بۆزا

بۆزا
بۆزا
گوند
	Beṯ Bōzi - Bozan - بوزان
	دیمەنێکی گشتی لە بۆزا
وڵات	کوردستان; عێراق
ھەرێم	ھەرێمی کوردستان
پارێزگا	نەینەوا
قەزا	تلکێف
ناحیە	ناحیەی ئەلقۆش
بەرزایی	٥٦٩ مەتر (١٬٨٦٧ پێ)
ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٨)
• سەرجەم	٥٫٠٠٠
زمان و ئایین
• زمان	کوردی(کرمانجی)
• ئایین	ئێزیدی
ناوچەی کاتی	UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی)
• ھاوین (DST)	UTC+٤:٣٠ (ھاوین)
تەلەفۆن	٠٠٩٦٤

بۆزا یا بۆزان (بە عەرەبی: بوزان، سوریانی: Beṯ Bōzi) گوندێکە لە قەزای تلکێف، ناحیەی ئەلقۆش لە پارێزگای نەینەوا لە باکووری عێراق.^[١] بۆزان دەکەوێتە ڕۆژاوای باشووری کوردستان.^[٢] ھەروەھا دەکەوێتە ناوچە جێناکۆکەکانی عێراق و دەشتی نەینەوا. لە دووری (٥٠کم) دەکەوێتە باکووری مووسڵ.^[٣]

لە گوندەکەدا بانگەشەی ئەوە دەکرێت کە ٣٦٠ شوێنەواری ئایینی ئێزدی ھەیە، بۆیە ئەم گوندە بە "لالشی بچووک"(لالشا کچووک) ناسراوە.^[٤]

وە کۆمەڵێک مەزارگەی ئایینی ئێزدی ھەیە کە گرنگترینیان جیڤات یان مەھدار (مەجلیس)ە.

مێژوو

بۆزا بۆ یەکەمجار وەک گوندێکی مەسیحی ئاشووری بە ناوی بێت بۆزی بەڵگەی پێدەدرێت و دانیشتووانەکەی یان بە کەنیسەی ڕۆژھەڵاتەوە یان بە کەنیسەی ئۆرتۆدۆکسی سریانیەوە پابەند بوون. دێرەکەی ناسراوە کە لە گوندەکەدا ھەبووە، کە پێدەچێت تا سەدەی سێزدەھەم یان چواردەھەم زیاتر مەسیحی مابێتەوە.^[٥] لە سەدەی دوازدەھەمدا لە بۆزا چەندین گۆڕستانێکی گەورەی ئێزدی دروستکران، لەوانەش شێخ عەلو بەکر، شێخ چەمس، پیر عەلی و پیر بوواڵ، خەتی بەسی، لە کاتێکدا گۆڕستانی شێخ ئادی لە سەدەی ١٣دا دروستکراوە و گۆڕستانەکانی ڕواڵە کەڤینە و شێخ مەند پاچا مێژووەکەیان دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی ١٤.^[٦]

زۆربەی دانیشتوانی شاری بۆزان کە ٦٠٠٠ کەسن لە نزیکبوونەوەی ھێرشی رێکخراوی "دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام" (داعش) لە مانگی ئابی ٢٠١٤، ھەڵاتوون بۆ زاخۆ. لە کاتێکدا ژمارەیەک خەڵکی ناوچەکە مانەوە بۆ بەرگریکردن لە گوندەکە. بەڵام چەکدارانی داعش نەگەیشتنە گوندەکە و دوای مانگێک دانیشتوانەکەی دەستیان بە گەڕانەوە کرد. تا مانگی حوزەیرانی ٢٠١٨ ژمارەی دانیشتوانی گوندەکە ٥٠٠٠ کەس بووە و ١٠٠٠ خێزانیان ھەبوو، ھەروەھا نزیکەی ٣٠٠ خێزانی ئێزدی ئاوارەی شنگال لێرە نیشتەجێ بوون.^[٧]

ئاماژە بەوەش کراوە کە تاکە گوندە کە لە حەفتاکان و ھەشتاکان لەلایەن حکومەتی عێراقەوە نەڕووخێنراوە کاتێک ھەموو گوندەکانی ئێزدی گواستەوە لە لێوار و بناری چیای بێخەیرەوە و نیشتەجێبوونیان لە کۆمەڵگە زۆرەملێکان لە ناوچە دەشتاییەکانی نزیک بە ھۆی پاڵپشتییان لە بزووتنەوەی کورد.^[٨] وە دوو قوتابخانەی سەرەتایی ھەیە و یەکێکی تریش بۆ ناوەندی و دەشتەکەی یەکێکە لە دەشتە کشتوکاڵییە بەپیتەکانی ناوچەکە. لە دوای ساڵی ٢٠٠٣ فراوانبوونی بەرچاو گوندەکەدا ڕوویدا، بەڵام ھێشتا بەدەست کەمیی بەرچاوی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکانەوە دەناڵێنێت. وەک شەقامە قیرتاوکراوەکان و ئاو و کارەبا، بەو پێیەی تا ئێستا نەخۆشخانەی تەندروستی تێدا نییە سەرەڕای زۆری ژمارەی دانیشتووانەکەی. لە سەردانێکی پارێزگاری دھوک لە بەھاری ٢٠١٠ بۆ ناوچەکە، بڕیاریدا شارەوانییەک لەوێ دروست بکرێت، بەڵام تا ئێستا بڕیارەکە جێبەجێ نەکراوە.^[٩]

بیری پیرۆز (کانیی بۆزا) کۆنترین بیری قووڵە لە گوندی بۆزا. لە سەرەتای مەزارگەیەکی پیرۆزەوە یەکێک بووە لە سەرچاوە سەرەکییەکانی ئاوی گوندەکە، ھەروەھا لەلایەن دانیشتوانی گوندەکە لە ناحیەی ئەلقوش پیرۆز کراوە، لە سەرەتای دەستپێکردنی ئاوی گوندەکە تا ئێستاش تازە کردووەتەوە گوندەکە، بەڵام جێھێڵدرا بۆ ئەوەی ناوەندێکی مێژوویی بەڵگەدار بێت.^[١٠]

ئەمانەش ببینە

سەرچاوەکان

^ https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/265734
^ https://syriaca.org/place/184
^ https://www.france24.com/en/20190628-revisited-iraq-yazidis-still-haunted-sinjar-massacres-islamic-state-group-nadia-murad
^ https://www.mesopotamiaheritage.org/en/monuments/les-mausolees-yezidis-de-bozan/
^ https://edition.cnn.com/2014/08/29/us/yazidi-teen-fears-iraq-return/
^ https://www.mesopotamiaheritage.org/en/monuments/les-mausolees-yezidis-de-bozan/
^ خەسرۆ گۆران. «کورد لە پارێزگای مووسڵ» (PDF) (بە کوردی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
^ https://web.archive.org/web/20180801221242/https://edition.cnn.com/2014/08/29/us/yazidi-teen-fears-iraq-return/
^ http://www.iasj.net/iasj?func=fulltext&aId=109854
^ https://web.archive.org/web/20180628125203/https://www.doovi.com/video/buzan-bozay-village/M0EYiMKvCe8

[1] ttps://dergipark.org.tr/en/download/article-file/265734

[2] ttps://syriaca.org/place/184

[3] ttps://www.france24.com/en/20190628-revisited-iraq-yazidis-still-haunted-sinjar-massacres-islamic-state-group-nadia-murad

[4] ttps://www.mesopotamiaheritage.org/en/monuments/les-mausolees-yezidis-de-bozan/

[5] ttps://edition.cnn.com/2014/08/29/us/yazidi-teen-fears-iraq-return/

[6] ttps://www.mesopotamiaheritage.org/en/monuments/les-mausolees-yezidis-de-bozan/

[7] خەسرۆ گۆران. «کورد لە پارێزگای مووسڵ» (PDF) (بە کوردی).{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)

[8] ttps://web.archive.org/web/20180801221242/https://edition.cnn.com/2014/08/29/us/yazidi-teen-fears-iraq-return/

[9] ttp://www.iasj.net/iasj?func=fulltext&aId=109854

[10] ttps://web.archive.org/web/20180628125203/https://www.doovi.com/video/buzan-bozay-village/M0EYiMKvCe8

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]