤ی تەممووزی ١٩٥٨ بەڕیوەبەرێتی ناحیەی وارماوا لە گوندی چنارەوە گوێزراوەتەوە بۆ دەربەندیخان و ناوەکەی گۆڕدراوە بۆ بەڕێوەبەرێتی ناحیەی دەربەندیخان.
لە ساڵی ١٩٧٩ ناحیەکە گوێزراوەتەوە بۆ ئۆردوگای زۆرە ملێی زەڕایەن، کە لەلایەن حکوومەتی عێراقەوە لە ساڵی ١٩٧٨ لەشێوەی ئۆردوگای زۆرەملێ لە دانیشتووانی گوندەکانی سەر سنووری عێراق-ئێران کەژمارەیان (٢٠)گوند بووە کە بەزەبری ھێز و سوپا و تانک ڕاگوێزران بۆ ئەم شارۆچکەیە کە ژمارەی ماڵەکانیان (١٢٥٠) ماڵ بوون. کەبریتیی بوون لەم گوندانە (گمە، پشتە، گڵێجاڵ، قەڵپ، بەلەسۆ، چواردارانی سەروو، چواردارانی خواروو، کانی پاشا، کانی وەیسکێ، توەوشکی، مۆرتکە، سەرشاتەی خواروو، سەرشاتەی سەروو، زارێن، کانی ژاڵە، ھۆرێن، سەرتەک، بەڕوێنی سەروو، بەڕوێنی خواروو، بانی بۆڵان)، بەڵام بەھۆی ئەوەی لەوکاتەدا بەشێک لەماڵەکانی گوندی ھۆرێن و کانی ژاڵە ئاوارە بوون لەگوندەکانی چوارداران و بەلەسۆ و گڵێجاڵ و کانی ویسکێ و کانی پاشا دانیشتبوون ئەوانیش ھاتوونەتە ئۆردووگای زەڕایەن.
ناحیەی زەڕایەن لە ساڵی ١٩٧٩ سەر بە قەزای دەربەندیخان بوو لە پارێزگای سلێمانی. بەگوێرەی بڕیاری وەزارەتی حوکمی محلی لەڕۆژی ١٦ی تشرینی یەکەمی ١٩٧٩ ناحیەی زەڕایەن پێکھێنراو بەپێی مەرسومی کۆماری ژمارە (٣١١) لەڕۆژی ٢٨ی حوزەیرانی ١٩٨٩ناوی ناحیەکە گۆڕا بۆ ناحیەی شارەزوور. یەکەم بەڕێوەبەری ناحیە ناوی محەممەد یاسین بووە.
لەدوای ڕاپەڕینی ئازاری ١٩٩١ تا ساڵی ١٩٩٥ لە ڕووی ئیدارییەوە بەسترابوەوە بە پارێزگای کەرکووکەوە لە قەزای دەربەندیخان. لە ساڵی ١٩٩٥ بە فەرمانی ئەنجومەنی وەزیرانی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان، ناحیەی زەڕایەن لەڕووی ئیدارییەوە خرایە سەر قەزای شارەزوور لە پارێزگای سلێمانی.

سەردەمی عوسمانی

لە سەردەمی عوسمانیدا ناوی ئەم ناوچەیەی کە لە ئێستادا قەزای شارەزوورە، بە وارماوا ناودەبرا.

لە نێوان ساڵانی(١٨٥١–١٨٦٩)دا؛ سیستەمی کارگێڕی ئەم قۆناغە لەژێر ھەژموونی دابەشبوونی جوگرافیای ھۆزەکاندا بووە، ناوی ھەر قەزایەک فرە ناوەند بووە و لەم سەردەمەدا ناحیە نەبووە لە سیتەمی کارگێڕیدا، بۆیە وارماوا لە تەک ئەم ناوانەدا ھاتووە؛ قەزای (گوڵعەنبەر و ھەڵەبجە و وارماوا).
لە نێوان ساڵانی(١٨٦٩–١٨٧٢)دا؛ قۆناغی (مەدحەت پاشا)یە کە بۆ ماوەی سێ ساڵ والی بەغدا بوو، ھەرچەندە تەمەنی ئەم قۆناغە کەم بوو، بەڵام تێیدا گۆڕانکاری جەوھەری ئەنجامدرا. ھەڵوەشاندنەوی فرە ناوەندی قەزاکان، بەشێکی زۆری قەزاکان فرە ناوەند بوون و بەشێکی ئەم ناوەندانە بەناوی ھۆزەکانەوە بوو، لەم قۆناغەدا فرە ناوەندەکان ھەڵوەشێنرانەوە و لە جیاتی ئەوە یەک ناوی بۆ دانرا. گوڵعەنبەر لە جیاتی (گوڵعەنبەر، ھەڵەبجە و وارماوا). ئیتر لەم ڕێکەوتە بەدواوە ناوی وارماوا وندەبێت.

سەردەمی پاشایەتی

نەخشەی لیوای سلێمانی لە ١٨٦٩–١٨٧٢

نەخشەی کارگێڕیی لیوای سلێمانی لە ١٩٣٦

نەخشەی کەرتەکانی قەزای دەربەندیخان لە ۱۹۷۱، کە ناحیەی زەڕایەن بەشێک بوو لە قەزای دەربەندیخان

نەخشەی کەرتەکانی ناحیەی زەڕایەن لە ١٩٧٩

لە نێوان ساڵانی(١٩١٨–١٩٣٦)دا؛ لەم ڕێکەوتەوە ناوی وارماوا دەردەکەوێتەوە کە ئەویش بە ناوی (ناحیەی وارماوا)یە و گوندی قلیجە ناوەندی بووە، کە ناحیەیەکە سەر بە قەزای ھەڵەبجە بووە.
لە نێوان ساڵان(١٩٤٧–١٩٥٨)دا؛ ناوەندی ناحیەی وارماوا گواسترایەوە بۆ دەربەندیخان و ھەر سەر بە قەزای ھەڵەبجە مایەوە.

سەردەمی کۆماری

لە نێوان ساڵانی(١٩٥٨–١٩٦٥)دا؛ ناوی ناحیەی وارماوا گۆڕدرا بە ناحیەی دەربەندیخان و سەر بە قەزای ھەڵەبجە بوو.
لە نێوان ساڵانی(١٩٦٥–١٩٧٧)دا؛ ھێنانە کایەی قەزای دەربەندیخان لە سنووری پارێزگای سلێمانی، ناوەندەکەشی لە جێکەوتی بەنداوی دەربەندیخانە، و ناحیەی دەربەندیخانی پێوە بەسترایەوە، بەپێی فەرمانی کۆماری ژمارە(٤١٩) لە ١١ی تشرینی یەکەمی ١٩٧١دا. واتا لەم ڕێکەوتەدا قەزای شارەزووری ئێستا سەر بە قەزای دەربەندیخان بوو.
لە نێوان ساڵانی(١٩٧٧–١٩٨٦)دا؛ دابڕانی (٣٤) کەرت لە ناحیەی دەربەندیخان و لکاندنیان بە ناوەندی قەزای دەربەندیخان و گۆڕینی ناوی ناحیەی دەربەندیخان بۆ ناحیەی زەڕایەن و گواستنەوەی ناوەندەکەی لە شارۆچکەی دەربەندیخانەوە بۆ گوندی زەڕایەن و مانەوەی (٢٣) کەرت لە سنووری ئەم ناحیەیە بەپێی بڕیاری وەزارەتی حکومی مەحەللی ژمارە(٢٧٣٦٨)ی ساڵی ١٩٧٩.
لە نێوان ساڵانی(١٩٨٨–١٩٩٠)دا؛

ھێنانەکایەی (قەزای الاخوة) ناوەندەکەی لە موجەمەعی (الاخوة - برایەتی - باریکە) بوو و ناحیەی تانجەرۆی لەسەر بوو.
ھەڵوەشاندنەوەی قەزای ھەڵەبجە و ھێنانەکایەی ناحیەی ھەڵەبجە ناوەندەکەشی ھەڵەبجەی تازە بوو بەسترایەوە بە (قەزای الاخوة)، بەپێی فەرمانی کۆماری ژمارە(١٠٤٧) لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ١٩٨٨دا.
گۆڕینی ناوی شارۆچکەی ھەڵەبجەی تازە بۆ (صدامیة حلبجة).
(أ) گۆڕینی ناوی (قەزای الاخوة) بۆ (قەزای صدامیة حلبجة) و گواستنەوەی ناوەندەکەی بۆ شارۆچکەی صدامیة حلبجة(ھەڵەبجەی تازە). (ب) گۆڕینی ناوی ناحیەی تانجەرۆ بۆ (ناحیەی الاخوة) و ناوەندەکەشی لە موجەمەعی (الاخوة - برایەتی - باریکە) بوو. (ج) گۆڕینی ناوی ناحیەی زەڕایەن بۆ (ناحیەی شارەزوور) و دابڕانی لە قەزای دەربەندیخان و لکاندنی بە (قەزای صدامیة حلبجة) و، بەپێی فەرمانی کۆماری ژمارە(٣١١) لە ٢٨ی حوزەیرانی ١٩٨٩دا.^[٥]
دابڕانی (ناحیەی الاخوة) لە (قەزای صدامیة حلبجة) و لکاندنی بە قەزای سلێمانییەوە.^[٦]

دوای ڕاپەڕین

لەدوای ڕاپەڕینی بەھاری ١٩٩١ و بەبرِیاری پارێزگاری سلێمانی ئەوکات لە ساڵی ١٩٩٢دا ناوەکەی گۆردرا بە (پێشەوا) و دواتر بەھۆی فراوانبوونی ناوچەکەوە لەمانگی حوزەیرانی ساڵی ١٩٩٥ز بەفەرمانێکی ئەنجومەنی وەزیران-ئیدارەی سلێمانی کرا بە قەزا و ناویشی لێنرا (قەزای شارەزوور) و ھەڵەبجەی تازە کرا بە مەڵبەندی قەزاکە. یەک ناحیەی ھەیە کە ئەویش ناحیەی زەڕایەنە، سەرەتا ناوی ناحیەی وارماوا بوو.^[٧]

زەڕایەن نیوز تاکە پەیجى فەرمى زمانحاڵى ناحیەى زەڕایەنە (https://www.facebook.com/zarayannews1978)

خوێندن

دوای دروستکردنی شارەدێی زەڕایەن لە ساڵی ١٩٧٨، یەکەم قوتابخانە کە دروست کرا قوتابخانەی ھەواران بوو. ئەم قوتابخانەیە بەفەرمی لە ٤ی تشرینی یەکەمی ١٩٧٨ دەوامی تێداکرا و ئەمانەش بەڕێوەبەرانی قوتابخانەکە بوون:

مەحموود خورشید سلێمان لە ساڵی ١٩٧٨–١٩٧٩
سەلوی محەممەد عومەر لە ساڵی ١٩٧٩–١٩٨٣
فائیق مەجید ئەحمەد لە ساڵی ١٩٨٣–١٩٨٤
ئەکرەم ساڵح فەتوڵڵا لە ساڵی ١٩٨٤–١٩٨٦
سالار محەممەد ئەحمەد لە ساڵی ١٩٨٦–١٩٨٩
مەحموود ساحب نەجمەدین لە ساڵی ١٩٨٩–١٩٩١
عەلی محەممەد حەمەد سعید لە ساڵی ١٩٩١–٢٠٢٠
عەبدولڕەحمان ئەمین عەزیز لە لەڕۆژی ١–٧ ٢٠٢٠

مێژووی دامەزراندنی یەکەم خوێندنگای ناوەندی و ئامادەیی لە زەڕایەن. دوای دروستبوونی زەڕایەن لە ساڵی ١٩٧٨ ھەر لەسەرەتاوە قوتابخانەی سەرەتایی تێداکرایەوە، بەڵام ھیچ خوێندنگایەکی ناوەندی و ئامادەیی تێدا نەبوو تا لە ساڵی ١٩٨٢ بۆ یەکەمجار خوێندنگایەکی ناوەندی بەناوی (متوسط زراین للبنین) کرایەوە لەبینای قوتابخانەی کاروان ئێستا. لە ساڵی ١٩٨٦ خوێندنگای دواناوەندی بەناوی (ثانویة زراین للبنات) کرایەوە.
- لە ساڵی ١٩٩١ دواناوەندی زەڕایەنی کوڕان کرایەوە،
- دواتر لە ساڵی ٢٠٠٤ ناوەندی (کوردۆ) و لە ساڵی ٢٠٠٦ ناوەندی (نیشتیمان) لێ جیابووەتەوە.
- لە ساڵی ٢٠٠٨ بوەتە ئامادەیی شەھید سەرچڵ کوڕان.
یەکەم بەڕێوەبەر ناوی (تاھر حەمەخان قادر) بووە لە ساڵی (١٩٨٢ تا ١٩٨٧) بەڕێوەبەر بووە.
ناوی بەڕێوەبەرەکان:

تاھر حەمەخان قادر (١٩٨٢ تا ١٩٨٧)
مھاباد فەرەج محەممەد (١٩٨٧ تا ١٩٩٠)
عومەر ئەحمەد مەحموود (١٩٩٠ تا ١٩٩٢)
عزەت عارف ئەحمەد (١٩٩٢ تا ١٩٩٥)
ئیبراھیم ڕەشید فەرەج (١٩٩٥ تا ١٩٩٦)
ئازاد عەبدوڵا سەعید (١٩٩٦ تا ١٩٩٧)
مەحموود ئەحمەد کاکە (١٩٩٧ تا ٢٠٠٢)
ئەحمەد حەمەکەریم ڕەحیم (٢٠٠٢ تا ٢٠٠٥)
ئیبراھیم محەممەد عەزیز (٢٠٠٥ بەکاتی)
مەحموود حەمەئەمین (٢٠٠٥ – چەند مانگی)
لقمان محەممەد قادر (٢٠٠٦ تا ٢٠٠٩)
سەباح فەتاح ئەحمەد (٢٠٠٩ تا ٢٠١١)
لقمان محەممەد قادر (٢٠١١ - ۲۰۲۰)
ئیسماعیل ئەحمەد عەبدوڵا ( ۲۰۲۰ تائێستا)

مزگەوت

مزگەوتی کانی ئاسکان یەکەم مزگەوتی ناوچەکەیە لە ڕووی مێژوویی ناوچەکەوە و ساڵی ١٩٧٩ بنیاتنراوە بە ھەوڵ و ماندووبوونی (مامۆستا مەلا محەممەدی تاوگۆزی) و چەند کەسێکی دڵسۆزەوە بەقەبارەی ١٥×١٠ دواتر لە ساڵی ١٩٨٦ دا بەشیکی دیکەی بۆ زیادکراوە لەلایەن (حاجی حەسەن باجەڵان)ەوە. دواتر لە ساڵی ٢٠١٤دا لەلایەن خێرخوازانەوە بەسەرپەرشتی (محەممەد سۆفی محمود گڵێجاڵ)ییەوە سەرلەنوێ بنیاتنراوەتەوە. یەکەم پیشنویژ و وتاربێژی (مەلا فایەق قەڵپ)ی بووە. دواتر بۆ ماوەی نزیکەی پینج مانگ مامۆستا (مەلا محەممەدی سەرشاتە) وتاربیژ بووە. دوای ئەویش بۆ چەند مانگیک (مامۆستا مەلا سەعیدی گڵێجاڵ) وتاربێژ بووە. پاشان دووبارە (مامۆستا مەلا فایەق) گەڕاوەتەوە بۆ ھەمان مزگەوت و وەک وتاربێژ کاری کردووە. لە ساڵی ١٩٩٣یشەوە (مامۆستا مەلا مەحموودی تاوگۆزی) وەک پیشنویژ و وتاربێژ دەستبەکاربووە تاکۆتایی ساڵی ٢٠١٥ و لەوکاتە بەدواشەوە (مامۆستا مەلا محەممەدی) کوڕی ئەو ئەرکەی گرتوەتە ئەستۆ و لە وتاربیژی بەردەوامە. ھەروەھا ئەم مامۆستایانە ھەریەکەو بۆ ماوەیەک وەک ئیمام لەوی کاریان کردووە:

م. مەلا ڕزگار
م. مەلا فەرھاد
م. مەلا قادر
م. شێخ حسێن شەمیرانی

فەرمانگەکان

بنکەی پۆلیسی دارستانی زەڕایەن
بنکەی پۆلیسی زەڕایەن
بنکەی پۆلیسی ھاتوچۆی زەڕایەن
بەڕێوەبەرێتیی ناحیەی زەڕایەن
سەرۆکایەتیی شارەوانیی زەڕایەن
فەرمانگەی ئاوی زەڕایەن
فەرمانگەی داراییی زەڕایەن
فەرمانگەی ڕۆشنبیری و ھونەریی زەڕایەن
فەرمانگەی کارتی نیشتیمانیی زەڕایەن
فەرمانگەی کارەبای زەڕایەن
کتێبخانەی زەڕایەن
مەڵبەندی تەندروستی شەھید دکتۆر چیا
کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق/ ناوەندی زەڕایەن
بنکەی ئاگرکوژێنەوەی زەڕایەن

مزگەوتەکانی زەڕایەن

مزگەوتی گەورە
مزگەوتی کانی ئاسکان
مزگەوتی مەولەوی
مزگەوتی شێخ ساحێب
مزگەوتی سەلاحەدین
مزگەوتی پیر خدری شاھۆ
مزگەوتی دەروازە
مزگەوتی مەحوی
مزگەوتی تەقوا

قوتابخانە و خوێندنگاکانی زەڕایەن

قوتابخانەی ھەوارانی بنەڕەتی
قوتابخانەی کاروانی بنەڕەتی
قوتابخانەی دانای بنەڕەتی
قوتابخانەی کانی میل بنەڕەتی
قوتابخانەی کوردۆی بنەڕەتی کوڕان (٧–٩)
قوتابخانەی شەھید مامۆستا ستاری بنەڕەتی کچان (٧–٩)
ئامادەییی نیشتیمانی کچان
ئامادەییی شەھید سەرچڵی کوڕان

کارگێڕی

ناحیەی زەڕایەن دەکەوێتە باشووری ڕۆژھەڵاتی شاری سلێمانی بە دووری ٣٦ کیلۆمەتر. لە ڕۆژھەڵاتەوە قەزای قەزای سەید سادق چەمی تانجەرۆ لە یەکتریان جیادەکاتەوە. لە بەنداوی دەربەندیخان تادەگاتە گوندی قەرەگۆل لەوێدا ناحیەی تانجەرۆ ھاوسنورە لە گەڵیدا، لە خۆراواوە سنوورەکەی درێژ دەبێتەوە بۆ گوندەکانی بناری قەرەداخ لە گوندی ئاوەکەڵەوە بەبنارەکەدا تێدەپەڕی تاگوندی چەم و ژاڵە لەوێشەوە دەپەڕێتەوە گوندی میرەدێ تا دەگاتە گوندەکانی کانی بەردینە و دەق.^[٨]

گوندەگانی سنووری ناحیەی زەڕایەن، لە ٤٨ گوند پێکھاتووە:^[٩]

ئەمانەش ببینە

سەرچاوەکان

^ «Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
^ «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ھێنراوە. ٢٠ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
^ http://krso.net/Default.aspx?page=article&id=836&l=3
^ https://www.openstreetmap.org/#map=11/35.2563/45.6921
^ https://uomustansiriyah.edu.iq/books/94357.html
^ شەھید مامۆستا سوھەیل خورشید عەزیز - شەماڵ. «ئەتڵەسی باشووری کوردستان» (بە کوردی). لە ١٥ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
^ ‎مەریوان فایەق. «فەرھەنگی شارەزوور (تایبەت بەقەزای شارەزوور» (بە کوردی). لە ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە. {{cite web}}: پارامەتری نەناسراوی |نووسەرەکانیتر= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
^ دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان. «یەکە کارگێڕیەکانی پارێزگاکانی ھەرێمی کوردستان 2009 لەسەر ئاستی پارێزگا و قەزا و ناحیە و ژینگە گەڕەک/گوند» (PDF) (بە کوردی). لە ١٥ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
^ ‎دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان. «یەکە کارگێڕییەکانی هەرێمی کوردستان» (PDF) (بە کوردی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)

[GlobalDataLab-1] «Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.

[2] «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ھێنراوە. ٢٠ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[3] ttp://krso.net/Default.aspx?page=article&id=836&l=3

[4] ttps://www.openstreetmap.org/#map=11/35.2563/45.6921

[5] ttps://uomustansiriyah.edu.iq/books/94357.html

[6] شەھید مامۆستا سوھەیل خورشید عەزیز - شەماڵ. «ئەتڵەسی باشووری کوردستان» (بە کوردی). لە ١٥ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)

[7] ‎مەریوان فایەق. «فەرھەنگی شارەزوور (تایبەت بەقەزای شارەزوور» (بە کوردی). لە ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە. {{cite web}}: پارامەتری نەناسراوی |نووسەرەکانیتر= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)

[8] دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان. «یەکە کارگێڕیەکانی پارێزگاکانی ھەرێمی کوردستان 2009 لەسەر ئاستی پارێزگا و قەزا و ناحیە و ژینگە گەڕەک/گوند» (PDF) (بە کوردی). لە ١٥ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)

[9] ‎دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان. «یەکە کارگێڕییەکانی هەرێمی کوردستان» (PDF) (بە کوردی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

ب و د قەزا و ناحیەکانی پارێزگای سلێمانی
کوردستان > باشوور
قەزای سلێمانی (ناوەند)	ناحیەی بەکرەجۆ ناحیەی تانجەرۆ
قەزای شارباژێڕ	ناحیەی ناوەندی قەزای شارباژێڕ (ناوەند) ناحیەی سیوەیل ناحیەی زەلان ناحیەی سیتەک ناحیەی گاپیڵۆن
قەزای ماوەت	ناحیەی ناوەندی قەزای ماوەت (ناوەند)
قەزای پێنجوێن	ناحیەی ناوەندی قەزای پێنجوێن (ناوەند) ناحیەی گەرمک ناحیەی ناڵپارێز
قەزای سەید سادق	ناحیەی ناوەندی قەزای سەید سادق (ناوەند) ناحیەی سرۆچک
قەزای قەرەداغ	ناحیەی ناوەندی قەزای قەرەداغ (ناوەند) ناحیەی سێوسێنان
قەزای شارەزوور	ناحیەی زەڕایەن
قەزای دەربەندیخان	ناحیەی ناوەندی قەزای دەربەندیخان (ناوەند) ناحیەی باوەخۆشێن
قەزای دووکان	ناحیەی ناوەندی قەزای دووکان (ناوەند) ناحیەی پیرەمەگروون ناحیەی سورداش ناحیەی خەلەکان ناحیەی خدران ناحیەی بنگرد
قەزای ڕانیە	ناحیەی ناوەندی قەزای ڕانیە (ناوەند) ناحیەی سەرکەپکان ناحیەی بێتواتە ناحیەی چوارقوڕنە
قەزای پشدەر	ناحیەی ناوەندی قەزای پشدەر (ناوەند) ناحیەی ئیسێوە ناحیەی ژاراوە ناحیەی ناودەشت ناحیەی ھێرۆ ناحیەی ھەڵشۆ
قەزای کەلار	ناحیەی ناوەندی قەزای کەلار ناحیەی ڕزگاری ناحیەی پێباز ناحیەی شێخ تەویل
قەزای کفری	ناحیەی ناوەندی قەزای کفری (ناوەند) ناحیەی ئاوەسپی ناحیەی نەوجول ناحیەی کۆکس ناحیەی سەرقەڵا
قەزای چەمچەماڵ	ناحیەی ناوەندی قەزای چەمچەماڵ (ناوەند) ناحیەی سەنگاو ناحیەی ئاغجەلەر ناحیەی قادرکەرەم ناحیەی شۆڕش ناحیەی تەکیەی کاکەمەند ناحیەی تەکیەی جەباری
قەزای خانەقین	ناحیەی مەیدان ناحیەی قۆرەتوو
قەزای بازیان	ناحیەی ناوەندی قەزای بازیان
قەزای حاجیاوا	ناحیەی ناوەندی قەزای حاجیاوا
ناوەند: سلێمانی، شارۆچکەکان:ڕانیە، قەڵادزێ، حاجیاوا، دووکان، بازیان، ماوەت، چوارتا، پێنجوێن، سەید سادق، ھەڵەبجەی تازە، دەربەندیخان، قەرەداغ، چەمچەماڵ، کەلار، کفری و خانەقین

ب و د گوندەکانی قەزای شارەزوور
کوردستان > باشوور > پارێزگای کوردستان > قەزای شارەزوور
ناحیەی زەڕایەن(وارماوا)	زەڕایەن(ناوەند) ئالان ئاوایی شێخ حسێن ئاوەکەڵە ئەحمەدئاوا، وارماوا بەردەکەڕ، وارماوا بیدەن بێسەڵمێن تەپەکەڵ تووەقوت جەرداسنە جۆلانە، وارماوا چەم وژاڵە حاسڵ خەرجانە داری قەلان دسکەرە دەق، وارماوا زەلەڕەش سارتکە، وارماوا سێتەلانی خواروو سێتەلانی سەروو قلیجە قەرەگۆلی خواروو قەرەگۆلی سەروو قەڵبەزە، وارماوا کانی بەردینە، وارماوا کانی توو، وارماوا کانی کەوەی جوخ کانی کەوەی کۆن کانی کوێرە کانی مرواری کانی ھەمزە کانی ھەنجیر، وارماوا کانێسکان کەڵەکاوی کۆرەی خواروو کۆرەی سەروو کۆڵەبی، وارماوا کۆمەڵگای نەسر گەورەقەڵا، وارماوا مالوانی ئیبراھیم کەریم مالوانی حەمەی عەزیز مالوانی ڕەشیدڕەمەزان مەحمودخانی خواروو مەحمودخانی سەروو میرەدێ یەخشی خواروو یەخشی سەروو
ناوەند: ھەڵەبجەی تازە، شارۆچکەکان: ھەڵەبجەی تازە و زەڕایەن