یەڵماز گونەی
یەڵماز گونەی | |
|---|---|
 | |
| لەدایکبوون | ١ی مایس ١٩٣٧ |
| مەرگ | ٩ی ئەیلوولی ١٩٨٤ (٤٧ ساڵ ژیاوە) پاریس |
| شوێنی گۆڕ | گۆڕستانی پێر لاشێز |
| نەتەوە | کورد |
| ناوەکانی تر | پاشای ناشیرین (بە تورکی Cirkin Kiral) |
| پەروەردە | یاسا و ئابوری |
| پیشە | سینەماکار، دەرھێنەر |
| چالاکبوون | ١٩٥٨ تا مردنی |
یەڵماز گونەی (بە کوردیی باکووری: Yılmaz Güney؛ لەدایکبووی ١ی نیسانی ١٩٣٧ – مردووی ٩ی ئەیلوولی ١٩٨٤) دەرھێنەر، نووسەر، ڕۆماننووس، ئەکتەرێکی زازا و کورد بوو.[١][٢][٣] یەڵماز گۆنای بە باوکی سینەمای کوردی دائەنرێت چەندین خەڵاتی جیھانی لەو بوارەدا بەدەستھێناوە کە گرنگترینیان خەڵاتی ڤیستیڤاڵی (کان) بوو لە ١٩٨٢.[٤] فیلمەکانی ئەو بە زمانی تورکی بوون، بەخێرایی ناوێکی دیاری لە ناو سینەمای تورکیدا پەیدا کرد، ناوەڕۆکی کارەکانی ئەو پەیوەستبوون بە چینی کرێکاران لە تورکیا.
یەڵماز بەهۆی کارەکانییەوە تووشی کێشە بوویەوە لەبەرامبەر حکوومەتی تورکیا، ئەمەش لەبەر ئەوەی لە فیلمەکانیدا کارەکتەری کورد، چاند و زمانی کوردی هەبوون. لە ساڵی ١٩٧٤، ئەو دادگایی کرا لەسەر کەیسی کوشتنی دادوەر سەفا موتلوو بەڵام خۆی ئەوەی ڕەتکردەوە و وڵاتی جێهێشت،[٥] بەهۆی جێهێشتنیشەوە ئەوا وڵاتینامەی تورکیای لێسەندرایەوە.[٦][٧] ساڵێک پێش مردنی، لە ساڵی ١٩٨٣ لەگەڵ جگەر خوێن، هەژار و کۆمەڵێک ئەدیبی دیکە ئینستیتیوتی کوردیی پاریسیان دامەزراند.[٨]
سەرەتای ژیان[دەستکاری]
یەڵماز لە گوندی یەنیجە، لە پارێزگای ئادانا لە دایک بوو،[٩] ھەر لە ئەوێش گەورە بوو. باوکی خەڵکی شاری سوێرەک بوو، بەڵام دوای کوژرانی دوو برای ئەوا ڕووی لە گوندی یەنیجە کرد بوو.[١٠] دایکی ئەو زازا بوو، خەڵکی مووش بوو.[٦] دوای هاوسەرگیرییەکەیان، دایک و باوکی یەڵماز وەک کرێکاری کارگەی لۆکە چوونەتە ئەدەنە. لە دەرەنجامی ئەوەدا، یەڵماز لە ماڵباتێکی چینی کرێکار ژیا، ئەو لە تەمەنی لاویدا کۆمەڵێک کاری کردووە لەوانە گەیەنێەری فیلم، لێخوڕی ئەسپ و عارەبانە هەروەها کورتەچیڕۆکنووسیی بۆ چەند گۆڤارێکی لۆکاڵیی کرد.[١١] یەکەم وتاری ئەو لە ئابی ١٩٥٥ بڵاوکرایەوە، دوای حەفتەیەک یەکەم شیعریشی بڵاوکرایەوە، ئەمەش لەوکاتە بوو کە ئەو خوێندکاری قۆناغی ئامادەیی بوو.[١٠] وتارەکانی تووشی دەرەدەسەریی و کێشەی کردن، بەتایبەت لە کورتە چیڕۆکەکانی کە دەربارەی کەسێک دەینووسی کە ئامانجی بەدیهێنانی جیهانێکی باشتری هەبوو، کە ئەمەش وەک پڕووپاگەندە بۆ بیری کۆمۆنیستی لێکدرایەوە و ڕاپێچی دادگای کرد.[١٢] ئەم ئەزموونانە زەمینەسازی بۆ کارەکانی داهاتووی ئەویان کرد، ئەو کارانە بەگشتی تیشکی خستە سەر وێناکردنێکی واقیعیانەی چینە ژێردەستە و پەراوێزخراوەکانی خەڵکی تورکیا.
لە ساڵی ١٩٥٧، گونەی بۆ ماوەی دوو مانگ لە بەشی یاسای لە زانکۆی ئەستەمبول خوێندی، بەڵام دواتر هاتە ناو بواری سینەماوە، ئەمەش بەهۆی ئەو پاشخانەی کە لە ئەدەنەوە هەیبوو. ئەوکاتەی لە ئەستەمبول بوو، گونەی چاوی کەوت بە یەشار کەمال، ناوبراو ڕۆڵی هەبوو لە ناساندنی گونەی بە کۆمەڵێک لە سینەماکاران.
دواتر لە ئەنقەرە و ئەستەنبوڵ خوێندنی یاسا و ئابوری تەواوکرد. لە تەمەنی ٢١ ساڵییەوە دەستی کرد بە کاری سینەما. بەھۆی کەسایەتی و ھەڵس و کەوتییەوە بە «پاشای ناشیرین» ناسرابوو. لە ساڵی ١٩٦١دا بۆ ١٨ مانگ زیندانی کرا لەسەر بڵاوکردنەوەی ڕۆمانێکی «کۆمۆنیستانە». لە ساڵی ١٩٦٥دا دەستیکرد بە بەرھەمھێنانی فیلم.[٤]
پاش ئەوەی لە زیندان ڕایکرد ڕووی کردە وڵاتی فەڕەنسا و پاش چەند ساڵێک ژیان لە دورە وڵات سەرئەنجام لە ساڵی ١٩٨٤ لە شاری پاریس بەھۆی شێرپەنجە کۆچی دوایی کرد.
دەرھێنراوەکانی[دەستکاری]
- ئەسپ ژن سیلاح (١٩٦٦)
- فیشەک کارم تێناکا (١٩٦٧)
- ناوم کەریمە (١٩٦٧)
- پیرە نوری (١٩٦٨)
- سەید خان (١٩٦٨)
- گورگە برسییەکان (١٩٦٩)
- پیاوێکی ناشیرین (١٩٦٩)
- ھیوا (١٩٧٠)
- ھەدەفی زیندوو (١٩٧٠)
- عوسمان پیادە (١٩٧٠)
- بابە (١٩٧١)
- عیبرەت (١٩٧١)
- قاچاخەکان (١٩٧١)
- بێ ھیواکان (١٩٧١)
- بکوژەکان (١٩٧١)
- سبەی دوا ڕۆژە (١٩٧١)
- ئازار (١٩٧١)
- شیوەن (١٩٧٢)
- ھاوڕێ (١٩٧٤)
- ئەندێشە (١٩٧٤)
- داماوەکان (١٩٧٥)
- ڕان (١٩٧٨)
- دوژمن - ئینگلیزی (١٩٧٩)
- ڕێگا (١٩٨٢)
- دیوار (١٩٨٣)
ئەمانەش ببینە[دەستکاری]
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ Suad Joseph, Afsaneh Najmabadi, Encyclopedia of Women & Islamic Cultures: Family, law, and politics, Brill, 2005, ISBN 978-90-04-12818-7
- ^ Joost Jongerden, The settlement issue in Turkey : an analysis of spatial policies, modernity and war, Brill, 2007, ISBN 978-90-04-15557-2, p. 31.
- ^ Pope, Hugh and Nicole Pope, Turkey Unveiled: A History of Modern Turkey, (Overlook TP, 2000), 254.
- ^ ئ ا پەڕەی یڵماز گونەی لە IMDB. دواسەردان ٦/٤/٢٠١٥
- ^ "Lumpen değil centilmendi". Hürriyet. Retrieved 28 September 2017.
- ^ ئ ا "Ben Fransız vatandaşı oldum o olmadı" (interview with Güney's widow). Hürriyet / 5 March 2000
- ^ Pendleton, David. "Yilmaz Güney: From "Ugly King" to Poet of Despair". Harvard Film Archive. Retrieved 12 April 2021.
- ^ "Who is the Kurdish Institute ?". Institutkurde.org. Retrieved 2022-10-12.
- ^ Heß, Michael Reinhard (2012). "Wer war Yilmaz Güney? Schlaglichter auf eine linke Macho-Ikone". Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes. 102: 55. ISSN 0084-0076. JSTOR 23862104 – via JSTOR.
- ^ ئ ا Silverman, Reuben (2015). Turkey's ever present past: Stories from Turkish Republican History. Libra. p. 106. ISBN 978-6059022477.
- ^ Silverman, Reuben (2015), p.107
- ^ Silverman, Reuben (2015). pp.107–108
