بۆ ناوەڕۆک بازبدە

ئەفریقا

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
کیشوەری ئەفریقا

ئەفریقا، لە دوای ئاسیاوە لە ڕووی گەورەیی و ئاپۆرەوە دووھەمین کیشوەری جیھانە. ئەگەر دوورگە دراوسێیەکانیشی ھەژمار بکەین بە نزیکەی ٣٠٫٢ ملیۆن کیلۆمەتر چوارگۆشە، ٦٪ی گشت ڕووبەری زەوین و٢٣٪ی گشت ڕووبەری وشکایییەکانی داپۆشیوە.[١]

کیشوەری ئەفریقا لە یەک ڕوانگەدا ژمارەی دەوڵەتەکان: ٥١ دەوڵەتی سەربەخۆ

ڕووبەر: ٣٠٬٣٧٠٬٠٠٠ کم٢

ژمارەی دانیشتووان: بەپێی دووەم سەرژمێری ساڵی ٢٠١٦ نزیکەی ١٬٢٢٥٬٠٨٠٬٥١٠ کەسە

چڕی دانیشتووان: ٣٦٫٤/کم٢

بەرزترین لووتکە: کلیمانگارۆ لە تانزانیا (٥٨٩٥ م)

درێژترین ڕووبار: ڕووباری نیل (٦٦٩٥ کم)

گەورەترین وڵاتی لە ڕووبەردا: سوودان (٨١٣٬٥٠٥٬٢ کم٢)

گەورەترین وڵاتی لە دانیشتوواندا: نێجیریا(١٣٠)ملیون

گەورەترین شار: قاھیرە (١٢ ملیۆن کەس)

گەورەترین وڵاتی لە ناردنی نەوتدا: لیبیا

گرنگترین بەرھەمە کشتوکاڵییەکان: گەنم، گەنمەشامی، زەیتون، ترێ، قامیشی شەکر، خورما، ترشەمەنییەکان، پاقلەی سوودانی، مۆز، لۆکە و لاستیک.

سەروەتە کانزایی و کانییەکان: بەترۆل، خەڵوز، ئاسن، مس، ئاڵتوون، ئەڵماس، فۆسفات، کۆباڵت، کڕۆم و تەنەکە.

ھەرێمی ئاو و ھەوا:

  1. ھەرێمی کەمەرەیی
  2. ھەرێمی خولگەیی
  3. ھەرێمی بیابانی گەرم
  4. ھەرێمی دەریای ناوەڕاست
  5. ھەرێمی ئاووھەوای دەریای شێدار
  6. ھەرێمی ئەسیوبی (حەبەشە)

وڵاتەکان

[دەستکاری]
وڵات
(کم٢)
دانیشتوان ساڵ چڕی
(لە ھەر کم٢)
پایتەخت
باکووری ئەفریقا
 جەزائیر ٢٬٣٨١٬٧٤٠ ٣٤٬١٧٨٬١٨٨ ٢٠٠٩ ١٤ جەزائیر
 Canary Islands (Spain) ٧٬٤٩٢ ٢٬١١٨٬٥١٩ ٢٠١٠ ٢٢٦ Las Palmas de Gran Canaria,
Santa Cruz de Tenerife
 Ceuta (Spain) ٢٠ ٧١٬٥٠٥ ٢٠٠١ ٣٬٥٧٥
 میسر ١٬٠٠١٬٤٥٠ ٨٢٬٨٦٨٬٠٠٠ ٢٠١٢ ٨٣ قاھیرە
 لیبیا ١٬٧٥٩٬٥٤٠ ٦٬٣١٠٬٤٣٤ ٢٠٠٩ ٤ تەرابلوس
 Madeira (Portugal) ٧٩٧ ٢٤٥٬٠٠٠ ٢٠٠١ ٣٠٧ Funchal
 Melilla (Spain) ١٢ ٦٦٬٤١١ ٢٠٠١ ٥٬٥٣٤
 مەغریب ٤٤٦٬٥٥٠ ٣٤٬٨٥٩٬٣٦٤ ٢٠٠٩ ٧٨ ڕەبات
 سوودان ١٬٨٦١٬٤٨٤ ٣٠٬٨٩٤٬٠٠٠ ٢٠٠٨ ١٧ Khartoum
 توونس ١٦٣٬٦١٠ ١٠٬٤٨٦٬٣٣٩ ٢٠٠٩ ٦٤ توونس
  Western Sahara ٢٦٦٬٠٠٠ ٤٠٥٬٢١٠ ٢٠٠٩ ٢ El Aaiún
Horn of Africa
 جیبووتی ٢٣٬٠٠٠ ٩٤٢٬٣٣٣ ٢٠١٦ ٢٢ Djibouti
 ئێریتریا ١٢١٬٣٢٠ ٥٬٦٤٧٬١٦٨ ٢٠١٦ ٤٧ Asmara
 ئیتیۆپیا ١٬١٢٧٬١٢٧ ١٠٢٬٤٠٣٬١٩٦ ٢٠١٦ ٧٥ Addis Ababa
 سۆماڵیا ٦٣٧٬٦٥٧ ١٤٬٣١٧٬٩٩٦ ٢٠١٧ ١٥ Mogadishu
ڕۆژھەڵاتی ئەفریقا
 بوروندی ٢٧٬٨٣٠ ٨٬٩٨٨٬٠٩١ ٢٠٠٩ ٣٢٣ Bujumbura
 دوورگەکانی قەمەر ٢٬١٧٠ ٧٥٢٬٤٣٨ ٢٠٠٩ ٣٤٧ Moroni
 کینیا ٥٨٢٬٦٥٠ ٣٩٬٠٠٢٬٧٧٢ ٢٠٠٩ ٦٦ Nairobi
 ماداگاسکار ٥٨٧٬٠٤٠ ٢٠٬٦٥٣٬٥٥٦ ٢٠٠٩ ٣٥ Antananarivo
 مالاوی ١١٨٬٤٨٠ ١٤٬٢٦٨٬٧١١ ٢٠٠٩ ١٢٠ Lilongwe
 مۆریس ٢٬٠٤٠ ١٬٢٨٤٬٢٦٤ ٢٠٠٩ ٦٣٠ Port Louis
 Mayotte (France) ٣٧٤ ٢٢٣٬٧٦٥ ٢٠٠٩ ٤٩٠ Mamoudzou
 مۆزامبیک ٨٠١٬٥٩٠ ٢١٬٦٦٩٬٢٧٨ ٢٠٠٩ ٢٧ Maputo
 Réunion (France) ٢٬٥١٢ ٧٤٣٬٩٨١ ٢٠٠٢ ٢٩٦ Saint-Denis
 ڕواندا ٢٦٬٣٣٨ ١٠٬٤٧٣٬٢٨٢ ٢٠٠٩ ٣٩٨ Kigali
 سیشێل ٤٥٥ ٨٧٬٤٧٦ ٢٠٠٩ ١٩٢ Victoria
 سوودانی باشوور ٦١٩٬٧٤٥ ٨٬٢٦٠٬٤٩٠ ٢٠٠٨ ١٣ Juba
 تانزانیا ٩٤٥٬٠٨٧ ٤٤٬٩٢٩٬٠٠٢ ٢٠٠٩ ٤٣ Dodoma
 ئووگاندا ٢٣٦٬٠٤٠ ٣٢٬٣٦٩٬٥٥٨ ٢٠٠٩ ١٣٧ Kampala
 زامبیا ٧٥٢٬٦١٤ ١١٬٨٦٢٬٧٤٠ ٢٠٠٩ ١٦ Lusaka
 زیمبابوی ٣٩٠٬٥٨٠ ١١٬٣٩٢٬٦٢٩ ٢٠٠٩ ٢٩ Harare
ئەفریقای ناوەند
 ئەنگۆلا ١٬٢٤٦٬٧٠٠ ١٢٬٧٩٩٬٢٩٣ ٢٠٠٩ ١٠ Luanda
 کامیروون ٤٧٥٬٤٤٠ ١٨٬٨٧٩٬٣٠١ ٢٠٠٩ ٤٠ Yaoundé
 کۆماری ئەفریقای ناوەندی ٦٢٢٬٩٨٤ ٤٬٥١١٬٤٨٨ ٢٠٠٩ ٧ Bangui
 چاد ١٬٢٨٤٬٠٠٠ ١٠٬٣٢٩٬٢٠٨ ٢٠٠٩ ٨ N'Djamena
 کۆماری کۆنگۆ ٣٤٢٬٠٠٠ ٤٬٠١٢٬٨٠٩ ٢٠٠٩ ١٢ Brazzaville
 کۆماری دیموکراتیی کۆنگۆ ٢٬٣٤٥٬٤١٠ ٦٩٬٥٧٥٬٠٠٠ ٢٠١٢ ٣٠ Kinshasa
 گینێی ئیستوایی ٢٨٬٠٥١ ٦٣٣٬٤٤١ ٢٠٠٩ ٢٣ Malabo
 گابۆن ٢٦٧٬٦٦٧ ١٬٥١٤٬٩٩٣ ٢٠٠٩ ٦ Libreville
 ساوتۆمێ و پرینسیپی ١٬٠٠١ ٢١٢٬٦٧٩ ٢٠٠٩ ٢١٢ São Tomé
باشووری ئەفریقا
 بۆتسوانا ٦٠٠٬٣٧٠ ١٬٩٩٠٬٨٧٦ ٢٠٠٩ ٣ Gaborone
 لیسۆتۆ ٣٠٬٣٥٥ ٢٬١٣٠٬٨١٩ ٢٠٠٩ ٧٠ Maseru
 نامیبیا ٨٢٥٬٤١٨ ٢٬١٠٨٬٦٦٥ ٢٠٠٩ ٣ Windhoek
 ئەفریقای باشوور ١٬٢١٩٬٩١٢ ٥١٬٧٧٠٬٥٦٠ ٢٠١١ ٤٢ Bloemfontein, Cape Town, Pretoria
 ئێسواتینی ١٧٬٣٦٣ ١٬١٢٣٬٩١٣ ٢٠٠٩ ٦٥ Mbabane
ڕۆژاوای ئەفریقا
 بێنین ١١٢٬٦٢٠ ٨٬٧٩١٬٨٣٢ ٢٠٠٩ ٧٨ Porto-Novo
 بورکینافاسۆ ٢٧٤٬٢٠٠ ١٥٬٧٤٦٬٢٣٢ ٢٠٠٩ ٥٧ Ouagadougou
 کەیپڤەرد ٤٬٠٣٣ ٤٢٩٬٤٧٤ ٢٠٠٩ ١٠٧ Praia
 کۆتدیڤوار ٣٢٢٬٤٦٠ ٢٠٬٦١٧٬٠٦٨ ٢٠٠٩ ٦٤ Abidjan, Yamoussoukro
 گامبیا ١١٬٣٠٠ ١٬٧٨٢٬٨٩٣ ٢٠٠٩ ١٥٨ Banjul
 گانا ٢٣٩٬٤٦٠ ٢٣٬٨٣٢٬٤٩٥ ٢٠٠٩ ١٠٠ Accra
 گینێ ٢٤٥٬٨٥٧ ١٠٬٠٥٧٬٩٧٥ ٢٠٠٩ ٤١ Conakry
 گینێ بیساو ٣٦٬١٢٠ ١٬٥٣٣٬٩٦٤ ٢٠٠٩ ٤٣ Bissau
 لیبێریا ١١١٬٣٧٠ ٣٬٤٤١٬٧٩٠ ٢٠٠٩ ٣١ Monrovia
 مالی ١٬٢٤٠٬٠٠٠ ١٢٬٦٦٦٬٩٨٧ ٢٠٠٩ ١٠ Bamako
 مۆریتانیا ١٬٠٣٠٬٧٠٠ ٣٬١٢٩٬٤٨٦ ٢٠٠٩ ٣ Nouakchott
 نیجەر ١٬٢٦٧٬٠٠٠ ١٥٬٣٠٦٬٢٥٢ ٢٠٠٩ ١٢ Niamey
 نێجیریا ٩٢٣٬٧٦٨ ١٦٦٬٦٢٩٬٠٠٠ ٢٠١٢ ١٨٠ Abuja
 Saint Helena, Ascension and Tristan da Cunha (United Kingdom) ٤٢٠ ٧٬٧٢٨ ٢٠١٢ ١٣ Jamestown
 سێنیگال ١٩٦٬١٩٠ ١٣٬٧١١٬٥٩٧ ٢٠٠٩ ٧٠ داکار
 سیەرالیۆن ٧١٬٧٤٠ ٦٬٤٤٠٬٠٥٣ ٢٠٠٩ ٩٠ فریتاون
 تۆگۆ ٥٦٬٧٨٥ ٦٬٠١٩٬٨٧٧ ٢٠٠٩ ١٠٦ لۆمێ
  Africa Total ٣٠٬٣٦٨٬٦٠٩ ١٬٠٠١٬٣٢٠٬٢٨١ ٢٠٠٩ ٣٣

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ «Africa | History, People, Countries, Regions, Map, & Facts | Britannica». www.britannica.com (بە ئینگلیزی). 2024-07-18. لە 2024-07-21 ھێنراوە.