ناحیەی شێخ تەویل
ناحیەی شێخ تەویل | |
|---|---|
| بە عەرەبی: ناحیة الشيخ طويل بە ئینگلیزی: Sheikh Tawil Sub-District | |
  نەخشەی سەرەوە نەخشەی کارگێڕی ناحیەی شێخ تەویل نەخشەی خوارەوە نەخشەی ناحیەی شێخ تەویل لە قەزای کەلار (سەوزی فستەقی) | |
 ناحیەی شێخ تەویل | |
| پۆتانەکان: 35°01′11″N 45°27′33″E / 35.01975°N 45.45911°Eپۆتانەکان: 35°01′11″N 45°27′33″E / 35.01975°N 45.45911°E | |
| وڵات |  عێراق |
| ھەرێمی فێدراڵ |  کوردستان(ھەرێمی کوردستان) |
| پارێزگا | سلێمانی |
| ئیدارە | ئیدارەی گەرمیان |
| قەزا | قەزای کەلار |
| مەڵبەند | شێخ تەویل |
| ژمارەی گوندەکان | ٤٣ |
| بوون بە ناحیە | ٢٠٠٥ |
| دەسەڵات | |
| • بەڕێوەبەر | دانا ئەحمەد |
| ڕووبەر | |
| • ناحیە | ٥٠١ کیلۆمەتری چوارگۆشە (١٩٣ میلی چوارگۆشە) |
| بەرزایی | ٧٥٣ مەتر (٢٬٤٧٠ پێ) |
| بەرزترین بەرزایی | ١٧٨٦ مەتر (٥٬٨٦٠ پێ) |
| نزمترین بەرزایی | ٤٧١ مەتر (١٬٥٤٥ پێ) |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠٢٠) | |
| • ناحیە | ٣،١٦٠ |
| • چڕی | ٦٫٣ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (١٦ کەس لە میلی چوارگۆشە) |
| • شاری | ٥٠٢ |
| • لادێیی | ٢،٦٥٨ |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | کوردی (سۆرانی) |
| • ئایین | ئیسلام(سوننە) |
| • ب پ م(٢٠١٧) | ٠٫٧٠٦[١] بەرز · ٢ەم بۆ ١٧ |
| ناوچەی کاتی | UTC+٣ (ناوچەی کاتی) |
| • ھاوین (DST) | UTC+٣ (ھاوین) |
| تەلەفۆن | ٩٦٤+ |
| وێبگە | http://www.slemani.gov.krd/ku/ |
ناحیەی شێخ تەویل یەکێکە لە چوار ناحیەی قەزای کەلار لە ئیدارەی گەرمیان لە پارێزگای سلێمانی لە ھەرێمی کوردستان لە عێراق. ناوەندەکەی شارەدێی شێخ تەویلە.[٢] ژمارەی دانیشتووانی ناحیەی شێخ تەویل لە ساڵی ٢٠٢٠دا (٣٬١٦٠)کەسە.[٣]
ئەم ناحیەیە لە سەردەمی حکوومەتی هەرێمی کوردستان درووستکراوە.
ناو[دەستکاری]
ناوی ئەم ناحیەیە لە ناوەندەکەیەوە ھاتووە کە ئەویش شارەدێی شێخ تەویلە.
وشەی شێخ تەویل لە دوو وشەی لێکدراو درووست بووە(شێخ+تەویل). شێخ: پێشەوای ئاینی خواپەرست، سەید، لە نەتەوەی پێغەمبەر، پلەیەکی ئایینیە کە بە دووگرد و تەقوا و خواپەرستی پێدەگا و ھەر شێخێک چەند خەلیفەیەک و ژمارەیەکی زۆر موریدی ھەیە، گۆڕی ئەو شێخانە بووە بە ناوی گوند و گرد و چیا؛ واتە بووەتە ناوی جوگرافی بۆ گوند. تەویل: وشەیەکی زمانی عەرەبییە (طویل)، داتاشراوە بووەتە (تەویل) واتای درێژە. گوایە ئەم گوندە شێخێک ئاوەدانی کردووەتەوە باڵای(بەژن)ی بەرزبووە کەڵەگەت بووە، ئەوکاتیش زمانی عەرەبی زاڵ بووە لە ناو کورداندا بە ھۆی خوێندنەوە. لە بری بڵێن شێخی باڵابەرز وتوویانە شێخ طەویل، بە پێی کات بووەتە شێخ تەویل.[٤]
جوگرافیا[دەستکاری]
ناحیەی شێخ تەویل ھاوسنوورە لەگەڵ:
- لە باکوورەوە ناحیەی سێوسێنان، ناحیەی ناوەندی قەزای قەرەداغ و ناحیەی سەنگاو.
- لە باشوورەوە ناحیەی پێباز.
- لە ڕۆژھەڵاتەوە ناحیەی باوەخۆشێن و ناحیەی ناوەندی قەزای دەربەندیخان.
- لە ڕۆژاواوە ناحیەی ئاوەسپی.[٥]
ڕووبەر[دەستکاری]
ڕووبەری ئەم ناحیەیە (٥٠١کم٢)یە لە (٢٫٤٨٪) پارێزگای سلێمانی پێکدەھێنێت و (٢٩٫٥٪) قەزای کەلار پێکدەھێنێت.[٦]
- لە ڕووی ڕووبەرەوە لە ئاستی (دووەم)ە لە چوار ناحیەی قەزای کەلاردا.
دانیشتوان[دەستکاری]
تەواوی دانیشتوانی ئەم ناحیەیە کوردن، بە پێی پێشبینی دەستەی ئاماری حکوومەتی ھەرێمی کوردستان بۆ ساڵی ٢٠٢٠ دانیشتوانی ئەم ناحیەیە (٣،١٦٠)کەسە.[٧]
- لە ڕووی دانیشتوانەوە لە سەر ئاستی (چوارەم)ە لە چوار ناحیەی قەزای کەلار.
مێژوو[دەستکاری]
- ناحیەی شێخ تەویل مێژوویەکی کۆنی نییە لە ٢\٣\٢٠٠٥دا بە بڕیاری ئەنجوومەنی وەزیرانی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان درووستکرا، بە دابڕانی ٤٣ گوند و کەرت لە ناحیەی پێباز. ناوەندەکەشی شارەدێی شێخ تەویلە.
- لە سەردەمی عوسمانیدا کەرت و گوندەکانی ئەم ناحیەیە سەر بە قەزای گوڵعەنبەر بووە لە لیوای سلێمانی، لە سەردەمی پاشایەتیدا خراوەتە سەر بە قەزای کفری لە پارێزگای کەرکووک، دواتر سەر بە ناحیەی پێباز بووە و دوای دروستکردنی قەزای کەلار، لە ڕووی ئیدارییەوە ھاتوونەتە سەر پارێزگای سلێمانی، لە ساڵی ٢٠٠٥ەوە بووەتە ناحیە لە قەزای کەلار لە پارێزگای سلێمانی.
- دوای ڕووخانی ڕژێمی پێشووی عێراق لەلایەن ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانییەوە لەساڵی ٢٠٠٣دا، جارێکی تر گەرمیان کە شارۆچکەی کەلار ناوەندەکەیەتی تووشی بۆشاییەکی کارگێڕی ھات، ئەوەش بەھۆی ھەڵوەشاندنەوەی پارێزگای کەرکووک لە دەربەندیخان، بۆ چارەسەرکردنی ئەو بۆشاییە ئیدارییەش ئەنجومەنی وەزیرانی ھەرێمی کوردستان بە بڕیارێک لە رۆژی ٦/٨/٢٠٠٦ ئیدارەی گەرمیانی پێکھێنا کە ناوەندەکەی لە قەزای کەلار دانراوە، ھەروەھا لە پێناو کاراکردنی ئیدارەکە و فراوانکردنی دەسەڵاتە کاڕگێڕییەکانی، حکومەتی ھەرێم لە ساڵی ٢٠٠٨ بڕیاریدا ئیدارەی گەرمیان ھاوشێوەی پارێزگاکانی تری ھەرێم مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت و لەو رووەشەوە دەسەڵاتی پارێزگار بە خشراوەتە سەرپەرشتیاری ئیدارەکە.[٨]
کارگێڕی[دەستکاری]
ئەم ناحیەیە لە ٤٣ گوند پێکھاتووە:[٩]
- شێخ تەویل(ناوەند)
- ئیمام محەمەد
- براوەگەڵ
- بەردەکونار
- بەرگەل
- بەکربایف
- بێستانە، شێخ تەویل
- پسکان
- تازەدێی ئیمام محەمەد
- تاڵەوان
- ترشاکەی خواروو
- ترشاکەی سەروو
- تم تەمە
- تەپەگاڕووس
- تورکەی ڕۆبیتان
- تورەجاڕ
- تیلەکۆی قەلەندەر
- چاڵەڕەشی ڕۆغزایی
- چرچەقەڵا
- چەمی شۆراوە
- چیاچەرمک
- دارەونکە
- زەردەلیکاو
- زەینەڵ، شێخ تەویل
- سەیبێخان
- قەڵاتۆپزان
- قەڵای تەپەگاڕووس
- کانی گوڵی خواروو
- کانی گوڵی سەروو
- کەڵەشێرەی حەمەی زۆراب
- کەڵەشێرەی خواروو
- کەڵەشێرەی سەروو
- کوردەمیری ئەحمەد
- کوردەمیری بارام
- کوردەمیری حاجی حەمەئەمین
- کوردەمیری حەمەسڵێمان
- کوردەمیری فەقێ حسێن
- کوردەمیری قەڵوەزولوقمان
- کوردەمیری مارف سەیدات
- گردەڕەش، شێخ تەویل
- گوڵەکەوە
- گۆڕی ئەسپ
- مراوە
- ھۆمەرەخەجانی علی حسێن
ئەمانەش ببینە[دەستکاری]
- قەزای کەلار
- پارێزگای سلێمانی
- شێخ تەویل
- پێڕستی گوندەکانی پارێزگای سلێمانی
- پێڕستی گوندەکانی قەزای کەلار
- ئیدارەی گەرمیان
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-09-13.
- ^ یەکە کارگێڕییەکانی ھەرێمی کوردستان. دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٧-١-٢٠٢٣.
- ^ مەحموود عوسمان مەعروف. بەڕێوبەرایەتی ئاماری سلێمانی (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٠-٢-٢٠٢٣.
- ^ https://lex.vejin.net/ck/search/?t=شێخ
- ^ https://www.openstreetmap.org/relation/11066662
- ^ مەحموود عوسمان مەعروف. بەڕێوبەرایەتی ئاماری سلێمانی (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ٢٠-٢-٢٠٢٣.
- ^ UNAMI. DEMOGRAPHIC SURVEY Kurdistan Region of Iraq (ئینگلیزی). سەردان لە ڕێکەوتی ١٥-٥-٢٠٢٣.
- ^ https://garmiyan.com/Yakaidariyakan.aspx?jimare=10
- ^ دەستەی ئاماری ھەرێمی کوردستان. یەکە کارگێڕیەکانی پارێزگاکانی ھەرێمی کوردستان 2009 لەسەر ئاستی پارێزگا و قەزا و ناحیە و ژینگە گەڕەک/گوند (کوردی). سەردان لە ڕێکەوتی ١٥-٥-٢٠٢٣.
