مێژووی جامی جیھانیی فیفا
 | |
| زانیاری گشتی | |
|---|---|
| وەرزش | تۆپی پێ |
| دامەزراو |  ئوروگوای١٩٣٠ |
ژمارەی پێشبڕکێکان | ٢١ |
| بەڕێوەبەر(ان) | فیفا |
| شێواز | چوار ساڵ جارێک |
| بەشداربووان |
|
| وێبگە | ماڵپەڕی فەرمی |
| شوێنەکانی کۆتایی | |
| پاڵەوان |  ئەرژەنتین(٣جار) |
| 1st runners-up |  بەڕازیل (٥ جار) |
| 2nd runners-up | |
جامی جیھانیی فیفا گرنگترین ڕووداوی وەرزشییە کە لەلایەن یەکێتیی تۆپی پێی جیھانەوە سەرپەرشتی دەکرێت. لە ساڵی ١٩٣٠یەوە ھەر چوار ساڵێک بەڕێوەدەچێت. جگە لە ساڵاکانی ١٩٤٢ و ١٩٤٦ ھەڵوەشایەوە بەھۆی ڕووداوەکانی جەنگی جیھانیی دووەم. لە ساڵی ١٩٩٨ ژمارەی وڵاتە بەشداربووەکان بۆ ٣٢ ھەڵبژاردە بەرزکرایەوە لە ھەشت کۆمەڵەدا پۆل دەکرێن، بۆماوەی یەک مانگ لە یاریگاکانی وڵاتی خانەخوێ ڕکابەری دەکەن لە پێناو بەدەست ھێنانی ئەم نازناوە، ھەڵبژاردەکان لە ڕێگای سیستەمی پاڵاوتنەوە لە ماوەی سێ ساڵدا سەردەکەون بۆ بەشدایکردن لە جامی جیھانیی فیفا. لە بیست و یەک خولی پێشووی ئەم پاڵەوانییەتییە ھەشت ھەڵبژاردەی جیاواز نازناوی جامی جیھانیی فیفایان بردووەتەوە. ھەڵبژاردەی بەڕازیل بەشداری لە سەرجەم خولەکان کردووە، واتە بەشداربوونی لە ھیچ خولێکی پاڵەوانییەتییەکە لەدەست نەداوە، لەھەمان کاتدا زۆرترین جار نازناوەکەی بەدەست ھێناوە ئەمەش لە ساڵەکانی: ١٩٥٨، ١٩٦٢، ١٩٧٠، ١٩٩٤، ٢٠٠٢ بوون. ھەروەھا ھەڵبژاردەی ئیتالیا لە ساڵەکانی: ١٩٣٤، ١٩٣٨، ١٩٨٢، ٢٠٠٦. لەگەڵ ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا لە ساڵەکانی :١٩٥٤، ١٩٧٤، ١٩٩٠، ٢٠١٤ چوار جار نازناوەکەیان بەدەست ھێناوە وهەڵبژاردەی ئەرژەنتین سێ جار و ھەریەک لە ھەڵبژاردەکانی فەرەنسا، ئۆرگوای دوو جار بوونە پاڵەوان ھەروەھا ھەڵبژاردەکانی ئینگلتەرا و ئیسپانیا یەک جار بوونەتە پاڵاوانی ئەم جامە. ھەڵبژاردەی ئیتالیا یەکەم ھەڵبژاردەبوو کە توانی دووجار لەسەر یەک ئەم نازناوە بباتەوە لە ساڵەکانی ١٩٣٤ و ١٩٣٨، دوای ئەو ھەڵبژاردەی بەڕازیل دێت ١٩٥٨ و ١٩٦٢. جامی جیھانیی فیفا یەکێکە لە گەورەترین ڕووداوە وەرزشییەکانی جیھان. لە یاری کۆتایی جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٦ کە لە ئەڵمانیا بەڕێوەچوو، بە نزیکەی ٧١٥ میلۆن کەس سەیری یارییەکەیان کرد. پاڵەوانی ئێستا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەرژەنتین کە لە دوایین خولی ئەم پاڵەوانییەتییە لە ٢٠٢٢ کە لە قەتەر بەڕێوەچوو نازناوەکەی بەدەست ھێنا، بڕیارە پاڵەوانێتی داھاتوو بە میوانداری ھاوبەشی سێ وڵاتی کەنەدا، مەکسیک و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە ساڵی ٢٠٢٦ بەڕێوەدەچێت.[١]
تۆپی پێی وڵاتان پێش ١٩٣٠
[دەستکاری]یەکەم یاری نێونەتەوەیی لە نێوان دوو وڵاتدا بەڕێوەچووبێت، ئەوا مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٨٧٢ لە شاری گلاسگۆ کاتێک ھەر دوو ھەڵبژاردەی سکۆتلەندا و ئینگلتەڕا یارییەکەیان ئەنجامدا،[٢] دەبێت ئەوەش بڵێین لەو قۆناغەدا یاری تۆپی پێ بەدەگمەن لە دەرەوەی بەریتانیای مەزن ئەنجام دەدرا.
لە کۆتایییەکانی سەدەی نۆزدە، چەند یارییەک وەک "پاڵەوانییەتی جیھانیی تۆپی پێ" تەماشا دەکران کە لە نێوان باشترین تیپە ئینگلیزی و سکۆتلەندییەکان دەکران، وەک یاری ١٨٩٥ لە نێوان یانەی سەندەرلاند و یانەی ھارت ئۆف میدلۆتیان بەڕێوەچوو، کە تێیدا سەندەرلاند بووە براوەی یارییەکە.[٣][٤][٥][٦][٧]
دواتر لە سەدەی بیستەمدا، تۆپی پێ زۆرێک لە وڵاتانی جیھانیی گرتەوە و زۆرێک لە یەکێتیی تۆپی پێیەکان لەو وڵاتانە دامەزران. یەکەم یاری فەرمی نێودەوڵەتی لە دەرەوەی دوورگەی بەریتانی لە نێوان ھەردوو ھەڵبژاردەی ئورووگوای و ئەرژەنتین لە مۆنتیڤدیۆ بوو لە تەممووزی ١٩٠٢.[٨] دواتر، لە ڕۆژی ٢٢ی ئایاری ١٩٠٤ یەکێتیی تۆپی پێی جیھان (فیفا) لە شاری پاریس دامەزرا. ئەم فیدراسیۆنە لە کۆمەڵەیەک لە یەکێتییە تۆپی پێیەکانی وڵاتان دەستی پێکرد، لە سەرەتادا فەڕەنسا، بەلجیکا، دانمارک، ھۆڵەندا، ئیسپانیا، سوێد، سوویسرا و ئەڵمانیا پێکھات.[٩]
لە ساڵی ١٩٠٠، تۆپی پێ ناوبانگی جیھانیی پەیداکرد ئەمەش بەتایبەت دوای ئەوەی کە لیژنەی ئۆڵۆمپی نێودەوڵەتی جێگای یارییەکەی کردەوە لە یارییەکانی ئۆلەمپیادەکانی ١٩٠٠ و ١٩٠٤. دواتریش لە ئۆلەمپیادی ١٩٠٨، یارییەکانی تۆپی پێ لە ئۆلەمپیاد چوونە ژێر سەرپەرشتی فیفاوە.[١٠]
یارییەکانی ئۆلەمپیاد زیاتر تیشکی لەسەر بەشداربوونی یاریزانی لاو و تازەپێگەیشتووە، ھەربۆیە دواتر لە ساڵی ١٩٠٨ پاڵەوانییەتی (تۆرنیۆ ئینتەرنازیۆنالێ ستامپا سپۆرتیڤا) لە شاری تورین لە ئیتالیا ڕێکخرا. دوای ساڵێک، ئەوا تۆماس لیپتن ھەڵسا بە ڕێکخستنی پاڵەوانییەتی سێر تۆماس لیپتن، ئەویش بەھەمان شێوە لە شاری تورین بەڕێوەچوو. ھەردوو پاڵەوانییەتییەکە لە نێوان یانەکان (نەک وڵاتان) بوون، بەڵام یانەکان لە وڵاتی جیاوازبوون و نوێنەرایەتی سەرجەم وڵاتەکەی خۆیان دەکرد، ھەربۆیە ھەندێکجار پاڵەوانییەتییەکەی تۆماس لیپتن بەیەکەم جامی جیھانیی دادەنرێت.[١١]
لە ساڵی ١٩١٤، فیفا بەفەرمی یاری تۆپی پێی ئۆلەمپیادی وەک پاڵەوانییەتییەکی جیھانیی بۆ لاوان دانا،[١٢] ھەروەھا بەرپرسیارێتی و سەرپەرشتیکردنی گرتە ئەستۆ. لە دەرەنجامدا، لە یەکەم پاڵەوانییەتی نێونەتەوەیی تۆپی پێ کە لە ئۆلەمپیادی ١٩٢٠ بەڕێوەچوو، ھەڵبژاردەی بەلجیکا بووە پاڵەوانی ئەو ساڵە.[١٣] دوا بەدوای ئەوە لە ئۆلەمپیادەکانی ١٩٢٤ و ١٩٢٨ ئەوا ھەڵبژاردەی ئوروگوای بووە پاڵەوان.
بیرۆکە
[دەستکاری]
بیرۆکەی ئەنجامدانی پاڵاوانێتی جامی جیھانیی فیفا دەگەڕێتەوە بۆ یەکەم کۆبوونەوەی یەکێتیی تۆپی پێی جیھان لە ساڵی ١٩٠٤ بەشداری ٧ وڵات کە ھەریەکە لە: سویسرا، بەلجیکا، دانیمارک، فەڕەنسا، ھۆڵەندا، ئیسپانیا و سوێد بوون. لەو کۆبوونەوەیە گفتوگۆی لەسەرکرا، بەڵام بۆ جێبەجێکردن ئەوا چەند ساڵێکی پێچوو. جارێکی دیکە لە ساڵی ١٩٢١ بیرۆکەی ئەنجامدانی پاڵەوانییەتی جامی جیھانیی فیفا لەلایەن پارێزەری فەرەنسی ژۆل ڕیمێی باسکرایەوە، کە دواتر بووە سەرۆکی فیفا ھەوڵیدا بۆ ئەوەی ئەم پاڵەوانییەتییە ئەنجام بدرێت، دواجار لە ساڵی ١٩٣٠ ڕەزامەندی لەسەر ئەنجامدامی ئەم پاڵەوانییەتییە درا.[١٤] ئەم ھەنگاوەش بەتایبەت دوای ئەوە ھات، لە ئۆلەمپیادی ١٩٣٢ کە لە لۆس ئەنجەلۆس بەڕێوەچوو ئەوا بڕیاری ئەوە درابوو کە یاری تۆپی پێ لەو پاڵەوانییەتییە نەکرێت ئەمەش بەھۆی ئەوەی ئەو یارییە لە ئەمریکا بەناوبانگ نییە.
شەش ولات داوای مافی میوانداریکردنی یەکەم جامی جیھانیان کرد، ئەوانیش ھەریەکە لە ئیتالیا، سوێد، ھۆڵەندا، ئیسپانیا، ھەنگاریا و ئورگوای بوون.[١٥][١٦] دواجار داواکاری ولاتی ئۆروگوای پەسەندکرا. فیفا ئاسانکاری بۆ ھەڵبژاردە بەشداربووەکان کرد، بەوەی خەرجی ھاتوچۆی ھەڵبژاردەکان لە ئەستۆ گرت.[١٧] دوو ساڵ پێش ئەنجامدانی پاڵەوانییەتییە، ڕێنمایی بڵاوکرایەوە کە دەبێت خەلاتی شایستە بۆ ھەڵبژاردەی براوەی جامەکە دابین بکرێت ھەر ئەمەش بووە ھۆی دروستبوونی جامی سەرکەوتن (ژۆل ڕیمێی). یەکەم پاڵەوانییەتیی لە ساڵی ١٩٣٠ دەستی پێکرد.[١٨]
خولەکان
[دەستکاری]جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٠
[دەستکاری].jpg)
یەکەم پاڵەوانێتی جامی جیھانیی فیفا لەژێر ناوی جامی سەرکەوتن بە خانەخوێی ئۆروگوای لە ١٣ی تەممووز تا ٣٠ی تەممووز بەرێوەچوو. لەھەمانکاتدا یەکەم پاڵەوانێتی جامی جیھانی بوو کە ھەڵبژاردەکان بەبێ قۆناغی پالاوتن بەشداریان تێداکرد و لەلایەن فیفاوە بانگێشت کران. ١٣ ولات لە یەکەم خولی جامەکە بەشداریان کرد، حەوت وڵات لە کیشوەری ئەمریکای باشوور، چوار لە کیشوەری ئەورووپا، و دوو ھەڵبژاردە لە ئەمریکای باکوور. ھۆکاری کەمی ھەڵبژاردە بەشداربووەکان بۆ شوێنی ئەنجامدانی پاڵەوانێتییەکە دەگەرێتەوە کە ئۆروگوای بوو،[١٩] چونکە ماوە و تێچووی گەشتەکە بەسەر ئۆقیانووسی ئاتلانتیک بۆ وڵاتە ئەورووپییەکان زۆر دژوار بوو، ھەربۆیە بەکرداریش تا دوومانگ پێش یارییەکان ھیچ وڵاتێکی ئەورووپی ھەڵبژاردەکەی خۆی نەناردبوو، بەڵام لە کۆتایدا ژۆل ڕیمێنت توانی بەلجیکا، فەڕەنسا، ڕۆمانیا، یوگسلاڤیا ڕازی بکات بۆ ئەنجامدانی گەشتەکە و بەشداریکردن لە جامەکە.
دوای بڕیاردان لەسەر ئەنجامدانی ئەم پاڵەوانییەتییە ھەریەکە لە ئیتالیا، سوید، ھەنگاریا، ئیسپانیا، ھۆلندا، ئۆروگوای دواکاری و ئامادەی خۆیان بۆ میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٠ پێشکەش کرد.[٢٠] دواجار فیفا لە کۆنفراسێکدا لە ساڵی ١٩٢٩ داواکاری ئۆروگوای پەسەند کرد. بەھۆی یادی سەد ساڵەی سەربەخۆبوونی ئەو وڵاتە، جگە لەوەی ئۆرگوای لە ھەردوو خولی ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٢٤–١٩٢٨ لە یاری تۆپی پێ توانیبوویان مەدالیای زێر بەدەست بھێنن.[٢١] ھەروەھا ڕازیبوونی حکوومەتی ئۆروگوای بە لە ئەستۆگرتنی خەرجی شاندی ھەڵبژاردە بەشداربووەکان.
یەکەم یاری ئەم پاڵەوانێتییە لە ١٣ی تەممووزی ١٩٣٠ لە یاریگای پوسیتۆس، شاری مۆنتیڤیدیۆی لە نێوان ھەڵبژاردی فەرەنسا و ھەڵبژاردەی مەکسیک بەڕێوەچوو لە ئەنجامدا فەڕەنسا بە ٤–١ یارییەکەی بردەوە. لوسین لۆرێنت یاریزانی فەڕەنسی لە خولەکی "١٩" یەکەم گۆڵی جامی جیھانی تۆمارکرد.[٢٢] یاری کۆتایی پاڵەوانییەتییەکە لە یاریگای سینتیناریۆ بە ئامادە بوونی زیاتر لە ٩٣ ھەزار ھاندەر بەڕێوەچوو،[٢٣] یارییەکە لە نێوان ھەردوو ھەڵبژاردەی ئۆروگوای و ھەڵبژاردەی فەڕەنسا بوو. ھەڵبژاردەی ئۆروگوای بە ئەنجامی ٤–٢ یارییەکەی بردەوە و بووە یەکەم وڵات نازناوی جامی جیھانیی فیفا بەدەست بھێنێت. فرانسیسکۆ ڤارالۆ یاریزانی ئەرژەنتینی دوایین یاریزانی بەشدرابووی یاری کۆتایی جامەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠١٠ لە تەمەنی ١٠٠ ساڵی کۆچی دوایی کرد.[٢٤]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤
[دەستکاری]وتاری سەرەکی: جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤
لەجامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤، ئیتالیا وەک وڵاتی میواندار دەستنیشانکرا دوای ئەوەی لە تشرینی یەکەمی ١٩٣٢ لە بەرلین لەلایەن فیفاوە کاندیدکرا. دوای ھەشت جار کۆبوونەوەی لێژنەی جێبەجێکاری فیفا. لەدواین کۆبوونەوە کە لە ستۆکۆلم لە ٩ی تشرینی یەکەمی ١٩٣٢ بەرێوەچوو ئیتالیا وەک میوانداری پالاوانێتییەکە دەستنیشانکرا دوای ئەوەی سوید لە بەرژەوەندی ئیتالیا لە داواکەی پاشەکشەی کرد.[٢٥] حکوومەتی ئیتالیا بریاریدا ٣٫٥ ملیۆن لیرەی ئیتاڵی تەرخان بکات بۆ ئەو پاڵەوانێتییە.
یەکەم خولی ئەم بۆنەیە بوو کە بڕیاردرا سیستەمی پاڵاوتن بەکاربێن دوای ئەوەی ٣٢ ھەڵبژاردە ئامادەی خۆیان نیشاندا بۆ بەشداریکردن. لە کۆتاییدا ١٦ ھەڵبژاردە سەرکەوتن بۆ بەشداریکردن.[٢٥][٢٦] لەگەڵ ئەوەشدا چەندین ھەڵبژاردەی گرنگ لە ناویاندا ھەڵبژاردەی ئۆرگوای بەشداریان نەکرد،[٢٧] ئەمەش وەک کاردانەوەیەک لەبەرامبەر بایکۆتی چەند ھەڵبژاردەیەکی ئەورووپا بۆ بەشداریکردن لە یەکەم خولی پالاوانێتییەکە کە چوار ساڵ پێشتر لە ئۆرگوای بەڕێوەچوو. بۆیە ئەمە تاکە پاڵەوانێتی جامی جیھانییە کە ھەڵگری نازناوەکە بەشداری نەکرد.[٢٨]ئینگلتەرا، سکۆتلەندا، ئێرلەندای باکوور و وێلز. بایکۆتی ئەم خولەیان کرد چونکە پێشتر بایکۆتی چاڵاکییەکانی فیفایان کردبوو. چارڵز سووکتلف ئەندامی یەکێتیی تۆپی پێی ئینگلتەرا وتی ئەو پاڵەوانییەتییەی چوار ھەڵبژاردەکە کۆدەکاتە باشترە لەم پاڵەوانییەتییە جیھانییە.[٢٩][٣٠] ھەربۆیە ژمارەی ھەڵبژاردەکان لە ١٦ بووە ١٢ لەگەڵ ئەوەشدا جێگای ئەو ھەڵبژاردانە پڕنەکرایەوە.
سیستەمی یارییەکان دەرچوون بوو بە یەک دۆڕان. ماوەی پاڵەوانێتییەکە لە ٢٧ی ئایار –١٠ی حوزەیرانی ١٩٣٤ بوو، تێیدا ١٧ یاری کرا. ھەڵبژاردەکان بەسەر چوار کۆمەڵە دابەشکران. لەم پاڵەوانییەتییە بۆ یەکەم جار لە مێژوودا یاری نێوان دوو ھەڵبژاردە دووبارە کرایەوە، ئەمەش دوای یەکسان بوونیان لە یارییەکە بە ئەنجامی١–١، ئەمەش لە یاری نێوان ئیتالیا و ئیسپانیا بوو، یارییەکە تووندوتیژی زۆری لێکەوتەوە بەھۆیەوە گۆڵپارێزی ئیسپانیا ڕیکاردۆ زامۆرا برینداربوو نەیتوانی لە یاری دووەم بەشداری بکات.[٣١] بەمەبەستی یەکلایکردنەوەی ئەنجامەکە یاری دووەم لە نێوان ئەم دوو ھەڵبژاردەیە ڕێکخرایەوە، لە ئەنجامدا ھەڵبژاردەی ئیتالیا بە ئەنجامی ١–٠ سەرکەوتنی بەدەست ھێناو گەیشتە قۆناغی دواتر.[٣١] لەم خولەی پاڵەوانێتییەکە وڵاتی خانەخوێ واتا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا بووە پاڵەوانی جامەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٢–١ لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی چیکۆسلۆڤاکیا «ئەوکات وڵاتی چیک و سلۆڤاکیا یەک بوون» ھەرچەندە چیکۆسلۆڤاکیا یەکەم جار گۆڵی کرد بەڵام ئیتالیا دواتر دوو گۆڵی کرد و ئەنجامەکەی لە بەرژەوەندی خۆی تەواوکرد. ھەڵبژاردەی تۆپی پێی میسر بووە یەکەم ھەڵبژاردەی عەرەبی بەشداری جامی جیھانی بکات. یاریکەری چیکۆسلۆڤاکی ئۆلدریخ نیجدلی بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی ٥ گۆڵ.[ژێدەر پێویستە][٣٢]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨
[دەستکاری]وتاری سەرەکی: جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨
بڕیاردرا خولی سێیەمی ئەم جامە لەلایەن وڵاتی فەرەنساوە میوانداری بکرێت کە ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٤ی حوزەیران تاکوو ١٩ی حوزەیرانی ١٩٣٨ی خایاند،[٣٣] ئەم بڕیاری فیفا بووە ھۆی ناڕەزایەتی دەڕبرینی کیشوەری ئەمریکای لاتینی، ئۆروگوای و ئەرژەنتین بەشداریان لە یارییەکانی پاڵەوتن نەکرد. ھەروەھا ھەڵبژاردەی ئیسپانیا لە کۆتایدا کشایەوە بەھۆی شەری ناوخۆییی ئیسپانیا. لەم خولەدا بۆیەکەم جار وڵاتی خانەخوێ و ھەڵگری نازناوەکە بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ بەبێ ئەنجامدانی یارییەکانی پاڵاوتن، بەشدارییان لە پاڵەوانییەتییەکە کرد. ھەروەھا وەک خولی پیشوو بە سیستەمی دەرچوون بە یەک دۆران ئەنجامدرا. لە سەرتادا وابڕیاربوو کە ١٦ ھەڵبژاردە بەشداری بکەن بەلام دوای ئەوەی نەمسا بەھۆی ئۆپراسیۆنی ئانشلوس خرایە سەر ئەڵمانیا بۆیە لەم خولە پاشەکشەی کرد، تەنھا ١٥ ھەڵبژاردە مایەوە، فیفا ڕێگای بە تیمی لاتڤیا نەدا کە وەک جێگرەوەی نەمسا بەشداری بکات. ھەربۆیە ھەڵبژاردەی سوید کە بریاربوو یاری خۆی لەگەڵ نەمسا ئەنجامبدات بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ سەرکەوتن بۆ قۆناغی دواتر.[٣٤] لەم خولەدا سێ یاری دووبارەکرایەوە دوای ئەوەی بە یەکسان بوون کۆتاییان پێ ھات، ئەوانیش یاری نێوان بەرازیل -چیکۆسلۆڤاکیا (لە یاری دووەم بەڕازیل بوو براوە ٢–١) ئەڵمانیا - سویسرا (لەیاری دووەم سویسرا بردییەوە بە ئەنجامی ٢–٤) کووبا - ڕۆمانیا دوای ئەوەی یەکسان بوون بە ٣–٣ لە یاری دووەمدا کووبا ١–٢ یارییەکەی بردەوە.[٣٥]
یاری کۆتایی جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٨ لە نێوان ھەردوو ھەڵبژاردەی ئیتالیا و ھەنگاریا، بە ئامادەبوونی ٤٥ ھەزار ھاندەر لە یاریگای ئۆڵمپیک لە شاری پاریس بەڕێوەچوو. ھەر لە سەرەتاوە ئیتالیا لە ڕیگای یاریزان جینۆکلاوسی لە خولەکی ٦ی یارییەکە گۆڵێکی تۆمار کرد، دواتر پال تیکتۆس، یاریزانی ھەڵبژاردەی ھەنگاریا لە خولەکی "٨" ئەنجامی یارییەکەی یەکسان کردەوە. بەڵام لە خولەکی "١٦" ئیتالیا لە ڕیگای سیلڤیۆ پیۆلە گۆلێکی تۆمار کرد، پاشان جینۆ کلاوسی گۆڵی دووەمی خۆی و سێیەمی ھەڵبژاردەکەی لە خولەکی ٣٥ تۆمارکرد، بەم ئەنجامە گێمی یەکەم تەواوبوو. لە گێمی دووەم یاریزانی ھەنگاریا، جیۆرجی سیرۆوسی لە خولەکی "٧٠" گۆڵێکی دیکەی بۆ ھەڵبژاردەکەی تۆمارکرد. بەڵام ئەمە کاریگەری نەبوو لەسەر ئەنجامە و لە خولەکی "٨٠" سیلڤیۆ پیۆلە گۆڵی دووەمی خۆی و چوارەمی ئیتالیا تۆمار کرد. بەم شێوەیە ئیتالیا بە ئەنجامی ٤–٢ سەرکەوتنی بەدەست ھێنا، بەمەش بۆ جاری دووەم لەسەر یەک نازناوەکەی بەرزکردەوە.[٣٦][٣٧] ھەڵبژاردەی بەڕازیلیش پلەی سێیەمی بەدەست ھێنا دوای بردنەوەی لە ھەڵبژاردەی سوید بە ٤–٢. لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ١٨ یاری ٨٤ جار گۆڵ تۆمارکرا و یاریکەری بەڕازیلی لیۆنیداس بووە گۆڵکار بە تۆمارکردنی حەوت گۆڵ.[٣٨] ھەڵبژاردەی بەڕازیل تاکە نوێنەری کیشوەری ئەمریکای باشوور بوو. بەھۆی جەنگی جیھانیی دووەم، بۆ ماوەی ١٢ ساڵ پاڵەوانیتییەکە ئەنجام نەدرا تا ساڵی ١٩٥٠. ھەڵبژاردەی ئیتالیا بۆماوەی ١٦ ساڵ وەک پاڵەوان و ھەڵگری نازناوە جیھانییەکە (١٩٣٤–١٩٥٠) مایەوە.
جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٠
[دەستکاری]وتاری سەرەکی: جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٠
پاش ئەوەی جامی جیھانیی بۆماوەی ١٢ ساڵ بەھۆی جەنگی جیھانیی دووەم ڕاگیرا، فیفا بەدوای وڵاتێکدا دەگەڕا بۆ قەرەبووکردنەوەی جامی جیھانی ١٩٤٢–١٩٤٦ بەلام ھیچ وڵاتێک ئامادەیی خۆی نیشان نەدا بۆ ئەوەی میوانداری بکات، تا ئەوەی بەرازیل بە مەرجی ئەوەی پالاوانێتییەکە لە ساڵی ١٩٥٠ ئەنجام بدرێت (کە بریاردرابوو ١٩٤٩ بەڕێوەبچێت) ئامادەی خۆی نیشاندا ئەم خولە میوانداریی بکات.[٣٩] پێشتر ھەردوو وڵاتی بەڕازیل و ئەڵمانیای نازی ئامادەیی خۆیان نیشاندا بوو بۆ میوانداریکردنی جامی جیھانییی ١٩٤٢. فیفا دەستی کرد بەھەوڵەکانی لەگەڵ وڵاتەکان بۆ بەشداری پێکردنی ھەڵبژاردەکانیان لە یارییەکانی ئەم پاڵەوانییەتییە. بەھۆی ھەلومەرجی جەنگەوە ھەڵبژاردەی ئیتالیا کە ھەلگری نازناوەکە بوو لەو بڕوایەدا نەبوو بتوانێت بەشداری بکات[٤٠] بەڵام دوای ئەوەی فیفا خەرجی ھەڵبژاردەکەی لە ئەستۆ گرت ڕازی بوو بە گەشتکردن بۆ بەڕازیل؛[٤١] ھەروەھا یەکێتیی تۆپی پێی جیھانی بڕیاریدا ھەڵگری نازناوەکە بەبی پاڵاوتن سەرکەوێت بۆ پاڵەوانییەتییەکە.[٤٢]
ماوەی خولەکە لە ٢٤ی حوزەیران تاکوو ١٦ی تەممووزی ١٩٥٠ی خایاند، ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانیی بەشدارییان تێداکردبوو لە نێو سێ کیشوەری جیھان، بەڵام بەھۆی کشانەوەی چەند ھەڵبژاردەیەک مانەوە ١٣ وڵات. لەناو چوارکۆمەڵە جێگیرکران. ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا و ھەڵبژاردەی ژاپۆن لەم خولە بەشداریان نەکرد بەھۆی کاریگەرییەکانی جەنگی جیھانی دووەم.[٤٢] یاری کۆتایی لە یاریگای مەراکانا[٤٣] بە ئامادەبوونی ژمارەیەکی پێوانەی لە ھاندەر کە نزیکەی ٢٠٠ ھەزار کەس دەبوون لە نێوان ھەڵبژاردەی بەرازیلی خانەخوێ و ھەڵبژاردەی ئۆروگوای ھەڵگری یەکەم نازناوی ئەم پاڵەوانێتییە بەرێوەچوو.[٤٣] بە شێکی زۆری جیھان چاو لەسەر ئەوەبوو کە بەڕازیل نازناوەکە بەدەست بھێنێت بەھۆی ئەوەی یەک ساڵ پێشتر جامی کوپا ئەمریکا بەدەست ھێنابوو، ھەروەھا توانیبووی ئاستێکی باش پێشکەش بکات.[٤٤] لە سەرەتادا بەرزایل لە خولەکی ٤٧ی گێمی دووەم گۆلی تۆمارکرد بەڵام ھەڵبژاردەی ئۆروگوای بەتۆمارکردنی ٢ گۆڵی یەک بەدوای یەک ئەنجامێکی چاوەروانەکراوی بەدەست ھێنا و یارییەکەی بردەوە، بۆ دووەمجار بووە پاڵەوانی جامی جیھان.[٤٥][٤٦] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٢٢ یاری ٨٨ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری بەڕازیلی ئەردمێر بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی ھەشت گۆڵ.[٤٧]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٤
[دەستکاری]
سویس وەک تاکە وڵات ئامادەیی خۆی نیشاندا بۆ میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٤. یەکێتیی تۆپی پێی جیھانی لە ھەمان ئەو ڕۆژەی کە بەڕازیل وەک خانەخوێی جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٠ ڕاگەیاند بەھەمان شێوە سویسی وەک ولاتی میوانادار ناساند.[٤٨] شازدە وڵات لە چەند کیشوەرێکی جیاواز بەشداریان کرد، بەسەر چوار کۆمەڵە دابەشکران. لەم خولە سیستەمی یارییەکانی گۆرانکاریان تێداکرا، کار بەسیستەمی خاڵ کرا یەکەم و دووەمی ھەر گرووپێک دەگەیشتن بە قۆناغی دواتر. ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١٥ی حوزەیران تاکوو ٤ی تەممووزی ١٩٥٤ی خایاند، یەکەم یاری لە نێوان ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ھەڵبژاردەی مەکسیک بەڕێوەچوو، لەم یارییەدا ھەڵبژاردەی بەڕازیل توانی بە ٥–٠ یارییەکە بباتەوە. دوای تەواوبوونی قۆناغی کۆمەڵەکان و قۆناغی ھەشت و یاری پێش کۆتایی، ھەردوو ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا، ھەڵبژاردەی ھەنگاریا لە یاری کۆتایی بەیەکگەیشتن. زۆربەی خەڵک لەو بڕوایەدا بوون ھەنگاریا نازناوەکە دەباتەوە بەھۆی ئەوەی لە قۆناغی کۆمەڵەکان ھەنگاریا ٨–٣ لە ئەڵمانیای ڕۆئاوای بردبووەوە،[٤٩] جگە لەوەی یاریزانانی ھەنگاریا ئاستێکی باشیان لە پاڵەوانییەتییەکە پیشاندابوو، بۆیە زۆربەی پێشبینییەکان لە بەرژەوەندی ھەنگاریا بوو. یاری کۆتایی کە لە یاریگای وانکدۆرف، بێرن بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٦٢ ھەزار کەس بەڕێوەچوو،[٥٠] ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەڵمانیای ڕۆژاوا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–٢ لە ھەڵبژاردەی ھەنگاریا.[٤٥] ئەوەش بۆ یەکەم جار بوو لە مێژووی خۆیدا ئەڵمانیا نازناوەکەی بەدەستھێنا. ئەڵمانییەکان لە ڕێگای دەزگاکانی ڕاگەیاندنەوە یارییەکەیان بە نازناوی موعجیزەی بێرن (بە ئەڵمانی: Das Wunder von Bern) ناوھێنا وەک ئاماژەیەک بۆ ئەو ڕووداوە مێژوویییە.[٥١][٥٢] لەم پاڵەوانییەتییە، لەکۆی ١٦ یاری ١٤٠ جار گۆڵ ھەژێنرا بەڕێژەی بۆ ھەریارییەک زۆرتر لە ٥ گۆڵ کرا، یاریکەری ھانگاری ساندڕۆ کۆشیتش بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی ١١ گۆڵ.
جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨
[دەستکاری]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٥٨ خولی شەشەمی پاڵەوانێتییەکە لەلایەن سوێد ەوە میوانداریکرا،[٥٣] بێجگە لە سوێد ھەریەکە لە ئەرژەنتین، مەکسیک و وێلز ئامادەیی خۆیان نیشاندابوو بۆ میواندارکردنی جامەکە بەلام لە کۆتاییدا لە کۆنفراسی فیفا لە شاری ڕیۆ دێ ژانێرۆ و لە ٢٣ی حوزەیرانی ١٩٥٠ ئەو مافە بە سوێد درا.[٥٤] پێشتر دوو جار سوێد ئامادەیی خۆی نیشاندا بوو بۆ بەرێوەبردنی جامی جیھانیی فیفا لە ساڵەکانی (١٩٣٠ و ١٩٣٤) بەڵام لە ھەردوو خولدا لە بەرژەوەندی ئیتالیا خۆی کشاندەوە. ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٨ تا ٢٩ی حوزەیرانی ساڵی ١٩٥٨ی خایاند، شانزدە ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکرد. ھەڵبژاردە بەشداربووەکان بەسەر ٤ کۆمەڵەدا دابەشکران.
بۆیەکەم جار لەمێژووی ئەم پاڵەوانێتییە لە تەلەڤیزیۆنەوە یارییەکانی بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ پەخشکرا، تەنھا لە ئەورووپای ڕۆژھەلات نەبێت کە ھیچ وڵاتێک مافی پەخشەکەی وەرنەگرت.[٥٥] ھەروەھا بۆیەکەم جار و کۆتاجار ھەڵبژاردە وێلز، ئینگلتەرا، ئیرلەندای باکوور، سکۆتلەندا کە پێکھێنەری بەریتانیای گەورەن بەشداریان کرد.[٥٦] ئینگلتەرا بەھۆی لەدەستدانی بەشێکی یاریزانەکانی لە کارەساتیی میونخ کاریگەری لەسەر ئاستی ھەڵبژاردەکە بۆ دروست بوو.[٥٧] یەکەم یاری پاڵەوانێتییەکە لە نێوان ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا ھەڵگری نازناوی خولی پێشوو بوو، یارییەکە بە ئەنجامی ٣–١ لە بەرژەوەندی ئەڵمانیان تەواو بوو؛ یاری نێوان (چیکۆسلۆڤاکیا - ئێرلندای باکوور)، (وێلز -ھەنگاریا) دووبارەکرانەوە بەھۆی یەکسان بوونیان. یاری کۆتایی لە نێوان ھەڵبژاردەی سوید وڵاتی خانەخوێ و ھەڵبژاردەی بەڕازیل لە یاریگای ڕاسوندا بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٤٩ ھەزار کەس بەرێوەچوو، لە ئەنجامدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بۆیەکەمینجار لە مێژووی خۆیدا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٥–٢ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی سوید.[٥٨][٥٩] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٥ یاری ئەوا ١٢٦ جار گۆڵ ھەژێنراوە بەڕێژەی بۆ ھەریارییەک زۆرتر لە ٥ گۆڵ تۆمارکرا، یاریکەری ھانگاری جەست فۆنتین بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی سێزدە گۆڵ. یاریزانی بەرازیلی پێلێ بۆیەکەم جار بەشداری جامی جیھانی کرد کە ھێشتا تەمەنی نەببوو بە ١٨ ساڵ ئەوا توانی ٨ گۆڵ تۆماربکات و ھەروەھا دوایین گۆڵی پاڵەوانێتییەکەی کرد لە خولەکی "٩٠" بەمەش بووە لاوترین یاریزان کە نازناوی جامی جیھانی لەگەڵ ھەڵبژاردەی وڵاتەکەی بەدەست بھێنێت و ھەروەھا لاوترین یاریزان کە ئەو ژمارە گۆڵە لە جامی جیھانی تۆماربکات.[٦٠] لەم پاڵەوانییەتەدا ھیچ کام لە ولاتەکانی کیشوەری ئاسیا و کیشوەری ئەفریقا بەشداریان نەکرد.[٦١]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢
[دەستکاری]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٢ پاڵەوانییەتی ژمارە حەوتەمە لەجامی جیھانیی فیفا کە لە چیلی بەڕێوەچوو، ھۆکاری ھەڵبژاردنی چیلی لەلایەن یەکێتیی تۆپی پێی فیفا ئەوەبوو کە دوو پاڵەوانێتی پێشو (١٩٥٤–١٩٥٨) لە کیشوەری ئەووروپا بەرێوەچوون، ئەمەش ترسی لای یەکێتییەکە دروست کرد کە وڵاتانی ئەمریکای لاتینی بایکۆتی بەشداریکردن بکەن؛[٦٢] بەتایبەت لەکاتی پێشکەشکردنی داواکاری بۆ میوانداریکردنی جامەکە لەلایەن چیلییەوە، سەرۆکی یەکێتیی تۆپی پێی چیلی وتی «ئێمە ھیچ شتێکمان نییە، بۆیە دەبێت جامی جیھانیمان ھەبێت.»[٦٣] لە ھەمانکاتدا وڵاتی ئەرژەنتینیش پاڵێوراوێکی دیکە بوو. دوو ساڵ پێش پاڵەوانیتییەکە بوومەلەرزەیەکی بەھێزە کە بە بوومەلەرزەی ڤالدیڤا یان بوومەلەرزە بەھێزەکەی چیلی ناسراوە لە ڕۆژی یەکشەمە ٢٢ی ئایاری ١٩٦٠ ڕوویدا، بەھێزترین بوومەلەرزەی جیھانە کەتائێستا تۆمارکرابێت کە ٩٫٥ پلەی ڕێختەر بوو.[٦٤] بەھۆی ئەم وێرانکارییەوە بەشێک لە یاریگاکان تووشی زیانی زۆر ھاتن بەناچاری یارییەکان لە چوار یاریگا بەرێوەچوو لە جێگای ١٠ یاریگا. ئەمەش چیلی ڕووبەرووی ڕەخنەیەکی زۆر کردەوە بە تایبەت لەلایەن ڕاگەیاندکارانی ئیتالیا، بەوەی گومانی خۆیان لە توانای چیلی بڵاوکردەوە بۆ ڕێکخستنی ئەم پاڵەوانێتییە.
ماوەی پاڵەوانییەتییەکە٣٠ی ئایار تاکوو ١٧ی حوزەیرانی ١٩٦٢ی خایاند، شانزدە ھەڵبژاردە لە نێو سێ کیشوەری جیاوازدا بەشدارییان کرد. لە کۆتاییدا، ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–١ لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی چیکۆسلۆڤاکیا.[٦٥] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٢ یاری ٨٩ جار گۆڵ ھەژێنرا، ھەریەکە لە درازین یۆکۆفیچ، گارینشیا، فافا، لیونێل سانشێز، ئیڤانۆڤ و فلۆران بوونە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی چوار گۆڵ بۆ ھەریەکێکییان. ھەڵبژاردەی بەڕازیل بۆ دووەم جار لەسەریەک نازناوەکەی بەدەست ھێنا.[٦٦]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٦
[دەستکاری].jpg)
جامی جیھانیی فیفای ١٩٦٦ پاڵەوانییەتیی ژمارە ھەشتەمە لە جامی جیھانیی فیفا. ھەریەکە لە وڵاتەکانی ئینگلتەرا، ئیسپانیا و ئەڵمانیای ڕۆژاوا ئامادەیی خۆیان نیشاندا بۆ میوانداریکردنی ئەم جامە بەڵام دواتر ئیسپانیا لە داوەکەی کشایەوە. کێبڕکێکە لە نێوان ئەڵمانیای ڕۆژاوا و ئینگلتەرا بوو سەرئەنجام لە ٢٢ی ئابی ١٩٦٠ لە کۆنفرانسی فیفا لە ڕۆما، ئینگلتەرا بە بەدەستھێنانی ٣٤ دەنگ مافی میوانداریکردنی جامی جیھانی ١٩٦٦ی وەرگرت.[٦٧] ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١١ تاکوو ٣٠ی تەممووزی ١٩٦٦ی خایاند، تێیدا ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکرد. جگە لە ھەڵبژاردەی کۆریایی باکوور سەرجەم وڵاتەکانی ئاسیا و ئەفریقا بایکۆتی بەشداریکردنیان لە پاڵاوتنەکان بۆ گەیشتن بە پاڵەوانێتییەکە کرد، ئەمەش بەھۆکاری نادادپەروەریی فیفا لە دابەشکردنی کورسییەکان بۆ بەشداریکردن لە پاڵەوانێتییەکە کە یەک کورسی بۆ ئەو دوو کیشوەرە دابین کرابوو لەکاتێکدا ئەورووپا ٩ کورسی و ئەمریکای باشوور ٤ کورسی ھەبوو.[٦٨][٦٩]
یەکێک لە ڕووداوە مێژوویییەکانی ئەم پاڵەوانییەتییە، دزینی جامامەکە بوو. دوای ئەوەی یەکێتیی تۆپی پێی ئینگلتەڕا بڕیاریدا جامەکە لە یەکێک لە پێشانگاکانی لەندەن دابنێت بەمەبەستی لە نزیکەوە بینینی جامەکە لەلایەن سەردانیکەران و ھەوادارانی تۆپی پێ. بەھۆی ئەمەوە لەلایەن کەسێکەوە جامەکە دەدزرێت و تەنھا سێ مانگیش مابوو بۆ بەرێوەچوونی یارییەکان.[٧٠] ئەم ڕووداوە کاردانەوەی ناوخۆیی و جیھانی لێکەوتەوە. پۆلیس و ھێزەکانی بەریتانیا بە ھەموو شێوەیەک کەوتە گەڕان و پشکنین بە مەبەستی دۆرزینەوەی جامەکە بەڵام بێ سود بوو تا ئەو کاتەی سەگێگی ڕەنگ سپی و ڕەش کە ناوی پیکلز لەکاتی پیاسەکردن لەگەڵ خاوەنەکەی لە باشووری لەندەن جامەکەی دۆزییەوە.[٧١] دواتر خاوەنی سەگەکە جامەکە ڕادەستی یەکێک لە بنکە نزیکەکانی خۆی دەکات. بەھۆی ئەمە لەلایەن خەڵکەوە ستایشێکی زۆری سەگەکە و خاوەنەکەی کرا.[٧٢]
دواتر پاڵەوانییەتییەکە دەستی پێکرد، ھەڵبژاردەی بەڕازیل ھەڵگری نازناوی پێشوو لە قۆناغی کۆمەڵەکان لە پاڵەوانێتییەکە چووە دەرەوە لەگەڵ ئەوەی لە یەکەم یاریی خۆیدا بە ئەنجامی ٢–٠ لە بولگاریای بردەوە بەڵام لە دوو یاری دواتر شکستی ھێنا بەرامبەر ھەڵبژاردەی پورتوگال و ھەڵبژاردەی مەجەرستان بە ئەنجامی ٣–١.[٥٨] لە ئەنجامێکی چاوەڕواننەکراوی دیکەدا، ھەڵبژاردەی کۆریای باکوور تاکە وڵاتی بەشداربووی ئاسیا گەیشتە قۆناغی ھەشتەم، دوای ئەوەی لە یاریی کۆمەڵەکان بە گۆلێکی بێ بەرامبەر لە ھەڵبژاردەی ئیتالیای بردەوە.[٥٨] و لە بەرامبەر چیلی بە ئەنجامی ١–١ یەکسان بوو. سەڕەرای ئەوەی لە یەکەم یاریی خۆیدا بەرامبەر ھەڵبژاردەی یەکێتی سۆڤیەت بە ئەنجامی سێ گۆڵی بێ بەرامبەر دۆڕابوو. لە یاری نێوان ھەڵبژاردەی ئۆرگوای و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا ناوبژیوانی یارییەکە گۆڵێکی دروستی بۆ ئۆروگوای ھەژمار نەکرد سەرەرای ئەوەی تۆپەکە لە بەینی دوو تیرەکە تێپەر بوو. ئەم ڕووداوە بوە ھۆی تورە بوونی یاریزانانی ئۆرگوای و بەشێوەیەکی خراپ کاریگەری لەسەر دانان تا ئەوەی یارییەکەیان بە ئەنجامی ٤–٠ دۆراند.[٧٣] یاری کۆتایی جامی جیھانی ١٩٦٦ لە یاریگای وێمبلی شاری لەندەن بەڕێوەچوو، یارییەکە بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٩٦ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی ئینگلتەرای وڵاتی خانەخوێ و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا ئەنجامدرا.[٧٤] ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئینگلتەرا بۆ یەکەم جار لە مێژووی خۆیدا بووە پاڵەوانی جامەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٤–٢ لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەڵمانیای ڕۆژاوا.[٥٨] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٢ یاری ٨٩ جار گۆڵ ھەژێنرا، یاریکەری پۆرتوگالی ئۆزیبیۆ بووە گۆڵکاری جامەکە بە تۆمارکردنی نۆ گۆڵ. بۆ یەکەم جار لە مێژووی جامەکە، کاتی زیادکراو بەکار ھات بۆ یاری کۆتایی دوای یەکسان بوونی ھەردوو ھەڵبژاردە لە کاتی ئاساییدا. یاریزانی ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا جیۆف ھۆرست بووە یەکەم یاریزان لە مێژوودا لە یاری کۆتایی لە جامی جیھانیی فیفا سێ گۆڵ (ھاتریک) تۆماربکات.[٧٥][٧٦]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠
[دەستکاری]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠ پاڵەوانییەتی ژمارە نۆ بوو لە جامی جیھانیی فیفا. پاڵەوانییەتییەکە لە وڵاتی مەکسیک بەڕێوەچوو، ئەمەش دوای ئەوەی فیفا لە ٨ی تشرینی یەکەمی ١٩٦٤، لە تۆکیۆ بەمەبەستی دەستنیشانکردنی ولاتی میوانداری جامەکە کۆنفرانسێکی بەڕێوەبرد. ھەریەکە لە مەکسیک و ئەرژەنتین ئامادەیی خۆیان نیشاندا بۆ میوانداریکردنی جامەکە، بەڵام دواجار مەکسیک بە ٥٦ دەنگ مافی میوانداریکردنی جامەکەی پێ بەخشرا،[٧٧] ئەمەش یەکەمجار بوو لە مێژووی پاڵەوانییەتییەکە لە کیشوەری ئەمریکای باکوور بەڕێوەبچێت،[٧٨] ھاوکات یەکەم جاریش بوو پاڵەوانییەتییەکە لە دەرەوەی کیشوەری ئەورووپا و ئەمریکای باشوور، ئەنجام بدرێت.[٥٨] ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٣١ی ئایار تاکوو ٢١ی حوزەیرانی ١٩٧٠ خایاند، تێیدا ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکرد.[٥٨] ھەڵبژاردەی مەکسیک وەک وڵاتی خانەخوێ و ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا وەک وڵاتی ھەڵگری نازناوی پێشوو بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ سەرخران بۆ پاڵەوانیتییەکە،[٧٩] لەکاتێکدا ٧٤ وڵات بە سیستەمی پاڵاواتن کێبڕکێیان کرد لە پێناو بەدەست ھێنانی ١٤ بلیتی کۆتایی.[٨٠] فیفا وەڵامی داواکارییەکانی وڵاتانی ئاسیا و ئەفریقای دایەوە کە پێشتر بایکۆتی بەشداریکردنیان لە جامی جیھانی ١٩٦٦ کردبوو.[٨١] ھەڵبژاردەی مەغریب بووە دووەم ھەڵبژاردەی عەرەبی کە بەشداری جامی جیھانی بکات، دوای ئەوەی ھەڵبژاردەی میسر بۆ یەکەم جار لە جامی جیھانیی فیفای ١٩٣٤ بەشداری کردبوو.[٨٢] ئەرژەنتین، ئیسپانیا، پورتوگال، فەڕەنسا نەیانتوانی لە قۆناغی پاڵاوتن سەرکەوتن بەدەست بھێنن بۆ گەیشتن بە پاڵەوانییەنییەکە.[٨٣]
بۆ یەکەم جار ڕێگەدرا بە ھەڵبژاردەکان دوو گۆرانکاریی لە نێوان یاریزانەکان ئەنجام بدەن لە کاتی بەڕێوەچوونی یارییەکان،[٨٤] ھەروەھا بۆ یەکەمجار کارتی سوور و زەرد خرایە بەردەست ناوبژیوانان، کە پێشتر ھەر بەزارەکی بوو. لەگەڵ ئەوەشدا ھیچ کارتێکی سوور بەکار نەھێنرا.[٨٥][٨٦] جگەلەوەی بەھۆی پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا و مانگە دەستکرەکان توانرا یارییەکان بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ لە تەلەڤیزیۆنی ڕەنگاو ڕەنگ پیشان بدرێت و ژمارەیەکی پێوانەی لە بینەرانی ئەم پاڵەوانییەتییە تۆمارکرا.[٨٧]
پاڵەوانییەتییەکە دوو یاریی مێژوویی بەخۆیەوە بینی، کە لە ڕیزبەندی ١٠ باشترین یارییەکانی جامی جیھانیی فیفایە، ئەوانیش یاری نێوان ئەڵمانیای ڕۆژاوا و ئیتالیا لە یاری قۆناغی پێش کۆتایی کە ھاوکات بە یاری سەدەش ناسراوە.[٨٨] ھەروەھا بەرازیل و ئیتالیا لە یاری کۆتایی. لە یاریی یەکەم دا ئیتالیای و ئەڵمانیای ڕۆژاوا بە ١–١ لە کاتی ئاسایی یەکسان بوون،[٨٩] بۆیە پەنابرایە بەر کاتی زیاد کراو، لەو ماوەیەدا پێنج گۆلی دیکە کرا. کە سەرئەنجام بە بردنەوەی ئیتالیا بە ٣–٤ تەواوبوو.[٩٠] لە یاریی دووەمدا کە ھاوکات یاری قۆناغی کۆتایی جامەکە بوو ھەردوو ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ئیتالیا لە یاریگای ئەزاتیکا، بە ئامادەبوونی زیاتر لە ١٠٧ ھەزار کەس لە شاری مەکسیکۆ سیتی بەیەکگەیشتن،[٩١] ھەردوو ھەڵبژاردەکە مەبەستیان بوو نازناوەکە بۆ سێیەم جار لە مێژووی خۆیاندا بەدەست بھێنن. ھەر بۆیە ڕکابەرییەکی دژوار لە نێوان ھەردوو تیم بینرا. لە تایمی یەکەم بەڕازیل بە گۆلی پێلێ لە خولەکی "١٩" پێشکەوت بەلام ڕۆبێرتۆ بۆنینسگای ئیتالی ئەنجامەکەی لە خولەکی " ٣٩ " یەکسان کردەوە، تایمی یەکەم بەو ئەنجامە کۆتایی ھات.[٩٢] لە تایمی دووەم بەرازیل لە لە ڕێگای یاریزانان جێرسۆن، جەیرزنھۆ، کارلۆس ئەلبێرتۆ تۆرێس سێ گۆڵی یەکبەدوای یەک تۆمارکرد و ئەنجامەکەی کرد بە ٤–١.[٩٣] بەم شێوەیە یارییەکەی بردەوە و بووە یەکەم ھەڵبژاردە سێ جار پاڵەوانییەتییەکە بەدەست بھێنێت، دوای ئەوەی لە ساڵەکانی ١٩٥٨–١٩٦٢ ببووە پاڵەوان.[٩٤] بەپێی یاسای فیفاش ھەر وڵاتێک سێ جار نازناوەکە بباتەوە ئەوا جامەکەی وەک خەلات پێ دەبەخشێت. دواجار جامی ژۆل ڕیمێ (ئەو کات ناوی پاڵەوانییەتییەکە بوو) بە شێوەیەکی ڕەسمی درا بە بەرازیل.[٩٤] ھەرچەندە ئەم جامە بۆ جارێکی دیکە لە ساڵی ١٩٨٣ دزرا و نەتوانرا بدۆزرێتەوە. لەم پاڵەوانییەتییە، لەکۆی ٣٢ یاریدا ٩٥ جار گۆڵ ھەژێنرا، یاریکەری ئەڵمانیای ڕۆژاوا گێرد مۆلەر بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی دە گۆڵ. ماریۆ زگالۆ بووە یەکەم کەس کە وەک یاریزان و ڕاھێنەر بتوانێت جامی جیھانیی فیفا بەدەست بھێنێت.[٩٥] ھاوکات یاریزان پێلێ بە باشترین یاریزانی جامەکە دەستنیشانکرا.[٩٦]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤
[دەستکاری]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤ پاڵەوانییەتی ژمارە دەیەمە لەجامی جیھانیی فیفا کە لە ئەڵمانیای ڕۆژاوا بەڕێوەچوو،[٥٨][٩٧] ئەمەش دوای ئەوەی ئەڵمانیا و ئیسپانیا کە ھەردووکیان بەیەکەوە داواکارییەکەیان پێشکەش کردبوو، بەڵام دواتر لەنێوان ڕێکەوتن بۆ ئەوەی ئیسپانیا لە داواکردنی میوانداری جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤ بکێشێتەوە، لە بەرامبەردا ئەڵمانیا لە بەرژەوەندی ئیسپانیا دەکشێتەوە بۆ بەرێوەبردنی جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٢. ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١٣ی حوزەیران تاکوو ٧ی تەممووزی ١٩٧٤ خایاند، تێیدا ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێدا کردبوو.[٩٨][٩٩]
ئەم پاڵەوانێتییە چەندین گۆرانکاری تێیدا ڕوویدا لەوانە پێشکەشکردنی جامێکی نوێ بۆ پاڵەوانییەتییەکە دوای ئەوەی ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بووە خاوەنی جامی ژۆل ڕیمێ لە خولی پێشوو، یەکێتیی تۆپی پێی فیفا بەمەبەستی دروستکردنی جامێکی نوێ ھونەرمەندی ئیتاڵی سیلڤیۆ گەزانیگا ڕاسپیارد کە ئەو ئەرکە لە ئەستۆ بگرێت. ئەم جامە لە ئاڵتوونی عەیارە ١٨ دروست کرا.[١٠٠] ھەروەھا بۆ یەکەم جار دوای ساڵی ١٩٠٤ کەسێکی نا ئەورووپی دەبێتە سەرۆکی فیفا ئەویش جۆو ھاڤیلانی بەڕازیلی بوو، ناوبراو بۆ ماوەی ١٥ ساڵ لەو پۆستە مایەوە.[١٠١][١٠٢] یەکێکی دیکە لە گۆڕانکارییەکانی ئەم پاڵەوانییەتییە بریتیبوو لەوەی ھەڵبژاردە بەشداربووەکان بەسەر چوار کۆمەڵە دابەشکران. لە ھەر کۆمەڵەیەک دوو ھەڵبژاردە سەردەخران بۆ قۆناغی دواتر. لە قۆناغی دواتر، ھەڵبژاردەکان بەسەر دوو کۆمەڵەی دیکە دابەشکران. یەکەمی کۆمەلەکە ڕاستەوخۆ دەگەیشتە یاریی کۆتایی و دووەمی کۆمەلەکە یاریی لەسەر پلەی سێیەم دەکرد.[١٠٣] بۆ دیاریکردنی پلەی سێیەم، ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ھەڵبژاردەی پۆلەندا گەیشتنە ئەم قۆناغە، لە ئەنجامدا پۆڵندا پلەی سێیەمی بەدەست ھێنا. سەبارەت بە یاریی کۆتایی لە نێوان ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا و ھەڵبژاردەی ھۆڵندا بوو، یارییەکە لە یاریگای ئۆڵمپی شاری میونشن بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٧٥ ھەزار کەس بەڕێوەچوو.[١٠٤] لە تایمی یەکەم، دوای تێپەڕبوونی دوو خولەک لە یارییەکە لێدانێکی سزا بۆ ھەڵبژاردەی ھۆڵندا ھەژمارکرا ئەمەش یەکەمین و خێراترین ھەژمارکردنی لێدانی سزابوو لە مێژووی پاڵەوانییەتییەکە، یاریزان جۆھان نیسکینێس پەنالتییەکەی جێبەجێ کرد و گۆڵی کرد،[١٠٥] بەھەما شێوە لە خولەکی "٢٩" لێدانی سزا ئەمجارە بۆ ئەڵمانیا ھەژمارکرا لەلایەن یاریزان پائۆل بریتنەر جێبەجێکرا و گۆڵی تۆمارکرد و ئەنجامەکەی یەکسان کردەوە، و لە خولەکی "٤٣" ھەڵبژاردە ئەڵمانیای ڕۆژاوا لە ڕێگای گێرد مۆلەر گۆڵی سەرکەوتنیان تۆمارکرد و بەم ئەنجامە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەڵمانیای ڕۆژاوا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە.[١٠٦] ئەمەش بۆ جاری دووەم بوو، لە دوای جامی جیھانی ١٩٥٤. لەم پاڵەوانییەتییە، لەکۆی٣٢ یاری ٩٧ جار گۆڵ ھەژێنراوە، یاریکەری پۆڵەندی گریزگۆرس لاتۆ بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی حەوت گۆڵ، ھەروەھا یاریکەری ھۆڵاندی یۆھان کڕۆیف بووە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە.[١٠٧] کارلۆس کاسلی یاریزانی ھەڵبژاردەی شیلی وەک یەکەم یاریزان لە مێژوودا کارتی سووری لە بەرامبەر بەرزکرایەوە، ئەمەش لە یاری بەرامبەر ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا بوو.[١٠٨] ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین بۆ یەکەم جار لە یارییەکانی جامی جیھانیی ڕووبەرووی یەکتری بوونەوە، یارییەکە ٢–١ لە بەرژەوەندی بەڕازیل کۆتایی ھات.[١٠٩]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٨
[دەستکاری]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٨ پاڵەوانییەتی ژمارە یازدە لەجامی جیھانیی فیفایە کە لەوڵاتی ئەرژەنتین بەڕێوەچوو،[٥٨] ئەمەش دوای ئەوەی لە کۆبوونەوەی یەکێتیی تۆپی پێی فیفا لە ٦ی تەممووزی ١٩٦٦ لە لەندەن مافی میوانداریکردنی ئەم خولەی پێ بەخشرا. ئەرژەنتین پێشتر داوای مافی میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠ کردبوو بەلام بەھۆی کودەتای سەربازی لەو ولاتە ئەو مافەی پێنەدرا.[١١٠] ھەربۆیە ئەو مافە بە مەکسیک درا بۆ میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٠. پاڵەوانییەتییەکە ١ تا ٢٥ی حوزەیرانی ١٩٧٨ ی خایاند، تێیدا ١٦ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکرد.[١١١]
ئەم پاڵەوانییەتییە بۆ یەکەم جار سۆنسەر کرا لەلایەن کۆکاکۆلاوە و یەکەم جاریش بوو سۆنسەری ھەبێت.[١١٢] ھەروەھا یەکێتیی تۆپی پێی فیفا بۆ یەکەم جار بڕیاریدا لێدانە یەکلایکەرەوەکان لە ئەگەری کۆتایی ھاتنی یاری نێوان ھەڵبژاردەکان بە یەکسان بوونیان لە کاتی ئاسایی و زیاد کراودا بەکاردەھێنرێت بۆ یەکلایکردنەوەی براوەی یارییەکە لە قۆناغی دووەم. بەلام لەگەڵ ئەوەشدا ھیچ یارییەکی ئەم خولە نەگەیشتە لێدانەیەکلایکەرەوەکان بەڵکو ھەموو یارییەکان لەکاتی ئاسایی یاخود زیادکراودا ئەنجامەکان یەکلابوونەوە.[١١٣] کێشەی ناوبژیوانی لە یارییەکانی ئەم پاڵەوانییەتییەدا بەردەوام بوو. لە یەکێک لە یارییەکانی قۆناغی کۆمەلەکان ھەردوو ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ھەڵبژاردەی سوید بەیەک گەیشتن لە کۆتا خولەکەکان لێدانی گۆشە (کۆڕنێل) بۆ ھەڵبژاردەی بەرازیل ھەژمار کرا کاتێک تۆپەکە ئاراستەی گۆڵ کرا، تۆپەکە ھێشتا لە ئاسمان بوو پێش ئەوەی بچێتە گۆڵەوە ناوبژیوان یارییەکەی کۆتایی پێھێنا. سەرەرای ئەوەی تۆپەکە چووە گۆڵەوە بەلام گۆڵ ھەژمار نەکرا بۆ بەڕازیل و یارییەکە بە ئەنجامی ١–١ کۆتایی ھات. ئەم پاڵەوانییەتییە بەرگێکی سیاسی بەخۆوە بینی، بەھۆی ئەوەی سیاسەتمەداران دەستوەردانیان کرد لە گۆرینی ئەنجامی یارییەکان بە تایبەت سەرۆکی ئەو کاتی ئەرژەنتین خۆرخی فێدیلا.[١١٤][١١٥] ھەروەھا بەھۆی پێشەلکردنی مافەکانی مرۆڤ چەندین یاریزانی ئەستێرە و بەناوبانگی ئەو کات بەشداری نەکردنی خۆیان لە خولەکە ڕاگەیاند. لە دیارترینیان یاریزانی ھەڵبژاردەی ھۆلندا یۆھان کرۆیف، بەھۆی ھەڕەشەی کوشتن و ھەوڵی ڕفاندنی خۆی و ئەندامانی بنەماڵەکەی لەلایەن کەسانی نەناسراوەوە، و ئەو فشارارە سیاسیانەی لە سەری بوو.[١١٦] ھەروەھا ئەم خولە یەکێک لە خولە جێی مشتومەڕەکانی مێژووی جامی جیھانیی فیفا بوو بەھۆی ئەو ڕووداوانەی تێیدا ڕوویدا. بە تایبەتی دوای ئەوەی ئەرژەنتین ولاتی خانەخویچ یارییەکانی لە شەودا ئەنجامدەدا بۆ ئەوەی ئەنجامی ھەَلبژاردەکانی گرووپەکەی خۆی بزانێت و بتوانێت ئاڵوگۆر بەسەر یارییەکاندا بھێنێت .[١١٧] کاتێک بەرازیل ٣–١ لە پۆڵندای بردەوە. ئەرژەنتین پێویستی بە ٦ گۆڵ بوو بۆ ئەوەی بگاتە قۆناغی دواتر، بۆ ئەو مەبەستە سەرۆکی ئەرژەنتین لەگەڵ سەرۆکی پیرۆ کەوتە گفتوگۆ چونکە یاری دواتریان بەرامبەر ئەوان بوو، لە بەرامبەر ئازادکردنی ١٣ گیراوی سیاسی پیرۆ لە ئەرژەنتین ھەڵبژاردەی پیرۆ خۆی بە دۆڕاندا.[١١٨]
ئەم ڕووداوە لە یارییەکە ھەستی پێکرا کاتێک لە تایمی یەکەم ئەرژەنتین ٢ گۆڵی کرد بەلام لە تایمی دووەمدا چوار گۆلی دیکەی تۆمارکرد، ھەربۆیە ھەڵبژاردەی پیرۆ بە بەرتیل وەرگرتن تۆمەتبارکران بەتایبەت گۆڵپارێزەکەیان[١١٩][١٢٠] کە ئاسانکاری دەکرد تۆمارکردنی گۆڵەکان.[١٢١] یەکێتیی تۆپی پێی فیفا بەمەبەستی ڕێگریکردن لە دووبارەبوونەوەی ئەم ڕووداوانە لە جامی جیھانی ١٩٨٢ یارییە گرینگەکانی خستە یەک کاتەوە. یاری کۆتایی لە نێوان ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین ولاتی خانەخوێ و ھەڵبژاردەی ھۆڵندا خاوەن پلەی دووەمی جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤ لە یاریگای مۆنۆمێنتاڵ ئەنتۆنیۆ لە شاری بوێنس ئایریس بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٧١ ھەزار کەس بەڕێوەچوو، تێیدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەرژەنتین بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–١ (بەکاتی زۆرکراو) دوای ئەوەی لە کاتی ئاسایی یارییەکە ١–١- یەکسان بوون بەڵام لەکاتی زیادکراو ئەرژەنتین لە ڕێگای ماریۆ کیمبس دووگۆلی دیکەی کردو ئەنجامەکەی لە بەرژەوەندی خۆی تەواوکرد بۆیەکەم جار لە مێژووی خۆیدا نازناوەکەی بەدەست ھێنا.[١٢٢][١٢٣] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٣٨ یاری ١٠٢جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری ئارجەنتینی ماریۆ کیمبس بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی شەش گۆڵ وەھەروەھا ھەمان یاریکەر واتا کیمبس بوو بە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە بەمەش بووە یەکەم یاریزان کە خەڵاتی باشترین یاریزان، گۆڵکار بەدەست بھێنێت . ھەڵبژاردەی توونس وەک سێیەم ھەڵبژاردەی عەرەبی دوای ھەڵبژاردەی میسر و مەغریب بەشداری جامی جیھانی کرد، ھەروەھا ھەڵبژاردەی ئێرانیش بۆ یەکەم جار بەشداری لە جامەکەدا کرد.[١٢٤]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٢
[دەستکاری]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٢ پاڵەوانییەتی ژمارە دوانزدەیەمە لە جامی جیھانیی فیفایە کە لەوڵاتی ئیسپانیا بەڕێوەچوو،[١٢٥] ئەمەش دوای ئەوەی بەپێی ڕێکەوتنی نێوانیان ئەڵمانیای ڕۆژاوا لە بەرژەوەندی ئیسپانیا کشایەوە کە پێشتر ئیسپانیا لە بەرژەوەندی ئەڵمانیا لە داواکردنی مافی میوانداریکردنی جامی جیھانی ١٩٧٤ کشایەوە. ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١٣ی حوزەیران تاکوو ١١ی تەممووز ی ١٩٨٢ ی خایاند،[٥٨] ھەریەکەلە ھەڵبژاردەکانی جەزائیر، نیووزیلاند، کووەیت ھۆندووراس، و کامیروون بۆ یەکەم جار لە مێژووی خۆیاندا بەشداریان لەم خولەی جامەکە کرد.[١٢٦] ھەڵبژاردەی ئینگلترا دوای ١٢ ساڵ بۆ جارێکی دیکە بەشداریی کردەوە ئەمە لەکاتێکدا ھەڵبژاردەی ھۆڵندا خاوەنی پلەی دووەمی خولی ڕابردوو بەشداری نەکرد بەھۆی سەرنەکەوتنی لە قۆناغەکانی پاڵاوتن.[١٢٧] لە سەرتادا وا گومان کرا ھەریەکە لە ھەڵبژاردەکانی ئینگلتەرا، سکۆتلەندا، ئێرلندای باکوور بەشداری جامەکە نەکەن بەھۆی شەری فالکلاندسلە نێوان ئەوان و ئەرژەنتین. بەڵام بەھۆی دەستێوەردانەکانی بەریتانیا بارودۆخەکە ئارام کرایەوە.[١٢٨]
بەھۆی بەھێزبوونی ھەڵبژاردەکان و لەھەمانکاتدا گرینگیدان بەم پاڵەوانییەتییە لەلایەن وڵاتانەوە وای کرد یەکێتیی تۆپی پێی فیفا پێشچ دەست پێکردنی جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٨ بڕیاری زیادکردنی ھەڵبژاردەکانی پەسەند کرد، لە ١٦ ھەڵبژاردە بۆ ٢٤ ھەڵبژاردە ئەمەش یەکەم جاربوو ئەو ژمارەیە لە جامی جیھانی بەشداری بکەن. بەسەر شەش کۆمەڵە دابەشکران، یەکەم و دووەمی ھەر کۆمەڵەیەک بەسەردەکەوتن بۆ قۆناغی دووەم، لەو قۆناغەشدا بەھەمان شێوە بەسەرچوار کۆمەڵەدا دابەشکران، یەکەمی کۆمەڵەکان دەگەیشتنە یاری پیش کۆتایی.[١٢٩]
ئەم پاڵەوانییەتییە چەندین ڕووداوی سەرنج ڕاکێشی بەخۆوە بینی، لازلۆ کیس، یاریزانی ھەڵبژاردەی مەجەرستان لە یارییەکەی مێژووی خۆیان بەرامبەر ھەڵبژاردەی ئێلسالڤادۆر توانی سێ گۆڵ لە ماوەی ٨ خولەک تۆماربکات. ئەمەش خێراترین ھاتریکی مێژووی جامی جیھانیی فیفا بوو،[١٣٠] ھاوکات یارییەکەشیان بە ئەنجامی ١٠–١ بردەوە.[٥٨]
لە یاری قۆناغی کۆمەلەکان ھەڵبژاردەی جەزائیر ئاستێکی سەرسووڕھێنەری پێشکەش کرد لە یاری یەکەمیان بەرامبەر ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا بەربژێری سەرەکی بۆ بەدەست ھێنانی جامەکە ئەنجامێکی چاوەڕوانەکراویان تۆمارکرد کاتێک ٢–١ یارییەکەیان بردەوە.[١٣١] لە یاریی دووەمیان بەرامبەر نەمسا ٢–٠ دۆران بەلام لە یاریی سێیەمیاندا تواناین بە ئەنجامی ٣–٢ یارییەکە لە چیلی ببەنەوە.[١٣٢] بەھۆی ئەوەمەوە بە جیاوازی گۆڵ لە پلەی سێیەمی کۆمەلەکەی جێگیر بوو، بە ئەگەرێکی زۆر سەرکەوتنی بەدەست دەھێنا ئەگەر نەمسا لە ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا بباتەوە لە ھەمان کاتدا ئەگەر ئەڵمانیا بە ئەنجانی سی گۆل لە نەمسا بباتەوە بە ھەمان شێوە جەزائیر سەردەکەوت بۆ قۆناغی داھاتوو[١٣٣] بەلام ئەوەی چاوەڕوانەکرا ڕوویدا ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا دوای ئەوەی گۆڵێکیان کرد ئیتر یاریزانانی ھەردوولا لە ھێرشبردن بۆ سەر گۆڵی یەکتر ڕاوەستان، چونکە بەم ئەنجامە ھەردوو ھەڵبژاردە بۆ قۆناغی داھاتوو سەردەکەوتن و ھەڵبژاردەی جەزائیر لە پاڵەوانییەتییەکە دەچووەدەر،[١٣٤] ئەم ڕووداوە کاردانەوەی زۆری خەڵکی لێکەوتەوە و تەنانەت ھاندەرانی ھەردوو ولات بەمەبەستی نیشاندانی ناڕەزایەتی فیکەیان لێدەدا و یاریگاکەیان بەجێدەھێشت.[١٣٥] ڕۆژی دواتر میدیاکانی ھەردوو ولات ھێرشی زۆریان کردە سەر یاریزانانیان ئەم کارەیان بە ئابڕووچن بۆ تۆپی پێ لە قەڵەم دا.[١٣٦] یەکێتیی تۆپی پێی فیفا بڕیاریدا سەرجەم یاری سێیەمی کۆمەڵەکان لە یەک کاتدا ئەنجام بدرێت بۆ ئەوەی ڕووداوی لەو شێوەیە دووبارەنەبێتەوە ویاری بە ئەنجامەکان نەکرێت. لە مێژووی جامی جیھانی ئەم ڕووداوە بە ئابڕوچونەکەی خیخۆن بەناوبانگە.[١٣٧][١٣٨]
لە ڕووداوێکی سەرنج ڕاکێشی دیکەدا لە یاری نێوان ھەڵبژاردەی کوێت و ھەڵبژاردەی فەرەنسا، پاش ئەوەی یاریزانی فەرەنسی ئالان گیرسی گۆڵیکی تۆمارکرد لەکاتێکدا یاریزانانی جەزائیر بەھۆی فیکەیەکەوە کە وایان زانی فیکەی ناوبژیوانە لە ڕێگریکردن لێی ڕاوەستابوون و گۆڵەکە ھەژمارکرا بە نیشانەی دەڕبرینی نارەزایەتی چوونە دەرەوەی یاریگا،[١٣٩] شێخ فەھەد ئەحمەد سەرۆکی یەکێتیی تۆپی پێی کوێت لە یاریگا چووە دەرەوە و داوای لە یاریزانەکانی کوێت کرد درێژە بە یارییەکە نەدەن. بەلام دواتر ناوبژیوان گۆڵکەکەی ڕەتکردەوە و یاریزانان بەردەوامیان بە یارییەکەدا و لە کۆتایدا فەڕەنسا بە ئەنجامی ١–٤ یارییەکەی بردەوە.[١٤٠]
لە یەکەم یاری قۆناغی پێش کۆتایی ھەڵبژاردەی ئیتالیا بە ئەنجامی ٢–٠ لە ھەڵبژاردەی پۆلندای بردەوە، لە یاریی دووەمی پێش کۆتایی فەڕەنسا و ئەڵمانیای ڕۆژاوا ڕووبەرووی یەک بوونەوە کاتی ئاسایی و زیاککراوی یارییەکە بە ئەنجامی ٣–٣ یەکسان بوون بۆیە پەنابرایە بەر لێدانە یەکلایکەرەوەکان بەپێی بڕیارەی فیفا کە لە ساڵی ١٩٧٨ دەری کردبوو لە حاڵەتی یەکسان بوونی نێوان ھەڵبژاردەکان لە کاتی ئاسایی و زیادکراودا پەنابۆ لێدانەیەکلایکەرەوەکان دەبرێت. ئەمەش یەکەمجار بوو لەم پاڵەوانییەتییەدا ئەم حاڵەتە جێبەجێ کرا. لە ئەنجامدا ٥–٤ ئەڵمانیا یارییەکەی بردەوە و گەیشتە یاری کۆتایی.[١٤١]
یاریی کۆتایی لە یاریگای سانتیاگۆ بەرنابیۆ لە شاری مەدرید بە ئامادەبوونی ٩٠ ھەزار کەس لە نێوان ئیتالیا، ئەڵمانیای ڕۆژاوا بەڕێوەچوو لە ئەنجامدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–١ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەڵمانیای ڕۆژاوا،[٥٨][١٤٢] بۆ جاری سێەم لە مێژووی خۆیدا نازناوەکەی بەدەست ھێنا دوای ئەوەی لە ساڵەکانی ١٩٣٤–١٩٣٨ جامەکەی بردەوە. ھەروەھا گۆڵپارێزی ھەڵبژاردەکە دینۆ زۆف بووە بەتەمەترین یاریزان جامەکە بەدەست بھێنێت کاتێک تەمەنی ٤٠ ساڵ و ١٣٩ ڕۆژ بوو.[١٤٣] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٥٢ یاری ١٤٦ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریزانی ئیتالیا وڵۆ ڕۆسی بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی شەش گۆڵ وەھەروەھا ھەمان یاریزان بووە باشترین یاریزانی پاڵەوانییەتییەکە؛ و خەلاتی یاری خاون پیشکەشی ھەڵبژاردەی بەڕازیل کرا.[٥٨]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٦
[دەستکاری]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٦ پاڵەوانییەتی ژمارە سێزدەیەمە لەجامی جیھانیی فیفایە کە لەوڵاتی مەکسیک بەڕێوەچوو،[١٤٤] سەرەتا کۆڵمبیا تاکە ولات بوو داوای مافی میوانداریکیدنی جامی جیھانیی فیفای ١٩٨٦ی کرد بەڵام چوار ساڵ پێش پاڵەوانییەتییەکە کاربەدەستانی کۆڵمبیا بێ توانایی خۆیان لە بەڕێوەبردنی خولەکە بەھۆی کێشەی ئابوورییەوە ڕاگەیاند.[١٤٥] ھەربۆیە یەکێتیی تۆپی پێی فیفا دوای ھەڵسەنگاندنی فایلی کەنەدا، ئەمریکا، مەکسیک مافی میوانداریکردنی ئەم جامە بۆ جاری دووەم لە مێژوودا بەخشرایە مەکسیک.[١٤٦] دوای ئەوەی لە ساڵی ١٩٧٠ بۆ یەکەم جار میوانداری پاڵەوانییەتییەکەی کرد. لە ئەیلوولی ١٩٨٥، ھەشت مانگ بەر لە دەستپێکردنی پاڵەوانیتییەکە بوومەلەرزەیەکی بەھێز ئەو ولاتەی گرتەوە. بەمەش گومان لە تواناکانی مەکسیک بۆ بەڕێوەبردنی خولەکە بەدەرکەوت بەڵام بەھۆی ئەوەی زیانێکی ئەوتۆ بەر یاریگاکان نەکەوتبوو بڕیاردرا ئامادەکارییەکان درێژەپێ بدەن.
ھەریەکە لە ھەڵبژاردەی عێراق، کۆریای باشوور، کەنەدا. بۆیەکەم جار لە مێژووی خۆیاندا بەشداریان لە جامی جیھانی کرد.[١٤٧][١٤٨] ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٣١ی ئایار تاکوو ٢٩ی حوزەیرانی ١٩٨٦ ی خایاند، تێیدا ٢٤ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکردبوو، بەسەر شەش کۆمەڵە دابەشکران یەکەم و دووەمی ھەرکۆمەڵەیەک دەچووە قۆناغی ١٦، لەو قۆناغە سیستەمی دەرچوون بە یەک دۆران بەکارھات. ئەم پاڵەوانییەتییە چەندین ڕووداوی سەرنج ڕاکێشی بەخۆوە بینی. دەرکردنی سیتانۆ ڕی ڕاھێنەری ھەڵبژاردەی پارگوای دوای ئەوەی چەندین جار چووە ناو یاریگاوە لە یاری نێوان ھەڵبژاردەکەی لەگەڵ بەلجیکا، بەمەش بووە یەکەم ڕاھێنەر بە کارتی سوور دەربکرێت لە جامی جیھانی.[١٤٩] ھەروەھا خۆزێ باتیستا یاریزانی پارگوای تەنھا دوای ٣٦ چرکە لە یاریکردن بەکارتی سووردەکرا بەمەش بووە خێراترین دەرکردن لە مێژووی جامی جیھانیی فیفا.[١٥٠] لەم پاڵەوانییەتییەدا بۆیەکەم جار شێوازی شەپۆلی دەریا یاخود شەپۆلی مەکسیکی لە ناو ھاندەران ئەنجامدرا (ئەو نمایشەی کە ھاندەرانی ئامادەبوو بە ڕیز بەخێرای ھەڵدەستن و دواتر بە خێرای دادەنیشنەوە) ئەنجامدرا پاشان بووە دیاردەیەکی بەناوبانگ لە یارییەکاندا لە سەرتاسەری جیھان.[١٥١]
لە قۆناغی ھەشت ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا و ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین بەیەک گەیشتن لەم یارییەدا مارادۆنا توانی دووان لە بەناوبانگترین گۆلەکانی مێژووی خۆی و جامی جیھانیی و تۆپی پێش تۆمار بکات. کە یەکێکیان لە خولەکی "٥١" بە دەست تۆماری کرد کە بە «دەستی خودایی»یان «گۆڵی سەدە» ناوبانگی دەرکرد،[١٥٢] سەڕەرای ئەوەی ناڕەزایەتییەکی زۆری یاریزانان و ھاندەرانی ئینگلتەرای لێکەوتەوە بەلام ناوبژیوانی توونسی علی ناسرگۆڵەکەی ھەژمارکرد. گۆلەکەی دیکەش پاش وەرگرتنی تۆپ لە ناوەڕاستی یاریگا مارادۆنا بە خێرایی و بە تەنھا زیاتر لە پێنج یاریزانی ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا تێدەپەڕێنێت و پاش تێپەڕاندنی گۆڵپارێزیش گۆڵەکە تۆمار دەکات،[١٥٣] دواتر ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا لە خولەکی "٨١ " گۆڵی یەکەمی خۆیان تۆماردەکەن.[١٥٤] یارییەکە بەم ئەنجامە کۆتایی ھات و ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین گەیشتە قۆناغی پێش کۆتایی لەو قۆناغەش ڕووبەرووی بەلجیکابوو وەوە توانی بە ئەنجامی ٢–٠ یارییەکە بباتەوە، گۆڵی دووەمی مارادۆنە لە ساڵی ٢٠٠٠ لەلایەن ھاندەران و دەنگدەرانی ڕاپرسی فیفا وەک گۆڵی سەدە ناوزەد کرا.[٥٩] بە درێژای پاڵەوانێتییکە مارادۆنا توانی ٥ گۆڵ تۆمار بکات
یاری کۆتایی لە نێوان ھەردوو ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا لە یاریگای ئەزاتیکا، بە ئامادەبوونی زیاتر لە ١١٤ ھەزار کەس لە شاری مەکسیکۆ سیتی بەیەکگەیشتن.[٥٨] تێیدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەرژەنتین بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–٢ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەڵمانیای ڕۆژاوا، نازناوەکەیان بۆ جاری دووەم لە مێژووی خۆیدا بەدەست ھێنا دوای یەکەم نازناویان لە جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٤. لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٥٢ یاری ١٣٢ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری ئینگلیزی گاری لینکەر بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی شەش گۆڵ وەھەروەھا یاریکەری ئارجەنتینی دیێگۆ مارادۆنا بووە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە.[١٥٥]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٠
[دەستکاری]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٠ پاڵەوانییەتی ژمارە چواردەمە لەجامی جیھانیی فیفایە کە لەوڵاتی ئیتالیا بەڕێوەچوو. ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٨ی حوزەیران تاکوو ٨ی تەممووز ی ١٩٩٠ی خایاند.[١٥٦] ھەریەک لە وڵاتەکانی نەمسا، ئینگلتەرا، ئیتاڵیا، فەڕەنسا، یۆنان، یەکێتی سۆڤیەت، ئەڵمانیای ڕۆژاوا، و یوگوسلاڤیا لە ساڵی ١٩٨٣ ناوی خۆیان تۆمارکردبوو بۆ میوانداری کردنی جامی جیھانیی ١٩٩٠. پاش مانگێک تەنھا ئینگلتەرا، یۆنان، ئیتاڵیا، و یەکێتی سۆڤیەت مانەوە دوای ئەوەی وڵاتەکانی تر کشانەوە.[١٥٧] دواتریش لە کاتی پێشبڕیکێکە ئینگلتەرا و یۆنانیش کشانەوە بەمەش تەنھا ئیتاڵیا و یەکیتی سۆڤیەت لە کۆتا خولی دەنگدانەکە مانەوە. لە کۆتا خولی دەنگدانەکان ئیتاڵیا بە ١١ دەنگ سەرکەوت بەسەر یەکێتی سۆڤیەت کە ٥ دەنگی بە دەست ھێنابوو. یەکێتی سۆڤیەت بڕیاری بایکۆت کردنی یارییەکانی ئۆڵمپیکی ساڵی ١٩٩٤ کردبوو. ئەمەش کاریگەری زۆری ھەبوو لەسەر دەنگەکانی بۆ میوانداری جامی جیھانی ھەربۆیە ھەڵبژاردەی ئیتاڵیا بوو بە خانەخوێی جامی جیھانیی ١٩٩٠. بەمەش ئیتاڵیا بوو بە دووەم وڵات لە دوای مەکسیک کە دووجار میوانداری جامی جیھانیی بکات.
سیتەمی خولەکە چەند گۆڕانکارییەکی بەخۆوە بینی، ٢٤ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان کرد بەسەر پێنج کۆمەڵە دابەشکران، یەکەم و دووەمی ھەرکۆمەڵەیەک ڕاستەخۆ دەگەیشتە قۆناغی ١٦ یاخود قۆناغی لێدەرچوون. لەھەمانکاتدا چوار لە باشترین سێیەمەکانی کۆمەڵەکان بەسەردەکەوت بۆ قۆناغی ١٦ ئەمەش یەکەم جار بوو کاربەم سیستەمە بکرێت.[١٥٨] ھەریەکە لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی کۆستاریکا، ئیرلەند، ھەڵبژاردەی تۆپی پێی میرنشینە یەکگرتووە عەرەبییەکان بۆیەکەم جار لە مێژوودا بەشداریان لە پاڵەوانییەتییەکە کرد لەھەمانکاتیش میسر دوای ٥٦ ساڵ گرایەوە ناو ڕکابەرییەکان،[١٥٩][١٦٠] ھەروەھا ئەمریکاش دوای ٤٠ ساڵ توانی بەشداری بکاتەوە.[١٦١]
زۆرێک لە بیروبۆچوونەکان ڕایان وایە ئەم پاڵەوانییەتییە یەکێک لە بێزارترین پاڵەوانییەتییەکانی جامی جیھانی بوو بەھۆی ئەوەی کەمترین ڕێژەی گۆڵی تێداتۆمارکرا، ٤ یاری بە لادانەیەکلایکەرەوەکان تەواوبوو لە قۆناغی ١٦ ڕێژەی گۆڵکردن ٢٫٢١ بوو ئەمەش بە بەراورد بە خولەکانی پێشوو کەمتر بوو. بۆ یەکەمجار ١٦ کارتی سوور لە پاڵەوانییەتییەکە بە ڕووی یاریزانان بەرزکرایەوە. زۆربەی ھەڵبژاردەکان بە سیستەمی بەرگری یارییان دەکرد. جگە لە ئەڵمانیای ڕۆژاوا کە بە سیستەمی ھێرشبردن بۆ سەر ڕکابەرەکانیان یاری دەکرد.[١٦٢][١٦٣]
سەرتای پاڵەوانییەتییەکە بە ئەنجامێکی سەرنج ڕاکێش و چاوەڕوانەکراو دەستی پێکرد ئەویش کاتێک ھەڵبژاردەی کامیرۆن ولاتی تازە بەشداربووی جامەکە، لە ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین ھەڵگری نازناوی خولی پێشوو بردەوە بە ئەنجامی ١–٠.[١٦٤] کامیرۆن تا قۆناغی ھەشتی پاڵەوانییەتییەکە بەسەرکەوت بەلام بە ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا ٢–٣ دۆرا.
یاری یەکەمی قۆناغی پێش کۆتایی لە نێوان ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا لە یاریگای سانپاولۆ بەڕێوەچوو کاتی ئاسایی و زیادکرا بە ١–١ کۆتایی ھات ھەربۆیە پەنا برایە بەرلێدانە یەکلایکەرەوەکان ئەرژەنتین توانی ٤–٣ یارییەکە بباتەوە.[١٦٥][١٦٦] لە یاریی دووەمی قۆناغی پێش کۆتایی ھەردوو ھەڵبژاردەی ئینگلتەرا و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا بەیەکگەیشتن ١–١ لە کاتی ئاسایی و زیادکراودا یەکسان بوون بۆیە ئەم یارییەش چووە قۆناغی لێدانە یەکلایکەرەوەکان تێیدا ئەڵمانیا ٣–٤ یارییەکەی بردەوە.[١٦٤]
یاری کۆتای لە نێوان ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیای ڕۆژاوا لە یاریگای ئۆڵمپیکو لە شاری ڕۆمای ئیتالیا بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٧٤ ھەزار کەس بەڕێوەچوو،[١٦٧] تێیدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەڵمانیای ڕۆژاوا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ١–٠ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەرجەنتین، تاکەگۆڵی یارییەکەش لەلایەن یاریزانی ئەڵمانی ئەندریاس برێمێ لە خولەکی ٨٥ تۆمار کرا دوای ئەوەی لێدانێکی سزای گوماناوی لەسەر ئەرژەنتین ھەژمارکرا و لێدانەکەی بە سەرکەوتووی جێبەجێ کرد.[١٦٤] لەم یارییە دوو یاریزانی ئەرژەنتین بە کارتی سوور دەرکران[١٦٨] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٥٢ یاری ١١٥ جار گۆڵ ھەژێنراوە، و یاریکەری ئیتالی سکیلاچی بووە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی ٦ گۆڵ و ھەر خۆشی بوو بە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە. فرانتس بێکنباوەر ناوی چووە مێژوو وەوە دوای ئەوەی وەک ڕاھێنەر و یاریزان توانی نازناوی جامی جیھانی بباتەوە دوای ئەوەی ساڵی ١٩٧٤نازناوەکەی وەک یاریزان بردەوە.[١٦٩][١٧٠]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٤
[دەستکاری].jpg)
جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٤ پاڵەوانییەتی ژمارە پازدەمە لە جامی جیھانیی فیفایە کە لەوڵاتی ئەمریکا بەڕێوەچوو، ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١٧ی حوزەیران تاکوو تاکوو ١٧ی تەممووز ی ١٩٩٤ ی خایاند، تێیدا ٢٤ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکردبوو، پاڵەوانێتییەکە لە ٩ شاری جیاوازی ئەمریکا بەڕێوەچوو. ھەریەکە لە مەغریب، بەڕازیل، ئەمریکا ئامادەی خۆیان نیشاندا بۆ میوانداریکردنی ئەم خولەی پاڵەوانییەتییەکە، دواجار یەکێتیی تۆپی پێی فیفا ٤ی تەممووزی ١٩٨٨ لە وڵاتی سوسراوە ناوی وڵاتی میوانداری جامی جیھانی ١٩٩٤ بڵاوکرایەوە کە ئەمریکا بوو[١٧١] دوای بەدەست ھێنانی ١٠ دەنگ لە بەرامبەردا مەغریب (٢ دەنگ) و بەڕازیل (٧ دەنگ)یان بەدەست ھێنا. جامی جیھانی ١٩٩٤ کۆتا جامی جیھانی بوو بە بەشداری ٢٤ ھەڵبژاردە، لە جامی جیھانی ١٩٩٨ سیستەمەکە گۆڕا، ژمارەی ھەڵبژاردەکان لە ٢٤ ھەڵبژاردەوە زیادی کرد بۆ ٣٢ ھەڵبژاردە.[١٧٢] نێجیریا، یۆنان، عەرەبستانی سەعوودی بۆ یەکەم جار لە مێژووی خۆیاندا بەشداری جامی جیھانیان کرد.[١٧٣] سەرەرای ئەوەی یەکەم جاریان بوو بەشداری بکەن بەلام ھەڵبژاردەی سعودیە و ھەڵبژاردەی نێجیریا توانیان خۆیان بگەیەنننە قۆناغی ١٦.[١٧٤] بۆ یەکەمجار لە مێژووی ئەم پاڵەوانییەتییە ژمارەی ئامادەبووانی سەرجەم یارییەکان گەیشتە ٣٫٥ ملیۆن کەس. جگە لەوەی ژمارەیەکی دیکەی پێوانەی تۆمارکرد بە ئامادەبوونی ٦٩ ھەزار کەس لە ھەر یارییەکی پاڵەوانییەتییەکە. کە پێشوتر لە جامی جیھانی ٥١ ھەزار کەس بۆ ھەر یارییەک بوو.[١٧٥]ھەڵبژاردەی نەرویژ دوای ٥٦ ساڵ توانی بۆ جارێکی دیکە بگەرێتەوە جامی جیھان پاش یەکەم بەشداریکردنی لە ساڵی ١٩٣٨ ئەمەش دورترین ماوەی دووبەشداریکردنی بوو. ١٧ی تەممووزی ١٩٩٤ یاری کۆتایی خولەکە لە یاریگای ڕۆس بۆوی شاری پاسادینای کالیفۆرنیا لەنێوان ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ھەڵبژاردەی ئیتالیا بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٩٤ ھەزار کەس بەڕێوەچوو.[١٧٦] ھەردوو ھەڵبژاردە لە پێناو بەدەست ھێنانی نازناوی چوارەمی خۆیان ڕکابەریان کرد. تایمی یەکەم و تایمی دووەم بەبێ گۆڵ بەکسان بوون. لە کاتی زیادکراویشدا بەھەمان شێوە بەبێ گۆڵ یەکسان بوون. ھەربۆیە پەنابرایە بەر لێدانە یەکلایکەرەوەکان لە ئەنجامدا، ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٣–٢ لە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا،[١٧٧] بۆجاری چوارەم نازناوەکەی بەدەست ھێنا دوای ئەوەی لە ساڵەکانی (١٩٥٨-١٩٦٢-١٩٧٠) نازناوەکەی بەدەستھێنابوو .ھەڵبژاردەی سوید توانی پلەی سێەم بەدەستبھێنێت پاش بردنەوەی لە ھەڵبژاردەی بولگاریا بە ئەنجامی ٤–٠.[١٧٨][١٧٩] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٥٢ یاری ١٤١ جار گۆڵ ھەژێنراوە و ھەریەکە لە ستۆیجکۆڤ و سالینکۆ گۆڵکاری جامەکە بوون بە تۆمارکردنی شەش گۆڵ وەھەروەھا یاریکەری بەڕازیلی ڕۆماریۆ بووە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە.[١٦٤]
جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٨
[دەستکاری]جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٨ پاڵەوانییەتی ژمارە شازدەیەم بوو لە جامی جیھانیی فیفا کە لەوڵاتی فەڕەنسا بەڕێوەچوو، ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١٠ی حوزەیران تاکوو تاکوو ١٢ی تەممووزی ١٩٩٨ ی خایاند. وڵاتی فەڕەنسا مافی میوانداری کردنی جامی جیھانی پێ بەخشرا دوای ئەوەی لە ٢ی تەممووزی ١٩٩٢ لە شاری زیوریخی سوسیسرا دەنگدان کرا.[١٨٠] لە ناو ئەو وڵاتانەی ئامادەی خۆیان نیشاندابوو بۆ میواندارکردنی ئەم خولەی پاڵەوانییەتییەکە. فەڕەنسا توانی ١٢ دەنگ بە دەست بھێنیت لە بەرامبەردا مەغریب توانی ٧ دەنگ بە دەست بھێنێت. سوسیراش بەزووی کشایەوە بەھۆی ئەوەی ھەموو مەرجەکانی تێدا نەبوو.[١٨١] بەو شێوەیە فەڕەنسا بوو بە سێیەمین وڵات دوای مەکسیک و ئیتاڵیا کە دووجار میوانداری مۆندیال بکات.[١٨٢]
دوای ئەوەی ١٩٣٨ بۆ یەکەم جار میوانداریکرد؛ و جارێ نۆیەم بوو جامی جیھانیی لە ئەورووپا بەڕێوەبچێت. جامی جیھانیی فیفای ١٩٩٨ یەکەمین جامی جیھانی بوو لەژێر سەرۆکایەتی سێپ پلاتەر سەرۆکی پێشووتری فیفا بەڕێوەبچێت. تێیدا ٣٢ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان کرد، ئەمەش یەکەمجار بوو ئەو ژمارەیە لە ھەڵبژاردەکان بەشداری جامەکە بکەن لە سەرتایی دروستکردنییەوە. ھەڵبژاردەکانی ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەفریقای باشوور، ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ژاپۆن، ھەڵبژاردەی تۆپی پێی کرواتیا، ھەڵبژاردەی تۆپی پێی جەمایکا بۆ یەکەم جار لە مێژووی خۆیاندا بەشداریان لە جامی جیھانی کرد.[١٨٣] یاری کۆتایی جامەکە لە نێوان ھەڵبژاردەی فەڕەنسا و ھەڵبژاردەی بەڕازیل لە یاریگای فەرەنسا لە شاری ساندۆن بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٧٥ ھەزار کەس بەرێوەچوو.[١٨٤][١٨٥] تێیدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی فەڕەنسا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بە ئەنجامی ٣–٠ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕزیل. بەم ئەنجامە فەرنساتنی بۆیەکەم جار جامەکە بەدەست بھێنێت زێدان لەم یارییەدا دوو گۆڵی بە سەر تۆمار کرد؛[١٨٦][١٨٧] ھەڵبژاردەی کرواتیا پلەی سێیەمی بەدەست ھێنا دوای ئەوەی بە ئەنجامی ٢–١ لە ھەڵبژاردەی ھۆڵندای بردەوە. لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٦٤یاری ١٧١ جار گۆڵ ھەژێنراوە[١٨٨] و یاریزانی کڕواتی دافور سۆکەر بوو بە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی شەش گۆڵ و ھەروەھا یاریزانی بەڕازیلی ڕۆناڵدۆ بووە باشترین یاریزانی پاڵەوانییەتییەکە. ژمارەی جەماوەری ئامادەبووی یارییەکان (٢٫٧٨٥٫١٠٠) کەس بوو.
جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٢
[دەستکاری]
جامی جیھانیی فیفیای ٢٠٠٢ پاڵەوانییەتی ژمارە حەڤدەمە لەجامی جیھانیی فیفا کە لەوڵاتی ژاپۆن و کۆریای باشوور بەڕێوەچوو[١٨٩] کە بۆ یەکەمین جار بوو لە مێژووی پاڵەوانییەتییەکە کە لە دوو وڵاتی جیاواز میوانداری بکرێت، بۆ جاری یەکەم بوو لە کیشوەری ئاسیا ئەنجام بدرێت، و یەکەمینجار بوو لە دەرەوەی ھەردوو کیشوەرەکەی ئەمریکا و کیشوەری ئەورووپا ئەنجام بدرێت.[١٦٤][١٩٠] ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٣١ی ئایار تاکوو تاکوو ٣٠ی حوزەیران ی ٢٠٠٢ ی خایاند، تێیدا ٣٢ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکردبوو، ھەردوو ھەڵبژاردەی ژاپۆن و کۆریای باشوور ڕاستەوخۆی سەکەوتن بۆ پاڵەوانەتییەکە لەھەمانکاتیش ھەڵبژاردەی فەڕەنسا ھەڵگری نازناوی پێشوو بەبێ ئەنجامدانی پاڵاوتن ڕاستەوخۆ بۆ پاڵەوانییەتییەکە سەرخرا.[١٩٠][١٩١] ئەمەش دوایین جار بوو کە ھەڵگری نازناو بێ پاڵاوتن بگاتە خولەکە. ھەریەک لە ھەڵبژاردەکانی چین، ئیکوادۆر، سینیگال، و سلۆڤینیا بۆ یەکەمین جار بەشداریان لە جامی جیھانی کرد.[١٩٢] لەم خولەی جامەکە چەندین ئەنجامی چاوەڕوانەکراو ڕوویاندا. ھەڵبژاردەی فەرەنسا ھەڵگری نازناوی پێشوو ھەروەھا ھەڵبژاردەی ئۆرگوای لە قۆناغی کۆمەڵەکان ماڵئاوایان کرد نەیانتوانی خالی پێویست بۆ گەیشتن بە قۆناغی دووەم بەدەست بھێنن لەھەمانکاتدا سینیگال کە یەکەم جاریبوو بەشداری بکات بە دووەمی کۆمەڵەکەی بەسەرکەوت بۆ قۆناغی دواتر.[١٩٣][١٩٤] ھەروەھا ھەڵبژاردەی تورکیا و ھەڵبژاردەی کۆریای باشوور بۆ یەکەم جار لە مێژووی خۆیاندا گەیشتنە یاری پێش کۆتایی بەڵام لەو قۆناغە تورکیا بەرامبەر بەڕازیل و ھەڵبژاردەی کۆریای باشوور بەرامبەر ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا بە ئەنجامی ١–٠ دۆران.[١٩٥] ھاکان شکور یاریزانی ھەڵبژاردەی تورکیا خێراترین کۆڵی لە مێژووی پاڵەوانیتییەکە تۆمار کرد دوای تەنھا تێپەربوونی ١١ چرکە بە سەر دەسیتپێکی یاری نێوان ولاتەکەی و ھەڵبژاردەی کۆریای باشوور لە یاری دیارکردنی پلەی سێیەم کە دواجار یارییەکە بە ئەنجامی ٣–٢ لە بەرژەوەندی ھەڵبژاردەی تورکیا تەواو بوو.[١٩٦] یاری کۆتایی لە یاریگای نێودەوڵەتی یۆکۆھاما لە شاری یۆکۆھامای ولاتی ژاپۆن بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٦٩ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی بەڕازیل و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا بەڕێوەچوو.[١٩٧] تێیدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ٢–٠ بە ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئەڵمانیا، ھەردوو گۆڵەکەش لەلایەن ڕۆناڵدۆ لە خولەکەکانی "٦٧"، "٧٩" تۆمارکران.[١٩٨] لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٦٤ یاری ١٦١ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری بەڕازیلی ڕۆناڵدۆ بووە گۆڵکاری پاڵەوانییەتییەکە بەتۆمارکردنی ھەشت گۆڵ[١٩٩] وەھەروەھا گۆڵپارێزی ئاڵمانی ئۆلیڤەر کان بووە باشترین یاریزان و باشترین گۆڵپارێز پاڵەوانییەتییەکە ئەمەش یەکەم جار بوو گۆڵپارێزێک ببێتە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە.[٢٠٠]کافۆ یاریکەری پێشووی ھەڵبژاردەی تۆپی پێی بەڕازیل بووە یەکەم یاریزان لە سێ یاری کۆتایی جامی جیھانی بەشداریبکات.[٢٠١]
جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٦
[دەستکاری]جامی جیھانیی فیفای ٢٠٠٦ پاڵەوانییەتی ژمارە ھەژدەیەمە لە جامی جیھانیی فیفایە کە لەوڵاتی ئەڵمانیا بەڕێوەچوو،[١٦٤] دەنگدان بۆ دیاریکردنی وڵاتی خانەخوێی جامی جیھانی ٢٠٠٦ لە تەممووزی ساڵی ٢٠٠٠ ئەنجامدرا لە شاری زوریخ لە سویسرا. بەڕازیل سی ڕۆژ بەر لە کیبڕکیکە کشایەوە. دواتر ھەریەک لە وڵاتانی ئەڵمانیا، ئەفریقای باشوور، ئینگلتەرا، و مەغریب کێبڕکێکیان لەسەر بە دەستھێنانی مافی میوانداری جامی جیھانی ٢٠٠٦ دەکرد. کێبڕکێکە بە سێ خول بەڕێوە چوو، لە ھەر خولێکدا کەمترین دەنگ دەکرایە دەرەوە. لە کۆتا خولدا، ئەڵمانیا سەرکەوت بەسەر ئەفریقای باشووردا و مافی میوانداری جامی جیھانی ٢٠٠٦ـی وەرگرت.[٢٠٢] بۆ جاری دووەم بوو کە وڵاتی ئەڵمانیا ببێتە خانەخوێ، و جاری دەیەم بوو لە ئەورووپا جامی جیھانیی بەڕیوەبچێت.[٢٠٣] ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ٩ی حوزەیران تاکوو ٩ی تەممووز ی ٢٠٠٦ ی خایاند، تێیدا ٣٢ ھەڵبژاردەی نیشتیمانی بەشدارییان تێداکردبوو،[٢٠٤] یاری کۆتایی لە یاریگای ئۆڵمپی بەرلین بە ئامادەبوونی ٦٩ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی ئیتالیا و ھەڵبژاردەی فەرنسا بەڕێوەچوو. تێیدا ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئیتالیا بووە پاڵەوانی پاڵەوانییەتییەکە دوای بردنەوە بەئەنجامی ١–١ (ئینجا بەلێدانی لێدانی سزا ٥–٣) بەرامبەر ھەڵبژاردەی تۆپی پێی فەڕەنسا،[٢٠٥] توانی بۆ جاری چوارەم لە مێژوویدا نازناوەکە بەدەست بھێنێت . لەم یارییەدا زیدان لە خولەکی "١١٠" بەکارتی سوور کرایە دەرەوە دوای ئەوەی سەرێکی بەھێزی دا لە سنگی ماتیرازی یاریزانی ئیتالی.[٢٠٦][٢٠٧] بەمەش زیدان بووە دەوەم یاریزان لە یاری کۆتایی دەربکرێن و لەھەمانکاتیش یەکەم یاریزان بوو لەخولەکی زیادکراوی یاریدا بکرێتە درەوە؛[٢٠٨][٢٠٩] و ھەروەھا ئەمە چوارەم کارتی سووری یاری کۆتایی جامی جیھانی بوو. لەم پاڵەوانییەتییە لەکۆی ٦٤ یاری ١٤٧ جار گۆڵ ھەژێنراوە و یاریکەری ئاڵمانی میرۆسلاڤ کلۆزە بەتۆمارکردنی پێنج بوو بە گۆڵکاری خولەکە و ھەروەھا یاریکەری فەڕەنسایی زینەدین زیدان بووە باشترین یاریکەری پاڵەوانییەتییەکە.[٢١٠] جامی جیھانیی ٢٠٠٦ یەکێک بوو لە پڕ بینەرترین مۆندیالەکان کە لە شاشەکانی تەلەڤیزیۆنە بینرابێت. کە ٢٦٫٢٩ ملیارد جار سەیرکراوە، و تەنھا یاری کۆتایی ٧١٥٫١ ملیۆن بینەری ھەبووە.
جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٠
[دەستکاری]
جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٠ نۆزدەیەمین جامی جیھانییە. لە وڵاتی ئەفریقای باشوورخانەخوێ کرا لە ١١ی حوزەیرانەوە ھەتا ١١ی تەممووز بەردەوام بوو،[١٦٤] یەکەمجار بوو لە مێژوودا کیشوەری ئەفریقا ئەم پاڵەوانییەتییەی تێدا بەرێوە بچێت. ھەریەکە لە میسر، توونس، مەغریب، لیبیا، و ئەفریقای باشوور ئامادەی خۆیان نیشاندا بۆ میواندارکردنی ئەم خولە. لەدوای بڕیارێکی فیفا، بە ڕێنەدان بە ئەنجامدانی پاڵەوانێتی لە دوو وڵات، وڵاتی تونس لە ھەڵبژاردنەکە کشێنرایەوە. فیفا بڕیاری دا بە دوورخستنەوەی لیبیا، لەبەر ئەوەی ھەموو مەرجەکانی خانەخوێکردنی پاڵەوانێتییەکەی تیادا نەبوو. لە کۆتاییدا پاش ئەنجامدانی خولێکی دەنگدان، براوەی ھەڵبژاردنەکە لەلایەن سەرۆکی فیفا، سێپ بلاتەرەوە لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانی لە ١٤ی ئایاری ٢٠٠٤ لە زوریچ ئاشکرا کرا. بە ١٤ دەنگ باشووری ئەفریقا مافی خانەخوێکردنی پێدا. لە بەرامبەر مەغریب ١٠ دەنگ و میسر ھیچ دەنگیکێکی پێنەدرا.[٢١١] لە نێوان ساڵانی ٢٠٠٦–٢٠٠٧ دەنگۆی ئەوە بڵاودەکرایەوە کە مافی میواندارکردنی جامی جیھانی ٢٠١٠ دەدرێتە ولاتێکی دیکە، بەلام دواتر بەرپرسانی یەکێتیی تۆپی پێی فیفا، سەرجەم دەنگۆکانیان ڕەتکردەوە و متمانەی خۆیان بە تواناکانی ولاتی خانەخوێ دەڕبری.[٢١٢][٢١٣][٢١٤] لە ١١ی حوزەیران یەکەم یاری لە نێوان ھەڵبژاردەی ئەفریقای باشوور و ھەڵبژاردەی مەکسیک دەستی پێکرد کە بە یەکسان بوون بەبێ گۆل کۆتایی ھات.[٢١٥]
یەکەم پاڵەوانییەتییە ھیچ ولاتی نوێ بەخۆوە نەبینی بەشداریبکات بەلکو سەرجەم ھەڵبژاردە بەشداربووەکان پێشتر لە یەکێک لە خولەکانی جامەکە بەشداریان کردبوو. یاری کۆتایی ئەم پاڵەوانییەتییە لە نێوان ھەڵبژاردەی ئیسپانیا و ھەڵبژاردەی ھۆڵەندا لە یاریگای شاری تۆپی پێ لە جۆھانسبێرگ بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٨٤ ھەزارکرەس بەرێوەچوو.[١٦٤] ئەمە یەکەم جار بوو ھەڵبژاردەی ئیسپانیا بگاتە یاری کۆتایی لە بەرامبەرد ھەڵبژاردەی ھۆدا دوای ٣٢ ساڵ توانی خۆی بگەیەنێتەوە یاری کۆتایی کە دوایین جار لە یاری کۆتایی جامی جیھانی ١٩٧٨ بوو. کاتی ئاسایی یارییەکە بە یەکسان بوون بەبێ گۆڵ بۆ ھەردوو لا تەواو بوو. بەڵام لە کاتی زیادکراودا لە خولەکی "١١٦" ھەڵبژاردەی ئیسپانیا لە ڕێگای ئەندرێس ئەنێستاوە توانی لە ھێرشێکدا گۆلی یەکەم و کۆتایی یارییەکە تۆماربکەن. بۆیەکەم جار لە مێژوودا نازناوەکەی بەدەست ھێنا.[٢١٦] لەم یارییەدا ١٦ کارتی زەرد بە ڕووی یاناندا بەرزکرایەوە ئەمەش زۆرترین ڕێژەبوو کە لە یاری کۆتایی تۆمارکرابێت؛[٢١٧] ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا دوای بردنەوە لە ئۆڕگوای بە ئەنجامی ٣–٢ توانی پلەی سێیەم بەدەست بھێنێت و پلەی چوارەمیش بوو بەشی ئۆڕگوای. لەم پاڵەوانییەتی یە ٦٤ یئەنجامدران، ١٤٥ گۆڵ تۆمارکران. ھەریەکە لە یاریزانان تۆماس مۆلەر، داڤید ڤییا، دێیگۆ فۆرلان، ویستلی شنایدەر بوونە گۆڵکاری خولەکە بە تۆمارکردنی (٥ گۆل). دێیگۆ فۆرلان خەڵاتی باشترین یاریزانی پاڵەوانێتییەکەی پێ بەخشرا. ئیکەر کاسیاس خەڵاتی باشترین گۆڵپارێزی پاڵەوانێتییەکەی پێ بەخشرا.[٢١٨]
جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٤
[دەستکاری]
جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٤ بیستەمین پاڵەوانییەتییە لە جامی جیھانیی فیفا کە وڵاتی بەڕازیل بەڕێوەچوو. ئەمەش دوای ئەوەی یەکێتی نێودەوڵەتی تۆپی پێ(فیفا) لە ٧ی ئازاری ٢٠٠٣ ڕای گەیاند کە پاڵەوانێتی جامی جیھانی لە ئەمریکای باشوور بەریوەدەچێت.[٢١٩] ئەم بڕیارەش پاش ئەوە دێت کۆتا جار جامی جیھانیی فیفای ١٩٧٨ لە ئەمریکای باشوور لە وڵاتی ئەرژەنتین بەڕێوە چوو. لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠٠٣؛ یەکێتی نێودەوڵەتی تۆپی پێ ئەمریکای لاتینی (کۆنمبول) ٣ وڵاتی دەستنیشان کرد بۆ میوانداری جامی جیھانی ٢٠١٤ ئەوانیش ئەرژەنتین، بەڕازیل و کۆڵۆمبیا بوون. لە ٣٠ی تشرینی یەکەم ی ٢٠٠٧ دا؛ فیفا لەکۆبونەوەی یەکێتییەکەیاندا، وڵاتی بەڕازیل ی بەمیوانداری ئەم پاڵەوانێتییە ناساند.[٢٢٠] ئەمە بۆ دووەم جارە لەمێژوودا کە بەڕازیل میوانداری جامی جیھانی بکات. بۆ یەکەمین جار بەڕازیل ساڵی ١٩٥٠ میوانداری جامی جیھانی بوو کە تێدا ھەڵبژاردەی ئۆرگوای نازناوەکەی بردەوە. بەڕازیل لەدوای مەکسیک، ئیتاڵیا، فەڕەنسا و ئەڵمانیا پێنجەمین وڵاتە کە بۆ دووەمین جار میوانداری جامی جیھانی بکات.[٢٢١][٢٢٢] لەھەر چوار پاڵەوانێتی پێشووتر لە ئەمریکای باشوور کەبەڕیوە چووە ھەڵبژاردەکانی ئەم قاڕەیە بوونەتە پاڵەوان (دوو جار ئەرجەنتین و دوو جار ئۆرۆگوای) بەڵام بەڕازیل تا ئێستا نەیتوانیوە ببێتە پاڵەوان لەسەر خاکی خۆی. ماوەی پاڵەوانییەتی یەکە ١٢ی حوزەیرانی ٢٠١٤ تاکوو ١٣ی تەممووزی ٢٠١٤ خایان.
یاری کۆتایی لە یاریگای ماراکانا بە ئاماەبوونی زیاتر لە ٧٥ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی ئەرژەنتین و ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا بەرێوەچوو، ئەمەش جاری سێیەم بوو ئەم دوو ھەڵبژاردەیە لە یاری کۆتایی ڕووبەرووی یەکتر ببنەوە پاش ساڵەکانی ١٩٨٦، ١٩٩٠. کاتی ئاسایی یارییە کە بەبێ گۆڵ بۆ ھەردولا کۆتایی ھات بەڵام لە کاتی زیادکراوی دووەمدا لە خولەکی ١١٦ ھەڵبژاردەی ئەڵمانیا لە ڕێگای یاریزان ماریۆ گۆتزێ تۆمارکرد پاش ھاتنەناوەوەی بە چەند خولەکێک بۆ ناو یاریگا.[٢٢٣] بەم ئەنجام ھەڵبژاردەی ئەڵمانیان بۆ جاری چوارم لە مێژوویدا نازناوەکەی بەدەست ھێنا؛[٢٢٤] و ھەڵبژاردەی ھۆڵندا پلەی سێیەمی وەرگت پاش ئەوەی ٣–٠ لە ھەڵبژاردەی بەڕازیل ولاتی خانەخوێی بردەوە.[٢٢٥] لەم پاڵەوانییەتی یە ٦٤ یاری ئەنجام دران ١٧١ گۆڵ تۆمارکران.[١٦٤][٢٢٦] یاریزانی ئەڵمانی میرۆسلاڤ کلۆزە بە تۆمارکردنی ١٦ گۆڵ لە سەرجەم بەشدارییەکانی لە جامی جیھانی بووە گۆڵکاری پاڵەوانییەتییەکە .خامێز ڕۆدریگێز بە تۆمارکردنی ٦ گۆڵ بووە گۆڵکار، پۆل پۆگبای فەرەنسی باشترین یاریزانی لاو، مانوێل نۆیەری ئەڵمانی باشترین گۆڵپارێز، میسی بە باشترین یاریزان دەستنیشانکران.[٢٢٦]
جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٨
[دەستکاری]_15.jpg)
جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٨ بیست و یەکەمین پاڵەوانییەتی بوو لە جامی جیھانیی فیفا کە وڵاتی ڕووسیا بۆ یەکەم جار میوانداری کرد.[٢٢٧] لەسەرەتادا، نۆ وڵات خۆیان پاڵاوت بۆ میوانداریکردنی مۆندیالی ٢٠١٨ بەڵام دواتر مەکسیک لەم ھەنگاوە کشایەوە. خۆپاڵاوتنی ئەندەنووسیا لەلایەن فیفا ڕەتکرایەوە ئەمەش لەپاش ئەوەی حکوومەتی ئەندەنووسیا نەیتوانی نامەی پشتگیریکردنی ئەم پڕۆسەیە بۆ فیفا بنێرێت. لەکۆتاییدا دوو ھاوپەیمانی دروست بوو لەنێوان ئیسپانیا/پۆرتوگال و بولگاریا/ھۆڵەندا لەلایەک و ڕووسیا و ئینگلتەڕاش بەجیا لەسەر میوانداریکردن بەردەوامبوون.[٢٢٨] دواجار لەلایەن لێژنەی جێبەجێکاری فیفا لە ڕۆژی ٢ی کانوونی دووەمی ٢٠١٠ لە شاری زیوخی سویسرا وڵاتی ڕووسیای وەک خانەخوێی جامی جیھانی ٢٠١٨ ڕاگەیاند پاش ئەوەی لە پرۆسەی دەنگدان ١٣ دەنگی بەدەست ھێنا.[٢٢٩] لەدوای ساڵی ٢٠٠٦، بۆ جارێکیتر میوانداریکردنی جامی جیھانی چووەوە ئەورووپا کە یازدەیەمین جار بوو لە ئەورووپا بەڕێوەبچێت.[٢٣٠] و یەکەمین جار بوو لە مێژوودا جامی جیھانیی فیفا لە ڕۆژھەڵاتی ئەورووپا ئەنجام بدرێت.[٢٣١] ھەموو ئەو یاریگایانەی یارییەکەیانیان لێ ئەنجامدرا کەوتنەبەشی ڕووسیای ئەورووپاوە بەمەبەستی ڕێکخستنی باشتری گواستنەوەی ھەڵبژاردە بەشداربووەکان بەپێی کات. بە بەشداری ٣٢ھەڵبژاردە پاڵەوانییەتی یەکە لە ١٤ی حوزەیران یارییەکانی دەستی پێکرد تا ١٥ تەممووزی ٢٠١٨ بەردەوامبوو. سەرجەم یارییەکان لە ١١ شاری جیاوازی ڕووسیا ئەنجامدران.[٢٣٢][٢٣٣]
ھەریەکە لە ئایسلەندا و پەنەما بۆ یەکەمجار بەشداری جامی جیھانیان کرد. بۆیەکەمجار لە مێژوودا سیستەمی ڤیدیۆی یارمەتیدەری ناوبژیوان(ڤار) لە یارییەکانی جامی جیھانیی فیفای ٢٠١٨ بەکارھات.[٢٣٤][٢٣٥] بەمەبەستی یاریمەتیدانی ناوبژیوان لە بریاردان لە خاڵەتە گوماناوییەکان. یەکەم حاڵەتی ڕەتکردنەوەی گۆڵ بەم سیتەمە لە یاری نێوان ھەڵبژاردەی ئێران بەرامبەر ئیسپانیا بوو پاش ئەوەی لە خولەکی "٦٠" یاریزانی ئێرانی سەعید عێزەت ئیلاھی گۆڵی تۆمارکرد ناوبژیوان بەمەبەستی دڵنیابوونەوە گەرایەوە بۆ سیستەمی ڤار دواتر زانرا ئۆفساید بووە ھەربۆیە گۆڵەکە ڕەتکرایەوە.[٢٣٦][٢٣٧] ھەروەھا لە یاری نێوان کۆریای باشوور و ئەڵمانیان ناوبژیوانی یارمەتی دەر (لایمەن) ئاڵەکەی بەرزکردەوە لە کاتی تۆمارکردنی گۆڵیک لەلایەن یاریزانانی ھەڵبژاردەی کۆریای باشوور بەھۆکاری ئۆفساید. بەلام پاش گەرانەوە بۆ سیستەمی ڤار بڕیاری ناوبژیوانی یارمەتی دەر ڕەتکرایەوە و گۆڵەکە ھەژمار کرا.[٢٣٨] پاڵەوانییەتییەکەلە ١٤ی حوزەیران تا ١٥ی تەممووزی ٢٠١٨ لە وڵاتی ڕووسیا و لە ١١ شاری جیاواز بەڕێوەچوو. بەبەشداری ٣٢ ھەڵبژاردەی ئەندامی فیفا. ٣١ لەو ھەلبژاردانەش بەئەنجامدانی پاڵاوتن گەیشتنە پاڵەوانییەتییەکە و ڕووسیاش وەک میواندار ڕاستەوخۆ وەک یەکەمین ھەڵبژاردە سەرکەوت.
یەکەم یاریی پاڵەوانییەتییەکە لە نێوان ھەڵبژاردەی ڕووسیا و ھەڵبژاردەی تۆپی پێی عەرەبستانی سەعوودی بەڕێوەچوو تێیدا ڕووسیا بە ئەنجامی ٥–٠ یارییەکەی بردووە، ئەمەش دووەمین ئەنجامی گەورەی ھەڵبژاردەی وڵاتی خانەخوێ بوو لە یاریکردنەوەدا تۆمارکرابێت،[٢٣٩] پاش ئیتالیا کە بە ئەنجامی ٧–١ لە ئەمریکا بردەوە لە یاریکردنەوەی جامی جیھانی ١٩٣٤. و دووەم گەورەترین دۆرانی ھەڵبژاردەی عەرەبستانی سعودیا بوو پاش ئەوەی لە جامی جیھانی ٢٠٠٢ بە ٨–٠ بەرامبەر ئەڵمانیا دۆرا.[٢٤٠] و لە ھەمانکاتدا یەکەم ھەڵبژاردەی عەرەبییە بەو ئەنجامە شکست بھێنێت .[٢٤١] یاری کۆتایی پاڵەوانییەتییەکە لە ڕۆژی ١٥ی تەممووز لەیاریگای لوژنیکی لە مۆسکۆ بە ئامادەبوونی ٧٨٬٠١١ ھەزار کەس لە نێوان ھەڵبژاردەی فەڕەنسا و ھەڵبژاردەی کرواتیا بەڕێوەچوو.[٢٤٢][٢٤٣] کرواتیا یەکەم جاری بوو لە مێژووودا بگاتە یاری کۆتایی جامی جیھانی لە بەرامبەردا فەرنسا ھەڵگری نازناوی جامی جیھانی ١٩٩٨ بوو. لە کۆتایدا فەرنسا بە ئەنجامی ٤–٢ یارییەکەی بردەوە بۆ جاری دووەم لە مێژوویدا نازناوەکەی بەرزکردەوە. لەم پاڵەوانییەتی یە ٦٤ یاری ئەنجام دران، ١٦٩ گۆڵ تۆمارکرا. ھاری کین یاریزانی ئینگلتەرا بە تۆمارکردنی ٦ گۆڵ بووە گۆڵکار، لوکا مۆدریچ یاریزانی کرواتیا وەک باشترین یاریزان ھەڵبژێردرا، تیابۆ کۆرتوا گۆڵپارێزی ھەڵبژاردەی بەلجیکا بە باشترین گۆڵپارێز دەستنیشانکرا، کیلیان مباپێ یاریزانی فەرەنسا وەک باشترین یاریزانی لاو دەستنیشانکرا و دواجاریش خەلاتی یاری خاوێن بە ھەڵبژاردەی ئیسپانیا بەخشرا.[٢٤٤]
جامی جیھانیی فیفای ٢٠٢٢
جامی جیهانی فیفای ٢٠٢٢ کە قەتەر میوانداری کرد، یەکەم پاڵەوانێتی بوو کە لە هاویندا ئەنجام نەدرا، هەروەها یەکەم پاڵەوانێتی بوو کە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەڕێوەچوو. [٢٤٥]جامی پاڵەوانێتییەکە ئەرژەنتین بەدەستی هێنا بە لێدانە یەکلایکەرەوەکان بە ئەنجامی ٤-٢ لە فەرەنسای پاڵەوانی پێشووی بردەوە، دوای ئەوەی یاریی کۆتایی دوای کاتی زیادکراو بە ئەنجامی ٣-٣ تەواو بوو، سەرەڕای ئەوەی کیلیان مباپێی فەرەنسی هاتریکی تۆمارکرد و بووەتە دووەم یاریزان کە لە یاری کۆتایی هاتریک تۆمار بکات. کرواتیا کە پێشتر پلەی دووەمی بەدەستهێنا بوو، لەم پاڵەوانیتییە پلەی سێیەمی بەدەستهێنا دوای بردنەوەی ئەنجامی ٢-١ لە مەغریب، کە پلەی چوارەمی بەدەستهێنا . هەروەها ئەمە دواجارە کە ٣٢ هەڵبژاردە بەشداری تێدا بکات، چونکە بڕیارە خوولی داهاتوو بۆ ٤٨ هەڵبژاردە فراوان بکرێت.[٢٤٦]
سیستەمی پاڵەوانییەتییەکە لە سەرەتای پێکھێنانییەوە
[دەستکاری]| ساڵ | خانەخوێ | پاڵاوتن / یاری | ھەڵبژاردە | یاری | خوولی ١ | خوولی ٢ | قۆناغەکانی کۆتایی |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ١٩٣٠ | ئوروگوای
|
بێ پاڵاوتن (بانگێشتکردن) | 13 | 18 | ٤ کۆمەڵە - ٣یان ٤ ھەڵبژاردە[s ١] | ٤ ھەڵبژاردە، چوونەدەرەوە بە یەک دۆڕان
(براوەی یەکەمی قۆناغی کۆمەڵەکان[s ٢]) | |
| ١٩٣٤ |  ئیتاڵیا
|
٣٢ / ٢٧ | 16 | 17 | چوونەدەرەوە بە یەک دۆڕان[s ٣] | ||
| ١٩٣٨ |  فەڕەنسا
|
٣٧ / ٢١ | 16[s ٤] | 18 | چوونەدەرەوە بە یەک دۆڕان[s ٣] | ||
| جامی جیھانی لە ساڵەکانی ١٩٤٢، ١٩٤٨ بەھۆی جەنگی جھانی دووەمەوە ئەنجام نەدران . | |||||||
| ١٩٥٠ | بەڕازیل
|
٣٤ / ١٩ | 16[s ٥] | 22 | ٤ کۆمەڵە - ٤ ھەڵبژاردە[s ٥][s ١] | ٤ ھەڵبژاردە، چوونەدەرەوە بە یەک دۆڕان
(براوەی یەکەمی قۆناغی کۆمەڵەکان) | |
| ١٩٥٤ |  سویس
|
٤٥ / ٣٣ | 16 | 26 | ٤ کۆمەڵە - ٤ ھەڵبژاردە[s ٦][s ١] | ٨ ھەڵبژاردە، چوونە دەرەوە بە یەک دۆران
(لە یەکەم و دووەمی کۆمەَلەکان پێکھاتوون) | |
| ١٩٥٨ |  سوێد
|
٥٥ / ٤٦ | 16 | 35 | ٤ کۆمەڵە - ٤ ھەڵبژاردە[s ١] | ||
| ١٩٦٢ |  چیلی
|
٥٦ / ٤٩ | 16 | 32 | ٤ کۆمەڵە - ٤ ھەڵبژاردە | ||
| ١٩٦٦ |  ئینگلتەرا
|
٧٤ / ٥١ | |||||
| ١٩٧٠ |  مەکسیک
|
٧٥ / ٦٨ | |||||
| ١٩٧٤ |  ئاڵمانیای ڕۆژاوا
|
٩٩ / ٩٠ | 16 | 38 | ٢ کۆمەڵەی، ٤ ھەڵبژاردە
(براوەی یەکەم و دووەمی کۆمەڵەکانی خولی یەکەم) |
کۆتایی
(یەکەمی کۆمەڵەکانی خولی دووەم)[s ٧] | |
| ١٩٧٨ | ئەرژەنتین
|
١٠٧ / ٩٥ | |||||
| ١٩٨٢ |  ئیسپانیا
|
١٠٩ / ١٠٣ | 24 | 52 | ٤ کۆمەڵە - ٦ ھەڵبژاردە | ٤ کۆمەڵە، ٣ ھەڵبژاردە
(یەکەم و دووەمی کۆمەڵەکانی خولی یەکەم) |
٤ ھەڵبژاردە، چوونەدەرەوە بۆ یەک دۆران
(یەکەمی کۆمەڵەکانی خولی دووەم) |
| ١٩٨٦ | مەکسیک
|
١٢١ / ١١٠ | 24 | 52 | ١٦ ھەڵبژاردە، دەرچوون بە یەک دۆڕان
(یەکەم و دووەمی کۆمەڵەکان لەگەڵ باشترین ٤ ھەڵبژاردەی پلەی سێیەم گەیشتنە ئەم قۆناغە) | ||
| ١٩٩٠ |  ئیتاڵیا
|
١١٦ / ١٠٣ | |||||
| ١٩٩٤ |  ویلایەتە یەکگرتووەکان
|
١٤٧ / ١٣٠ | |||||
| ١٩٩٨ | فەڕەنسا
|
١٧٤ / ١٦٨ | 32 | 64 | ٤ کۆمەڵە - ٨ ھەڵبژاردە | ١٦ ھەڵبژاردە، دەرچوون بە یەک دۆڕان
(یەکەم و دووەمی کۆمەڵەکان گەیشتنە ئەم قۆناغە) | |
| ٢٠٠٢ |  کۆریای باشوور
|
١٩٩ / ١٩٣ | |||||
| ٢٠٠٦ | ئەڵمانیا
|
١٩٨ / ١٩٤ | |||||
| ٢٠١٠ |  ئەفریقای باشوور
|
٢٠٥ / ٢٠٠ | |||||
| ٢٠١٤ | بەڕازیل
|
٢٠٤ / ٢٠٣ | |||||
| ٢٠١٨ |  ڕووسیا
|
٢١٠ / ٢٠٨ | |||||
| ٢٠٢٢ |  قەتەر
|
||||||
| ٢٠٢٦ |  کەنەدا
|
48 | 80 | ١٦ کۆمەڵە - ٣ ھەڵبژاردە | ٣٢ ھەڵبژاردە، دەرچوون بە یەک دۆڕان
(یەکەم و دووەمی کۆمەڵەکان لە خولی یەکەم) | ||
تۆماری پاڵەوانان
[دەستکاری]- ڕیزبەندی: ١) پاڵەوان بوون ٢) دووەم بوون ٣) سێیەم بوون
| ھەڵبژاردە | پاڵەوان | دووەم بوون | سێیەم بوون | چوارەم بوون |
|---|---|---|---|---|
| بەرازیل | ٥ (١٩٥٨، ١٩٦٢، ١٩٧٠، ١٩٩٤، ٢٠٠٢) | ٢ (١٩٥٠*، ١٩٩٨) | ٢ (١٩٣٨، ١٩٧٨) | ٢ (١٩٧٤، ٢٠١٤*) |
| ئەڵمانیا | ٤ (١٩٥٤، ١٩٧٤*، ١٩٩٠، ٢٠١٤) | ٤ (١٩٦٦، ١٩٨٢، ١٩٨٦، ٢٠٠٢) | ٤ (١٩٣٤، ١٩٧٠، ٢٠٠٦*، ٢٠١٠) | ١ (١٩٥٨) |
| ئیتاڵیا | ٤ (١٩٣٤*، ١٩٣٨، ١٩٨٢، ٢٠٠٦) | ٢ (١٩٧٠، ١٩٩٤) | ١ (١٩٩٠*) | ١ (١٩٧٨) |
| ئەڕجەنتێن | ٣ (١٩٧٨*، ١٩٨٦، ٢٠٢٢) | ٣ (١٩٣٠، ١٩٩٠، ٢٠١٤) | — | — |
| ئۆرۆگۆیی | ٢ (١٩٣٠*، ١٩٥٠) | — | — | ٣ (١٩٥٤، ١٩٧٠، ٢٠١٠) |
| فەرەنسا | ٢ (١٩٩٨*، ٢٠١٨) | ١ (٢٠٠٦) | ٢ (١٩٥٨، ١٩٨٦) | ١ (١٩٨٢) |
| ئینگلتەرە | ١ (١٩٦٦*) | — | — | ٢ (١٩٩٠، ٢٠١٨) |
| ئیسپانیا | ١ (٢٠١٠) | — | — | ١ (١٩٥٠) |
| ھۆڵەندا | — | ٣ (١٩٧٤، ١٩٧٨، ٢٠١٠) | ١ (٢٠١٤) | ١ (١٩٩٨) |
| سلۆڤاکیا | — | ٢ (١٩٣٤، ١٩٦٢) | — | — |
| ھەنگاریا | — | ٢ (١٩٣٨، ١٩٥٤) | — | — |
| سوید | — | ١ (١٩٥٨*) | ٢ (١٩٥٠، ١٩٩٤) | ١ (١٩٣٨) |
| کرواتیا | — | ١ (٢٠١٨) | ١ (١٩٩٨) | — |
| پۆڵەندا | — | — | ٢ (١٩٧٤، ١٩٨٢) | — |
| نەمسا | — | — | ١ (١٩٥٤) | ١ (١٩٣٤) |
| پورتوگاڵ | — | — | ١ (١٩٦٦) | ١ (٢٠٠٦) |
| بەلجیکا | — | — | ١ (٢٠١٨) | ١ (١٩٨٦) |
| ئەمریکا | — | — | ١ (١٩٣٠) | — |
| چیلی | — | — | ١ (١٩٦٢*) | — |
| تورکیا | — | — | ١ (٢٠٠٢) | — |
| یوگسگلافیا | — | — | — | ٢ (١٩٣٠، ١٩٦٢) |
| یەکێتی سۆڤیات | — | — | — | ١ (١٩٦٦) |
| پولگارییە | — | — | — | ١ (١٩٩٤) |
| کۆریای باشوور | — | — | — | ١ (٢٠٠٢*) |
مێژووی میوانداریکردن
[دەستکاری]ئەمە پێڕستی وڵاتانی داواکارە بۆ میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفا لە سەرەتای دروستبوونییەوە تا ساڵی ٢٠٢٦. ڕیزبەندی وڵاتەکان بەپێی ژمارەی داخوازییەکانە بۆ بوون بە وڵاتی میواندار. مەکسیک تاکە ولاتە سێ جار مافی میوانداریکردنی جامی جیھانی پێدرابێت. دوای ئەو ئەڵمانیا، بەرازیل، فەڕەنسا، ئیتالیا، ئەمریکا بە پلەی دووەم دێن کە ھەریەکەیان دوو جار مافی میوانداریکردنی جامی جیھانیی فیفایان وەرگرتووە.
| وڵات | داواکردن | ساڵ | وەرگرتنی ماف |
|---|---|---|---|
| ئەڵمانیا
|
٨ | ١٩٣٨, ١٩٦٢,[ئ] ١٩٦٦,[ئ] ١٩٧٦,[ئ] ١٩٨٢,[ئ] ١٩٩٠,[ئ] ١٩٩٨, ٢٠٠٦ | ٢ |
| ئەرژەنتین
|
٥ | ١٩٣٨, ١٩٦٢, ١٩٧٠, ١٩٧٨, ٢٠١٤ | ١ |
| ئینگلتەرا
|
١٩٦٦, ١٩٩٠, ١٩٩٨, ٢٠٠٦, ٢٠١٨ | ١ | |
| ئیتاڵیا
|
١٩٣٠, ١٩٣٤, ١٩٧٤, ١٩٨٢, ١٩٩٠ | ٢ | |
| مەکسیک
|
١٩٧٠, ١٩٧٨, ١٩٨٦,[ا] ٢٠٠٢, ٢٠٢٦[ب] | ٣ | |
 مەغریب
|
١٩٩٤, ١٩٩٨, ٢٠٠٦, ٢٠١٠, ٢٠٢٦ | ٠ | |
| ئیسپانیا
|
١٩٣٠, ١٩٦٦, ١٩٧٦, ١٩٨٢, ٢٠١٨[پ] | ١ | |
| بەڕازیل
|
٤ | ١٩٥٠, ١٩٩٤, ٢٠٠٦, ٢٠١٤ | ٢ |
 کۆلۆمبیا
|
١٩٧٠, ١٩٧٨, ١٩٨٦ ,[ا] ٢٠١٤ | ٠ | |
| ویلایەتە یەکگرتووەکان
|
١٩٨٦, ١٩٩٤, ٢٠٢٢, ٢٠٢٦[ب] | ٢ | |
| فەڕەنسا
|
٣ | ١٩٣٨, ١٩٩٠, ١٩٩٨ | ٢ |
 ژاپۆن
|
١٩٧٠, ٢٠٠٢,[ت] ٢٠٢٢ | ١ | |
 ھۆلەند
|
١٩٣٠, ١٩٧٤, ٢٠١٨[ج] | ٠ | |
| سوێد
|
١٩٣٠, ١٩٣٤, ١٩٥٨ | ١ | |
 ئوسترالیا
|
٢ | ١٩٧٠, ٢٠٢٢ | ٠ |
| کەنەدا
|
١٩٨٦, ٢٠٢٦[ب] | ١ | |
| چیلی
|
١٩٦٢, ١٩٩٤ | ١ | |
| ڕووسیا
|
١٩٩٠,[چ] ٢٠١٨ | ١ | |
| ئەفریقای باشوور
|
٢٠٠٦, ٢٠١٠ | ١ | |
| کۆریای باشوور
|
٢٠٠٢,[ت] ٢٠٢٢ | ١ | |
| سویس
|
١٩٥٤, ١٩٩٨ | ١ | |
 نەمسا
|
١ | ١٩٩٠ | ٠ |
 بەلجیکا
|
٢٠١٨ | ٠ | |
 میسر
|
٢٠١٠ | ٠ | |
 یۆنان
|
١٩٩٠ | ٠ | |
 مەجارستان
|
١٩٣٠ | ٠ | |
 ئێران
|
١٩٩٠ | ٠ | |
 لیبیا
|
٢٠١٠ | ٠ | |
 نێجیریا
|
٢٠١٠ | ٠ | |
 پێروو
|
١٩٧٠ | ٠ | |
 پورتوگال
|
٢٠١٨ | ٠ | |
| قەتەر
|
٢٠٢٢ | ١ | |
 یەکێتیی سۆڤیەت
|
١٩٩٠ | ٠ | |
 توونس
|
٢٠١٠ | ٠ | |
| ئوروگوای
|
١٩٣٠ | ١ | |
 یوگۆسلاڤیا
|
١٩٩٠ | ٠ |
تێبینییەکان
[دەستکاری]- ^ ئ ا ب پ Up to 1958, ranking ties in groups were to be broken via a playoff; this only happened in 1954 and 1958. Since 1962, all ties are broken by goal average or goal difference.
- ^ یاری بۆ دیاریکردنی پلەی سێیەم نەکرا
- ^ ئ ا لە پاڵەوانییەتی ١٩٣٠ و ١٩٣٤ لە حاڵەتی یەکسان بوون لە قۆناغی چوونە دەروەی هەڵبژاردەکان یارییەکە دووبارە دەکرایەوە، ئەم سیستەمە تا پاڵەوانییەتی ١٩٧٠ درێژەی هەبوو دواتر لێدانە یەکلایکەرەوەکان بەکارهات لە حاڵەتی یەکسان بوونی نێوان هەڵبژاردەکان لە کاتی ئاسایی و دواتریش زیاکراو.
- ^ نەمسا کشایەوە لە پاڵاوتن، بۆیە تەنها ١٥ هەڵبژاردە مانەوە
- ^ ئ ا هندستان و سکۆتلەندا و تورکیا لە پاڵەوانییەتییەکە کشانەوە، بۆیە مانەوە١٣ هەڵبژاردە ئەمەش وای کرد کۆمەڵەکان دوو و سێ هەڵبژاردەی بن.
- ^ Each group had two seeded and two unseeded teams; the seeded teams played only unseeded teams and vice versa.
- ^ The third-place match was contested by the round 2 group runners-up
- ^ ئ ا ب پ ت Bid by West Germany.
- ^ ئ ا Colombia was originally chosen to host the 1986 World Cup, but withdrew from hosting for economic concerns. After a second bidding, Mexico was selected as the replacement host.
- ^ ئ ا ب Joint bid by Canada, Mexico and the United States.
- ^ Joint bid by Spain and Portugal.
- ^ ئ ا Joint bid by Japan and South Korea.
- ^ Joint bid by Belgium and the Netherlands.
- ^ Bid by the Soviet Union.
<ref> تاگی «LBY-TUN 2010» کە لە <ژێدەرەکاندا> پێناسەکراوە لە دەقی وتاردا بەکارنەھاتووە.سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ Moinzadeh، Mehdi (2018-12-31)، «YOUTOPIA/ABOUT:BLANK»، In Zukunft!، transcript Verlag، pp. 287–302، لە 2022-12-19 ھێنراوە
- ^ «The first international football match». Scotland – A Sporting Nation. BBC. لە ١٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
- ^ Jonathan Wilson (٢٥ی نیسانی ٢٠٢٠). «Sunderland's Victorian all-stars blazed trail for money's rule of football». The Guardian. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی ئازاری ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی نیسانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ When Sunderland met Hearts in the first ever 'Champions League' match | Nutmeg Magazine ٨ی شوباتی ٢٠٢١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە., Nutmeg Magazine, September 2017
- ^ «Sat 27 April 1895 Hearts 3 Sunderland 5». londonhearts.com. لە ڕەسەنەکە لە ١٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی نیسانی ٢٠١٣ ھێنراوە.
- ^ «World Champions!». roker-roar.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی نیسانی ٢٠١٣ ھێنراوە.
- ^ - (٤ی کانوونی دووەمی ٢٠١٨). «Most Successful Era Of Some Famous English Clubs». 1SPORTS1. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
{{cite web}}:|دوایین=ناوی ژمارەییی ھەیە (یارمەتی) - ^ Pelayes، Héctor Darío (٢٤ی ئەیلوولی ٢٠١٠). «ARGENTINA-URUGUAY Matches 1902–2009». RSSSF. لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی نیسانی ٢٠١١ ھێنراوە.
- ^ «History of FIFA – Foundation». لە ڕەسەنەکە لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی ئابی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
- ^ «London, 1908». Men's Olympic Football Tournament. FIFA. لە ڕەسەنەکە لە ١٥ی شوباتی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
- ^ «The First World Cup». West Auckland and St. Helen's community. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی تشرینی دووەمی ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ «Where it all began». FIFA official website. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی شوباتی ٢٠٠٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی نیسانی ٢٠٠٦ ھێنراوە.
- ^ VII. Olympiad Antwerp 1920 Football Tournament ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. rec.sport.soccer Statistics Foundation. Retrieved on 10 June 2006.
- ^ «كأس العالم انطلقت بفكرة (جوول ريميه) في العام 1930». لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «History of FIFA – The first FIFA World Cup». FIFA. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی نیسانی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٤ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
- ^ «World Cup History – Uruguay 1930». BBC Sport. BBC. 11 April 2002. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە 14 June 2009 ھێنراوە.
{{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|date=(یارمەتی) - ^ Staff، History com. «World Cup Fast Facts You Might Not Know». HISTORY (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Ltd، Not Panicking. «h2g2 – The Football World Cup – An Introduction – Edited Entry». h2g2.com. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی حوزەیرانی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «FIFA World Cup – Classic Moments from FIFA World Cup History». web.archive.org. ٢٦ی نیسانی ٢٠٠٦. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٦ی نیسانی ٢٠٠٦. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «FIFA.com – History of FIFA – The first FIFA World Cup™». web.archive.org. ٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٢. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٢. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «BBC SPORT | WORLD CUP | History | Uruguay 1930». web.archive.org. ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «CBC.ca – Sports – World Cup 2006 – Lucien Laurent: The World Cup's first goal scorer». web.archive.org. ٢٤ی حوزەیرانی ٢٠٠٦. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٤ی حوزەیرانی ٢٠٠٦. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «FIFA.com – Francisco Varallo, 100 not out». web.archive.org. ٨ی تشرینی دووەمی ٢٠١٢. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٨ی تشرینی دووەمی ٢٠١٢. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ ئ ا «FIFA.com – History of FIFA – The first FIFA World Cup™». web.archive.org. ٢٩ی ئازاری ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٩ی ئازاری ٢٠١٣. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ Hart، Jim (٢٧ی تەممووزی ٢٠١٦). «When the World Cup rolled into fascist Italy in 1934». These Football Times (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). لە ڕەسەنەکە لە ٢ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Crouch, The World Cup: The Complete History, p. 16
- ^ Glanville, The Story of the World Cup, p. 25
- ^ Hunt, World Cup Stories. p. 26.
- ^ Taylor, The Leaguers, p. 217.
- ^ ئ ا Baker, Sports in the Western World, p248
- ^ «The 1934 World Cup». Soccer Politics / The Politics of Football (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). ٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٩. لە ڕەسەنەکە لە ١٦ی تەممووزی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «History of the World Cup Final Draw» (PDF). لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٣ی تەممووزی ٢٠١٣. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «World Cup stunning moments: Austria's Wunderteam | John Ashdown». the Guardian (بە ئینگلیزی). ١٩ی نیسانی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکە لە ١٨ی تەممووزی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «FIFA World Cup 1934 Italy – Results, fixtures, tables and stats – Global Sports Archive». globalsportsarchive.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «1938 FIFA World Cup France ™ - FIFA.com». web.archive.org. ١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣. لە ٩ی ئەیلوولی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «1938 World Cup: Italy repeats as champions». لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Football World Cup 1938 in France». www.footballhistory.org. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی حوزەیرانی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Planet World Cup – 1950 – Overview». www.planetworldcup.com. لە ڕەسەنەکە لە ٤ی تەممووزی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Lisi (2007), pp. , 48-49
- ^ Lisi (2007), p. 47
- ^ ئ ا «Brazil's first World Cup draw – FIFA.com». web.archive.org. ٨ی تەممووزی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٨ی تەممووزی ٢٠١٤. لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ ئ ا «Maracanã, the largest stadium of the world – sambafoot.co.uk, Football + Brazil». web.archive.org. ١٣ی ئازاری ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٣ی ئازاری ٢٠٠٨. لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «How Uruguay broke Brazilian hearts in the 1950 World Cup». BBC News (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). 2014-06-13. لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە 2021-08-28 ھێنراوە.
{{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ ئ ا «FIFA». fifa.com (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٨ی ئەیلوولی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «World Cup stunning moments: Uruguay's 1950 triumph in Brazil». the Guardian (بە ئینگلیزی). ١٥ی ئازاری ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی حوزەیرانی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Brazil Legends: Jairzinho». footballwhispers.com (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «تاريخ كأس العالم | مونديال 1954 .. مسمار الحذاء يهدي ألمانيا الكأس | Goal.com». www.goal.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «FIFA World Cup 1954 Switzerland – Results, fixtures, tables and stats – Global Sports Archive». globalsportsarchive.com. لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ news.ch. «Geschichte des Wankdorf/Stade de Suisse». http://www.nachrichten.ch/ (بە ئەڵمانی). لە ڕەسەنەکە لە ١٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: بەستەری دەرەکی لە|وێبگە= - ^ Staff، Scroll. «A brief history of Fifa World Cup: Switzerland 1954, when West Germany stunned the 'Magic Magyars'». Scroll.in (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «حكاية مونديال 1954.. ألمانيا تتوج باللقب في ليلة معجزة برن». CNN Arabic (بە عەرەبی). ١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکە لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Norlin, pp.24–25
- ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ٥ی تەممووزی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٥ی تەممووزی ٢٠١٨. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «25 معلومة غريبة عن كأس العالم 1958». الترا صوت (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «وەشانی ئەرشیڤکراو». www.eurosport.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «25 معلومة غريبة عن كأس العالم 1958». الترا صوت (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ ئ ا ب پ ت ج چ ح خ د ر ڕ ز «FIFA». fifa.com (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٨ی ئەیلوولی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ ئ ا «Diego Maradona goal voted the FIFA World Cup™ Goal of the Century – FIFA.com». web.archive.org. ١٤ی ئایاری ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٤ی ئایاری ٢٠١٥. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Planet World Cup – 1958 – Final». web.archive.org. ٢٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «حكاية مونديال 1958.. بزوغ نجم بيليه في نهائي الأرقام القياسية». CNN Arabic (بە عەرەبی). ١٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «FIFA World Cup 1962 – Historical Football Kits». www.historicalkits.co.uk. لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «كووورة: الموقع العربي الرياضي الأول». www.kooora.com. لە ڕەسەنەکە لە ٨ی ئایاری ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «وەشانی ئەرشیڤکراو». earthquake.usgs.gov. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Planet World Cup – 1962 – Final». www.planetworldcup.com. لە ڕەسەنەکە لە ١٦ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «تاريخ كأس العالم مع جوول. كوم: تشيلي 1962 | Goal.com». www.goal.com. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «حكاية مونديال 1966.. إنجلترا تتوج باللقب وألمانيا تشعر بالظلم». CNN Arabic (بە عەرەبی). ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ١٤ی حوزەیرانی ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٤ی حوزەیرانی ٢٠١٠. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ Atherton، Martin (2008-02-07). The Theft of the Jules Rimet Trophy: The Hidden History of the 1966 World Cup (بە ئینگلیزی). Meyer & Meyer Verlag. ISBN 978-1-84126-227-7. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Staff، Guardian (٢٣ی نیسانی ٢٠٠٦). «The story of Pickles the dog and the stolen trophy». the Guardian (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی تەممووزی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Dog who saved the World Cup for England – CNN.com». www.cnn.com (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «1966: Football's World Cup stolen» (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). 1966-03-20. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی ئازاری ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە 2021-08-29 ھێنراوە.
{{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ «مونديال 1966.. مقاطعة إفريقية وآسيوية.. وإنجلترا تدخل لوحة الشرف.. وتسجيل أول هاتريك في النهائي». بوابة الأهرام. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «FIFA.com – 1966 FIFA World Cup England ™». web.archive.org. ٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Geoff Hurst Hall Of Fame profile» (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ڕەسەنەکە لە ١ی تەممووزی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «FIFA World Cup – Classic Moments from FIFA World Cup History». web.archive.org. ٨ی شوباتی ٢٠٠٧. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٨ی شوباتی ٢٠٠٧. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ١٢ی نیسانی ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٢ی نیسانی ٢٠١٩. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «تاريخ كأس العالم .. المكسيك 1970: الحرب الكروية وكأس العالم بالألوان | سبورتانا | esportana». web.archive.org. ١٨ی تەممووزی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ١٨ی تەممووزی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «تاريخ كأس العالم مع جوول. كوم: المكسيك 1970». لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ٢ی حوزەیرانی ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٤ی حوزەیرانی ٢٠١٠. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ١٢ی تەممووزی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٢ی تەممووزی ٢٠١٤. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ٢١ی ئایاری ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢١ی ئایاری ٢٠١٣. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ٢١ی ئایاری ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢١ی ئایاری ٢٠١٣. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ٢١ی ئایاری ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢١ی ئایاری ٢٠١٣. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Ken Aston – the inventor of yellow and red cards – FIFA.com». web.archive.org. ٣٠ی نیسانی ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣٠ی نیسانی ٢٠١٥. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «وەشانی ئەرشیڤکراو». www.webcitation.org. لە ڕەسەنەکە لە ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.٢٩ی ئابی ٢٠٢١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «FIFA.com – 1970 FIFA World Cup Mexico ™». web.archive.org. ١٣ی ئەیلوولی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠٠٨. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «FIFA.com – 1970 FIFA World Cup Mexico ™». web.archive.org. ١٣ی ئەیلوولی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠٠٨. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «DFB – Deutscher Fußball-Bund e.V. - All Players from A-Z». web.archive.org. ٢٦ی تەممووزی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٦ی تەممووزی ٢٠١٤. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ Lopresti، Sam. «Italy World Cup Rewind: The Match of the Century, 1970». Bleacher Report (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «BBC – Jonathan Stevenson: The story of the 1970 World Cup». web.archive.org. ١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Brazil's 1970 winning team voted best of all time | Reuters». web.archive.org. ٢٤ی ئەیلوولی ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٤ی ئەیلوولی ٢٠١٥. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «The boys from Brazil: On the trail of football's dream team | The Independent». web.archive.org. ٢ی نیسانی ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢ی نیسانی ٢٠١٩. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ ئ ا «THE LIST: The 10 greatest football teams of all time | Daily Mail Online». web.archive.org. ٣ی ئابی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣ی ئابی ٢٠١٨. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Classic Coach: - FIFA.com». web.archive.org. ١٣ی ئابی ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٣ی ئابی ٢٠١٥. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Who was the best player in the 1970 World Cup winning Brazilian soccer team (considered by many to be the best Brazilian soccer team of all time)? - Quora». www.quora.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Football World Cup 1974 in West Germany». www.footballhistory.org. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «1974 Germany FIFA Football World Cup History, Winners, Runners-Up». NDTVSports.com (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Staff، Scroll. «A brief history of Fifa World Cup: West Germany 1974, when the hosts won a battle of total football». Scroll.in (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «FIFA World Cup™ Trophy – FIFA.com». web.archive.org. ١٥ی ئایاری ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٥ی ئایاری ٢٠١٩. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Past Presidents». origin1904-p.cxm.fifa.com (بە ئینگلیزی). لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.[بەستەری مردوو]
- ^ «FIFA Presidents from 1904 to 2021». My Football Facts (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Alemania Federal 1974 en MARCA.com». www.marca.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی ئابی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «FIFA.com – 1974 FIFA World Cup Germany ™». web.archive.org. ٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «BBC SPORT | Football | World Cup 2006 | World Cup history – West Germany 1974». web.archive.org. ٥ی تەممووزی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٥ی تەممووزی ٢٠١٨. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «The greatest World Cup tragedies: Holland 1974 · The Score». web.archive.org. ١٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٦ی حوزەیرانی ٢٠١٤. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «تاريخ كأس العالم مع جوول. كوم: ألمانيا الغربية 1974 | Goal.com». www.goal.com. لە ڕەسەنەکە لە ١٦ی ئابی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ الوفد. «مونديال ألمانيا 1974.. كأس العالم فى ثوب جديد». الوفد. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «كووورة: الموقع العربي الرياضي الأول». www.kooora.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «FT.com / Americas – But Was This The Beautiful Game's Ugliest Moment?». web.archive.org. ١١ی حوزەیرانی ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١١ی حوزەیرانی ٢٠١٠. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «1978 Argentina FIFA Football World Cup History, Winners, Runners-Up». NDTVSports.com (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Amazing facts: June 8: Daily trivia about FIFA World Cup | Allsports». web.archive.org. ١٤ی تەممووزی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٤ی تەممووزی ٢٠١٤. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «تاريخ كأس العالم .. 1978 والمؤامرة الأرجنتينية | سبورتانا | esportana». web.archive.org. ١٤ی تەممووزی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی تەممووزی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «تاريخ كأس العالم مع جوول. كوم: الأرجنتين 1978 | Goal.com». www.goal.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی تەممووزی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ رجب، أحمد مجدي. «مونديال 1978.. أن تقتل شعبا لأجل كأس العالم». www.aljazeera.net (بە عەرەبی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Football: Kidnappers made Johann Cruyff miss 1978 World Cup | Football | guardian.co.uk». web.archive.org. ٢٩ی تەممووزی ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٣ی تشرینی دووەمی ٢٠١٢. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ رجب، أحمد مجدي. «مونديال 1978.. أن تقتل شعبا لأجل كأس العالم». www.aljazeera.net (بە عەرەبی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Argentina cheated during World Cup 1978, says Peru senator | Daily Mail Online». web.archive.org. ٤ی ئایاری ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٤ی ئایاری ٢٠١٩. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Niega Videla arreglo de partidos en Argentina 1978 | Excélsior». web.archive.org. ١٧ی ئابی ٢٠١٦. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٧ی ئابی ٢٠١٦. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «SOCCER; Fixed Matches Are Darkening Soccer's Image – The New York Times». web.archive.org. ١٥ی حوزەیرانی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠١٨. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «El capitán de Perú en el 78: 'Pongo la mano en el fuego por mis compañeros' | Fútbol | deportes | elmundo.es». web.archive.org. ١٧ی تەممووزی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٧ی تەممووزی ٢٠١٨. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «The Glasgow Herald – Google News Archive Search». web.archive.org. ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «1978 FIFA World Cup Argentina matches». African Football. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «BBC – Jonathan Stevenson: The story of the 1978 World Cup». web.archive.org. ٢٦ی تەممووزی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٣ی ئایاری ٢٠١٤. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ Staff، Scroll. «A brief history of Fifa World Cup: Spain 1982, when Brazil thrilled the world but Italy won the cup». Scroll.in (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «World Cup withdrawal considered amid Falklands War». BBC News (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). 2012-12-28. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە 2021-08-29 ھێنراوە.
{{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ الوفد. «مونديال إسبانيا 1982 .. إيطاليا تسقط الجميع». الوفد. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «World Cup withdrawal considered amid Falklands War – BBC News». web.archive.org. ١٣ی نیسانی ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٣ی نیسانی ٢٠١٩. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «كاس العالم 1982 | Goal.com». www.goal.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی تەممووزی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Hungary – Record International Players». www.rsssf.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «1982 FIFA World Cup Spain ™ - Germany FR 1:2 (0:0) Algeria – Overview – FIFA.com». web.archive.org. ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «1982 FIFA World Cup Spain ™ - Algeria 3:2 (3:0) Chile – Overview – FIFA.com». web.archive.org. ٢٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٤. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «FIFA.com – 1982 FIFA World Cup Spain ™». web.archive.org. ٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «World Cup Tales: The Shame Of Gijon, 1982 | Twohundredpercent». web.archive.org. ١٩ی ئەیلوولی ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «The day in 1982 when the world wept for Algeria | Football | guardian.co.uk». web.archive.org. ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٣. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «What's the dodgiest game in football history? | Football | guardian.co.uk». web.archive.org. ٢٢ی حوزەیرانی ٢٠١٢. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٢ی حوزەیرانی ٢٠١٢. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «حكاية مونديال 82: "مؤامرة" ضد الجزائر تشعل جدلا كبيرا في العالم». CNN Arabic (بە عەرەبی). ١٠ی شوباتی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «نهاية لعنة الـ39 عاما.. النمسا تحل العقدة بعد إطاحة الجزائر». سكاي نيوز عربية (بە عەرەبی). لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «World Cup History: 1982». ESPN.com (بە ئینگلیزی). ٣٠ی نیسانی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «1982 FIFA World Cup Spain ™ - France 4:1 (2:0) Kuwait – Overview – FIFA.com». web.archive.org. ٢١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «FIFA World Cup 1982 Spain – Results, fixtures, tables and stats – Global Sports Archive». globalsportsarchive.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «1982 FIFA World Cup Spain ™ - Italy 3:1 (0:0) Germany FR – Overview – FIFA.com». web.archive.org. ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «CNNSI.com – CNNSI.com's complete coverage of the FIFA World Cup – World Cup Hall of Fame: Dino Zoff – Wednesday May 29, 2002 12:33 AM». web.archive.org. ٣٠ی ئازاری ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی ئەیلوولی ٢٠٠٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}:|archive-date=/|archive-url=timestamp mismatch; 2005-09-12 suggested (یارمەتی) - ^ «1986. المكسيك. تاريخ البطولة». arabic.rt.com (بە عەرەبی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «تاريخ كأس العالم المكسيك 86 ويد الله تصعد بالأرجنتين للنهائي | سبورتانا | esportana». web.archive.org. ١٤ی تەممووزی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی تەممووزی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «15 معلومة غريبة عن كأس العالم 1986». الترا صوت (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «World Cup 1986 Qualifying». www.rsssf.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی تشرینی دووەمی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «تاريخ كاس العالم من جوول. كوم: كأس العالم 1986 | Goal.com». www.goal.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «تاريخ كأس العالم»، ويكيبيديا (بە عەرەبی)، 2021-07-23، لە ڕەسەنەکە لە ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە، لە 2021-08-29 ھێنراوە
{{citation}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ «History of the World Cup: 1986 – Maradona puts on a show in Mexico – Sportsnet.ca». www.sportsnet.ca. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی تەممووزی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «...Fan Crazes – World News – World Cup 2010 – Australian FourFourTwo – The Ultimate Football Website». web.archive.org. ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکە لە ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Maradona: I hold my hands up». web.archive.org. ٣ی ئازاری ٢٠١٦. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣ی ئازاری ٢٠١٦. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Diego Maradona 'destroyed' England in 1986 World Cup, says Terry Fenwick». Sky Sports (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٨ی شوباتی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «1986: England: Argentina». www.englandcaps.co.uk. لە ڕەسەنەکە لە ١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Planet World Cup – 1986 – Final – Argentina v West Germany». www.planetworldcup.com. لە ڕەسەنەکە لە ١٦ی شوباتی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «مونديال 1990.. مصر تظهر للمرة الثانية وبيكنباور يدخل التاريخ». بوابة الأهرام. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «تاريخ بطولات كأس العالم بكرة القدم - 1930 إلى 2010 | DW | 17.05.2010». DW.COM (بە عەرەبی). لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ٢٤ی ئەیلوولی ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٤ی ئەیلوولی ٢٠١٥. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «كم دولة عربية شاركت في كأس العالم 1990م ؟». فلسطين أون لاين (بە عەرەبی). ٢٧ی نیسانی ٢٠٢١. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «مواجهات أفريقية خالدة في تاريخ المونديال – 1». beIN SPORTS (بە عەرەبی). لە ڕەسەنەکە لە ١٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «USA – Squad World Cup 1990 Italy». worldfootball.net (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «تاريخ كأس العالم مع جوول. كوم: إيطاليا 1990 | Goal.com». www.goal.com. لە ڕەسەنەکە لە ١ی ئابی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «تاريخ كأس العالم 1990.. عدالة السماء تهبط على ستاد باليرمو - سبورتانا | esportana». web.archive.org. ٢١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ ئ ا ب پ ت ج چ ح خ «FIFA». fifa.com (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٨ی ئەیلوولی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «England v West Germany at Italia '90 – as it happened | Football | The Guardian». web.archive.org. ٢ی نیسانی ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢ی نیسانی ٢٠١٩. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «FIFA Classic Match: Gazza weeps as Germans prevail – FIFA.com». web.archive.org. ٣ی ئازاری ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣ی ئازاری ٢٠١٣. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «SPORTS OF THE TIMES; Winning Ugly, Losing Ugly, Just Plain Ugly – The New York Times». web.archive.org. ٥ی ئایاری ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٥ی ئایاری ٢٠١٩. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ Lyttleton، Ben. «Argentina-Germany 1990 final referee controversy still stings». Sports Illustrated (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ٢١ی ئایاری ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢١ی ئایاری ٢٠١٣. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ Wittenberg، Danny (١٤ی ئایاری ٢٠١٨). «What the World Cup's 'Best Young Player' winners went on to achieve». mirror (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ١٢ی نیسانی ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٢ی نیسانی ٢٠١٩. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ١٢ی نیسانی ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٢ی نیسانی ٢٠١٩. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «كأس العالم 1994 في الولايات المتحدة… 25 عاماً على البطولة التي غيّرت كرة القدم إلى الأبد». الشرق الأوسط (بە عەرەبی). لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «حكاية مونديال 94: بطولة خالدة للسعودية ومأساوية لمارادونا وباجيو وإسكوبار». CNN Arabic (بە عەرەبی). ٢٥ی شوباتی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکە لە ٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «لعبة، وصناعة: كيف غير كأس العالم 1994 كرة القدم إلى الأبد؟». Manshoor (بە عەرەبی). ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «1994 FIFA World Cup USA ™ - FIFA.com». web.archive.org. ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣٠ی نیسانی ٢٠١١. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «1994 World Cup: Coming to America». web.archive.org. ٢٩ی ئایاری ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٩ی ئایاری ٢٠١٣. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «1994 World Cup: Coming to America». web.archive.org. ٢٩ی ئایاری ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٩ی ئایاری ٢٠١٣. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «BBC – Chris Bevan: The story of the 1994 World Cup». web.archive.org. ١٤ی ئابی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٤ی ئابی ٢٠١٨. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ١٢ی نیسانی ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٢ی نیسانی ٢٠١٩. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «France Gets 1998 World Cup – The New York Times». web.archive.org. ١٣ی حوزەیرانی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٣ی حوزەیرانی ٢٠١٨. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «New Overtime Rule For 1998 World Cup – The New York Times». web.archive.org. ١١ی تەممووزی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١١ی تەممووزی ٢٠١٨. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «وەشانی ئەرشیڤکراو». web.archive.org. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٨ی نیسانی ٢٠١٢. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «BBC SPORT | WORLD CUP | History | France 1998». web.archive.org. ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «FIFA.com – 1998 FIFA World Cup France ™». web.archive.org. ٢١ی تەممووزی ٢٠١١. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٤ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «حكاية مونديال 98: البرازيل تخذل المغرب وزيدان يصالح جماهير فرنسا». CNN Arabic (بە عەرەبی). ٢٧ی شوباتی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «CNN/SI – World Cup France '98 – Zizou leads France to glory – Sunday July 12, 1998 06:41 PM». web.archive.org. ١٥ی نیسانی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ١٥ی نیسانی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «كووورة: الموقع العربي الرياضي الأول». www.kooora.com. لە ڕەسەنەکە لە ١٣ی حوزەیرانی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Varcoe، Fred (١٨ی ئایاری ٢٠٠٢). «Beyond the limits of normalcy». The Japan Times (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ڕەسەنەکە لە ٤ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ ئ ا «BBC SPORT | WORLD CUP 2002 | How the draw works». web.archive.org. ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «كأس العالم لكرة القدم ٢٠٠٢ في كوريا الجنوبية واليابان :: KOREA.NET Mobile Site». m.korea.net. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Men's Ranking». origin1904-p.cxm.fifa.com (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٩ی تەممووزی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «BBC SPORT | WORLD CUP | France v Senegal | Senegal stun France». news.bbc.co.uk. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی نیسانی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Senegal cling on to qualify» (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). 2002-06-11. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی ئابی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە 2021-08-30 ھێنراوە.
{{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ «Rejuvenation of Brazil awaiting one final fling». independent (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Staff، Guardian (٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٢). «Meet Hakan Sukur». the Guardian (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ١ی ئابی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «NISSAN STADIUM». web.archive.org. ٢٩ی ئازاری ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٩ی ئازاری ٢٠١٩. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Planet World Cup – 2002 – Final – Germany v Brazil». www.planetworldcup.com. لە ڕەسەنەکە لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «World Cup 2002 – Top scorer». www.standard.co.uk (بە ئینگلیزی). ١٣ی نیسانی ٢٠١٢. لە ڕەسەنەکە لە ١٥ی ئازاری ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «2002 FIFA World Cup Korea/Japan ™ - Awards – FIFA.com». web.archive.org. ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٤. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «World's greatest XI: the best ever football team in pictures – Telegraph». web.archive.org. ٢٥ی حوزەیرانی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٥ی حوزەیرانی ٢٠١٨. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «BBC SPORT | 2006 WORLD CUP DECISION | Call for World Cup revote». news.bbc.co.uk. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی ئەیلوولی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «وەشانی ئەرشیڤکراو». web.archive.org. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١١ی ئازاری ٢٠١٧. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «FIFA.com – Record number of 204 teams enter preliminary competition». web.archive.org. ١٦ی حوزەیرانی ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٦ی حوزەیرانی ٢٠١٠. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «فرح إيطالي بالفوز بكأس العالم» (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). 2006-07-10. لە ڕەسەنەکە لە ١٥ی ئازاری ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 2021-08-30 ھێنراوە.
{{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ «Guardian Unlimited Football | World Cup 2006 | World Cup 2006: Zidane exits in shame». web.archive.org. ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٠٦. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٠٦. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «ESPNsoccernet – World Cup – FIFA launch probe into Zidane's conduct». web.archive.org. ١٨ی تەممووزی ٢٠٠٦. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٨ی تەممووزی ٢٠٠٦. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Sky Sports – The Best Sport Coverage From Around The World». web.archive.org. ٣ی تەممووزی ٢٠٠٦. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣ی تەممووزی ٢٠٠٦. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ Twitter، Press Gazette (٣٠ی تشرینی دووەمی ٠٠٠١). «Sun apologises to Marco Materazzi over 'racist' slur». Press Gazette (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی تەممووزی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}:|دوایین=has generic name (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=(یارمەتی) - ^ «FIFA Men's World Cup Awards: Golden Boot, Golden Ball and more». www.foxsports.com (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی حوزەیرانی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Host nation of 2010 FIFA World Cup – South Africa – FIFA.com». web.archive.org. ١١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Doubt over South Africa 2010 | World Cup 2006 | guardian.co.uk Football». web.archive.org. ١٠ی نیسانی ٢٠٠٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٠ی نیسانی ٢٠٠٨. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «News – Soccer: Fifa denies SA may lose 2010 World Cup (Page 1 of 2)». web.archive.org. ٣١ی ئابی ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣١ی ئابی ٢٠١٠. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «2019 Soccer news, photos, stats, schedules, standings and videos». web.archive.org. ٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٠. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٠. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Football». mirror (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «2010 South Africa FIFA Football World Cup History, Winners, Runners-Up». NDTVSports.com (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «World Cup (Sky Sports)». Sky Sports (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Abhishek (١٣ی تەممووزی ٢٠١٠). «FIFA World Cup 2010: List of Awards». www.sportskeeda.com (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Argentina, Brazil and Colombia Want 2014 World Cup». en.people.cn. لە ڕەسەنەکە لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «FIFA.com – Brazil confirmed as 2014 hosts». web.archive.org. ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٧. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٧. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Brazil may lose the right to hold World Cup 2014». PravdaReport (بە ئینگلیزی). ١٥ی ئایاری ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «FIFA.com – Brazil confirmed as 2014 hosts». web.archive.org. ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٧. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٧. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Germany 1-0 Argentina (aet) | World Cup final match report | Football | The Guardian». web.archive.org. ٩ی ئایاری ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٩ی ئایاری ٢٠١٩. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Numbers Game: All the stats from Germany's fourth World Cup triumph – Firstpost». web.archive.org. ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «كووورة: الموقع العربي الرياضي الأول». www.kooora.com. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ ئ ا «Rodriguez wins World Cup Golden Boot». BBC Sport (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە 2021-08-30 ھێنراوە.
{{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ «Where is the 2018 World Cup? All you need to know about the Russia tournament – Mirror Online». web.archive.org. ١٢ی حوزەیرانی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٢ی حوزەیرانی ٢٠١٨. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «وەشانی ئەرشیڤکراو». web.archive.org. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٠ی شوباتی ٢٠١٩. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Ethics: Executive Committee unanimously supports recommendation to publish report on 2018/2022 FIFA World Cup™ bidding process – FIFA.com». web.archive.org. ٢٩ی ئازاری ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٩ی ئازاری ٢٠١٥. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «BBC NEWS | In Depth | 2006 World Cup decision | Legal threat over World Cup prank». web.archive.org. ١٨ی ئایاری ٢٠٠٤. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٨ی ئایاری ٢٠٠٤. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «BBC SPORT | 2006 WORLD CUP DECISION | Call for World Cup revote». web.archive.org. ١٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٢ی ئەیلوولی ٢٠٠٩. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «FIFA Picks Cities for World Cup 2018 | Football | R-Sport. All the top sports news». web.archive.org. ٤ی ئازاری ٢٠١٦. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٤ی ئازاری ٢٠١٦. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Russia budget for 2018 Fifa World Cup nearly doubles». BBC News (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). 2012-09-30. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە 2021-08-30 ھێنراوە.
{{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ «What is VAR? The video assistant referee system's Champions League & Premier League future | Goal.com». www.goal.com. لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی حوزەیرانی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «France v Australia Match Report, 6/16/18, World Cup | Goal.com». web.archive.org. ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠١٨. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Iran v Spain Match Report, 20/06/2018, World Cup | Goal.com». web.archive.org. ٤ی تەممووزی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٤ی تەممووزی ٢٠١٨. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «2018 FIFA World Cup Russia™ - Matches – IR Iran – Spain – FIFA.com». web.archive.org. ٢٥ی ئازاری ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٥ی ئازاری ٢٠١٩. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «World Cup report: South Korea 2 Germany 0 | Goal.com». web.archive.org. ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٨. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Impressive Russia win World Cup opener». BBC Sport (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە 2021-08-30 ھێنراوە.
{{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ «World Cup 2018: Aleksandr Golovin genius caps dream start for 'worst Russia' ever | Goal.com». www.goal.com. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «World Cup news: Blow for Russia as Alan Dzagoev limps off with hamstring injury in opener | Goal.com». www.goal.com. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «How France Won Its Second World Cup Title – The New York Times». web.archive.org. ٢٧ی ئایاری ٢٠١٩. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٧ی ئایاری ٢٠١٩. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «France lifts second World Cup after classic final | Reuters». web.archive.org. ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «إحصائيات كأس العالم روسيا FIFA 2018: جميع إحصائيات هات كأس العالم روسيا FIFA 2018». beIN SPORTS (بە عەرەبی). لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «World Cup 2022 investigation: demands to strip Qatar of World Cup». www.telegraph.co.uk. لە ١٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «Why Fifa's 48-team plan for the 2022 World Cup is bad news for Qatar | The Independent | The Independent». web.archive.org. ٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢. لە ١٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)
براوەکانی جامی جیھانیی فیفا | |
|---|---|
|
| ئاسیا |  | |
|---|---|---|
| ئەفریقا | ||
| North America, Central America and the Caribbean | ||
| ئەمریکای باشوور | ||
| Oceania | ||
| ئەورووپا | ||
| Non-FIFA | ||
| Games | ||
 ئەم وتارە لەسەر وەشانی ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ بووە بە وتارێکی ھەڵبژێردراو (بەراوردکردن بە ئێستا • پەڕەی لێدوان • پەڕەی پاڵاوتن) |
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە مێژووی جامی جیھانیی فیفا تێدایە. |
- Pages using the JsonConfig extension
- ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown
- ئەو پەڕانەی ژێدەری ئینگلیزیی بریتانیایییان ھەیە (en-gb)
- ئەو پەڕانەی ژێدەری ئینگلیزیی ئەمەریکایییان ھەیە (en-us)
- وتارەکان بە بەستەرە دەرەکییە مردووەکان لە کانوونی یەکەمی ٢٠٢١
- ھەڵەکانی شێوازی سەرچاوەی ١: generic name
- Pages using infobox tournament with unknown parameters
- ئەو وتارانەی وتەی بێسەرچاوەیان تێدایە لە ئەیلوولی ٢٠٢٤
- جامی جیھانیی فیفا
- مێژووی تۆپی پێ