کەرەملیس

کەرەملیس
کەرەملیس
شارەدێ
	ܟܪܡܠܫ - Karamlesh - کرملیس
	مەزارگەی سانت باربارا لە شاری کەرەملیس
وڵات	کوردستان; عێراق
ھەرێم	ھەرێمی کوردستان
پارێزگا	نەینەوا
قەزا	حەمدانیە
بەرزایی	٢٨٠ مەتر (٩٢٠ پێ)
ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٨)
• سەرجەم	٥٫٠٠٠
سەرناوی دانیشتوو	کەرەملیسی
زمان و ئایین
• زمان	کوردی(سۆرانی) و سوریانی
• ئایین	ئیسلام (شیعە)، مەسیحی
ناوچەی کاتی	UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی)
• ھاوین (DST)	UTC+٤:٣٠ (ھاوین)
تەلەفۆن	٠٠٩٦٤

کەرەملیس یا کەرەملیش (بە عەرەبی: کرملیس، سوریانی: ܟܪܡܠܫ) شارەدێیەکە لە قەزای حەمدانیە لە پارێزگای نەینەوا لە باکووری عێراق.^[١] کەرەملیس دەکەوێتە ڕۆژاوای باشووری کوردستان.^[٢] ھەروەھا دەکەوێتە ناوچە جێناکۆکەکانی عێراق. ژمارەی دانیشتووانەکەی لە ساڵی ٢٠١٨ بە ٥٫٠٠٠ کەس مەزەندە کراوە، و لە مەسیحی و کوردی شەبەک پێکھاتووە. کەمتر لە ١٨ میل(٢٩ کم) دەکەوێتە باشووری ڕۆژھەڵاتی مووسڵ.^[٣]

بە چەندین گرد دەورە دراوە کە لەگەڵیدا شاری مێژوویی ئاشووری کار-مولیسی پێکدەھێنا، کە بە زمانی ئەکەدی بە واتای "شاری مولیسو" دێت. دوای لەشکرکێشی داعش بۆ سەر شارۆچکەکە لە مانگی ئابی ٢٠١٤، دانیشتوانی شارۆچکەکە ھەڵاتن بۆ ھەرێمی کوردستان. شارۆچکەکە لە چوارچێوەی شەڕی مووسڵ لە ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦ لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانی عێراقەوە لە ژێر دەسەڵاتی داعش رزگارکرا.^[٤]

مێژوو

مێژووی ئەم گوندە دەگەڕێتەوە بۆ زیاتر لە پێنج ھەزار ساڵ لەمەوبەر و بە چەندین ڕووداوی مێژوویی بەناوبانگە کە بەناوبانگترینیان ئەو شەڕە مەزنەیە کە لە نێوان ئەسکەندەری مەزن و داریووشی سێیەمدا ڕوویدا.^[٥] ئەم شارۆچکەیە لە سەردەمی سەدەکانی ناوەڕاستدا بووە ناوەندێکی گرنگی بازرگانی و ئایینی لە ناوچەکەدا. لە ساڵی ١٣٣٢ەوە، پیاوسالار کورسییەکەی بۆ ئەم شوێنە گواستەوە و تا کۆتایی سەدەی چواردەھەم بەردەوام بوو تا گەیشتنی تەیمووری لەنگ بۆ ناوچەکە لە نێوان ساڵانی (١٣٩٣-١٤٠٣). لەم ساڵانەدا مێزۆپۆتامیا تووشی کۆمەڵکوژی بوو کە زۆرینەی شوێنکەوتووانی کەنیسەی ڕۆژھەڵات لەناوچوون.^[٦]

کەرەملیس بۆ ماوەی لانیکەم بەشێک لە سەردەمی حوکمڕانی، شوێنی دانیشتنی باوکی نێستۆری دێنھای دووەم بوو (١٣٣٦/٧-١٣٨١/٢). درێژەی مێژووی کەنیسەی بار ھیبریۆس باس لە چەندین پەیوەندی نێوان دێنھای دووەم دەکات و کەنیسەی یاقوبەکان لە کەرەملیس لە نێوان ساڵانی ١٣٥٨ بۆ ١٣٦٤. لەم قۆناغەدا کەرەملیس کۆمەڵگەی جاکۆبی و ئەرمەنی شانبەشانی زۆرینە نێستۆرییەکەی ھەبوو، و سەرۆک گوندەکانی خۆیان بە 'ئەمیر' ناودەبرد. ئەو ئاوەدانییەی کە گوندەکە لە سەردەمی دێنھای دووەمدا بەدەستی ھێنابوو، پێدەچێت کۆتایی ھاتبێت کاتێک پیاوسالاری لە سەدەی چواردەھەم یان پانزەدا لە بەروارێکی نادیاردا گواسترایەوە بۆ مووسڵ.^[٧]

ناوی شارۆچکەکە لە سەرژمێری ساڵی ١٩٥٧دا دەرکەوتووە و ژمارەی دانیشتووانەکەی لەو ساڵەدا ١٨٧٦ کەس بووە. ھەرچەندە ئێستا زیاتر لە چوار ھەزار کەس لەو گوندەدا نیشتەجێن، بەڵام نزیکەی سێ ھەزار کەس ھەن کە کۆچیان کردووە بۆ دەرەوەی عێراق. ھەروەھا گوندەکە شاھیدی کۆچی ھەزاران مەسیحی بوو بۆ ئەو گوندە دوای دوایین جەنگی عێراق.^[٨]

دوای جەنگی عێراق

کەرەملیس دوای شەڕی عێراق بە سەرۆکایەتی ئەمریکا تاڕادەیەک ئارام بوو. لە کۆتایی ساڵی ٢٠٠٣دا، شارۆچکەکە بۆ ماوەیەکی کورت کەوتە ژێر کۆنترۆڵی فیرقەی ١٠١ی ئاسمانی (کەتیبەی ٣٧٧ی تۆپخانەی مەیدانی پەرەشوت).

شارۆچکەکە لە کاتی ھەڵبژاردنەکانی پەرلەمان و ناوخۆیی لە ساڵانی ٢٠٠٥ و ٢٠٠٧ و ٢٠١٠دا پشتگیرییەکی بەھێزی بەرامبەر بە بزووتنەوەی دیموکراتی ئاشووری نیشان دا. شارۆچکە کە ھەزاران پەنابەری ئاشوری و مەسیحی دیکە لە ناوچەکانی دیکەی ئەو وڵاتەوە دوای شەپۆلی توندوتیژی دژ بە وان پێشوازی کردووە.^[٩] لە کاردانەوە بەم لێشاوی ئاوارانە، سرکیس ئاغاجان و لیژنەی باڵای کاروباری مەسیحییەکان ماڵی نوێیان دروست کرد و نۆژەن کردەوە، کڵێساکان، گۆڕستانەکان، ژێرخانی و کۆمەڵگەی بۆ پەنابەرانی ئەرمەنی، لەنێو باشترکردنی دیکەدا.^[١٠]

لە ٦ی ئابی ٢٠١٤، دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام دەستیان بەسەر شارۆچکەکەدا گرت، بووە ھۆی ھەڵاتنی ھەموو دانیشتووانەکەی بۆ ھەولێر.^[١١] لە ماوەی داگیرکردنی ئەو شارەدا، بەھۆی "پابەند نەبوون بە یاسا توندەکانی دەوڵەتی ئیسلامی" ژنێکی ئاشووری تەمەن ٨٠ ساڵیان سووتاند و بەشێکی زۆری دێری مێژوویی مار بێھنامی وێران کرد.^[١٢]

لە ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦، شارەکە لەلایەن سوپای عێراقەوە ئازادکرا، کە لە ھەمان ڕۆژدا خاچەکانیان دەگەڕاندەوە بۆ قوبەی ھەندێک لە کڵێسا سەرەکییەکان.^[١٣]

ئاسایش

ھێزەکانی پاسەوانانی دەشتی نەینەوا لە ئێستادا ئاسایشی شارۆچکەکە بەڕێوەدەبەن.

ئەمانەش ببینە

سەرچاوەکان

[1] ttps://dergipark.org.tr/en/download/article-file/265734

[2] ttps://syriaca.org/place/184

[3] ttps://www.france24.com/en/20190628-revisited-iraq-yazidis-still-haunted-sinjar-massacres-islamic-state-group-nadia-murad

[4] ttp://oracc.museum.upenn.edu/rinap/rinap3/cbd/qpn-x-places/qpn-x-places.x001961.html ١٥ی ئابی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[5] ttps://www.friesian.com/popes.htm

[6] ttps://web.archive.org/web/20160304194450/http://www.kaldaya.net/2008/articles/300/215_Jun16_08_HabibHanona_1.html

[7] Wilmshurst, EOCE, 218–19

[8] ttp://www.capiraq.org/Maps/Data3/Baghdeda1957.pdf ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[9] ttp://www.basnews.com/en/news/2015/05/26/islamic-state-militants-burn-christian-woman-in-nineveh-village/

[10] ttps://www.ishtartv.com/en/viewarticle,35768.html

[11] ttps://twitter.com/Bassam_Nasralla/status/790560992975523840

[12] ttps://www.ibtimes.co.uk/isis-blows-famed-4th-century-mar-behnam-catholic-monastery-iraq-1492703

[13] ttps://50f3ad00-5b28-4016-898f-6130d301c97a.filesusr.com/ugd/6ae567_98f8f8912baa40949a18a3a0b717eaea.pdf

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]

[١٣]