ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ

ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ
ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ
ئیدارە
	بە عەرەبی: الإدارة المستقلة لزاخو‎; بە ئینگلیزی: Independent Administration of Zakho
	سەرەوە:; دیمەنی زاخۆ ; پێچەوانەی میللی کاتژمێر; پردی دەلال • کڵێسای مارگۆرگیسی شەھید • بازاڕی زاخۆ • یاریگای نێودەوڵەتی زاخۆ ; خوارەوە: ; پەیکەری ئەیاز زاخۆیی
	ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ
وڵات	کوردستان; عێراق
ھەرێم	ھەرێمی کوردستان
مەڵبەند	زاخۆ
ژمارەی قەزاکان	١
ژمارەی ناحیەکان	٤
بوون بە ئیدارە	٢٠٢١
دەسەڵات
• سەرۆکی ئیدارە	گوھدار شێخۆ
بەرزایی	٤٥٠ مەتر (١٬٤٨٠ پێ)
بەرزترین بەرزایی	٣٦٠٧ مەتر (١١٬٨٣٤ پێ)
نزمترین بەرزایی	٢٥٠ مەتر (٨٢٠ پێ)
زمان و ئایین
• زمان	کوردی (بادینانی)، عەرەبی و سوریانی
• ئایین	ئیسلام(سوننە)، مەسیحی و یارسان
• ب پ م(٢٠١٧)	٠٫٧٠٦; بەرز · ٢ەم بۆ ١٧
ناوچەی کاتی	UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی)
• ھاوین (DST)	UTC+٤:٣٠ (ھاوین)
تەلەفۆن	٩٦٤+
وێبگە	http://www.slemani.gov.krd/ku/

ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ یەکێکە لە دامەزراوە فەرمیەکانی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان، لە پارێزگای دھۆک، ناوەندی ئەم ئیدارەیە شاری زاخۆیە.^[٢]

ناو

ناوی ئەم ئیدارەیە لە ناوەندەکەیەوە وەرگیراوە، کە شاری زاخۆیە.

ھەندێک لە زمانناسان پیان وایە زاخۆ واتای ھێز و تواناییە و بە ناوی چیای "زاخ"ەوە ناونراوە.
ھەندێکی تر پێیان وایە کە سەرکردەی زەینەفۆن بە ناوی "زاخاریۆس" بەو ناوچەیە تێپەڕ بووە و بۆیە ئەو ناوچەیە ناونراوە "زاخا" بەپێی تێپەڕبوونی کات ناوەکە گۆڕانکاری بەسەردا ھاتووە و بووە بە "زاخۆ"،
بۆچوونێکی تریش ھەیە کە زمانناسان خستوویانەتەڕوو ئەویش ئەوەیە کە ڕەچەڵەکی ناوی زاخۆ دەگەڕێتەوە بۆ وشەی ئارامی سوریانی "زاخۆسا/زاخوثا" کە واتای "سەرکەوتن"ە.
ناوی زاخۆ، یان زاخۆتا، لە زمانی سوریانیدا، بە واتای سەرکەوتن دێت، کە دەشێت ھێمایەک بووبێت بۆ زاڵ بوونیان بەسەر ئیسرائیلییەکان. ھەروەک ڕێژەیەکی بەرزی دانیشتوانی زاخۆ، تا سەرەتاکانی دروست کردنی دەوڵەتی عێراقیش، ھەر جوو بوون. گوایا ناوەکە لە (زاخۆتا)ی ئارامییەوە ھاتووە، بە واتای (سەرکەوتن). واتا شوێنەکە دەبێت مەیدانی سەرکەوتنی لەشکرێک بووبێت، بە سەر دوژمنانیدا. یان ئاشوورییەکان، وەک سوکایەتی کردن بە دیلە جووەکانی ژێر دەستەیان، ئەم ناوەیان لە شوێنی بە زۆر نیشتەجێ کردنیان ناوە.^[٣]

جوگرافیا

ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ ھاوسنوورە لەگەڵ:

لە باکوورەوە پارێزگای شرنەخ لە باکووری کوردستان.
لە باشوورەوە پارێزگای دھۆک و پارێزگای نەینەوا.
لە ڕۆژھەڵاتەوە پارێزگای دھۆک.
لە ڕۆژاواوە پارێزگای حەسیچە لە ڕۆژاوای کوردستان و پارێزگای شرنەخ لە باکووری کوردستان.^[٤]

مێژوو

ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ یەکێکە لە دامەزراوە فەرمیەکانی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان، کە پێک ھاتووە لە یەک قەزا و سێ ناحیە لە رێکەوتی ٢٠/٩/٢٠٢١ بە بریاڕی ئەنجومەنی وەزیران ژمارە (١٠٧)، فەرمانی ھێنانە کایەی ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ دەرچوو.^[٥]

ئەمانەش ببینە

سەرچاوەکان

^ «Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). لە 2018-09-13 ھێنراوە.
^ https://gov.krd/dmi/activities/news-and-press-releases/2022/april/%D8%B3%DB%95%D8%B1%D9%BE%DB%95%D8%B1%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A6%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%95%DB%8C-%D8%B3%DB%95%D8%B1%D8%A8%DB%95%D8%AE%DB%86%DB%8C-%D8%B2%D8%A7%D8%AE%DB%86-%DA%86%DB%95%D9%86%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%BE%DA%95%DB%86%DA%98%DB%95%DB%8C-%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%98%DB%8C-%D8%AC%DB%8E%D8%A8%DB%95%D8%AC%DB%8E-%D8%AF%DB%95%DA%A9%D8%B1%DB%8E%D9%86/
^ ‎جەمال بابان. «أصول أسماء المدن و المواقع العراقیة؛ الجزء الاول» (PDF) (بە عەرەبی). لە ٢٠-٢-٢٠٢٣ ھێنراوە. {{cite web}}: بیرخستنەوەکە پارامەترگەلێکی نەناسراوی ھەیە: |نووسەرەکانیتر= و |قاڵب= (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوتی سەردان= (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
^ https://www.openstreetmap.org/#map=10/36.9367/42.7897
^ https://soran.gov.krd/2959/derbare/#

[GlobalDataLab-1] «Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). لە 2018-09-13 ھێنراوە.

[2] ttps://gov.krd/dmi/activities/news-and-press-releases/2022/april/%D8%B3%DB%95%D8%B1%D9%BE%DB%95%D8%B1%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A6%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%95%DB%8C-%D8%B3%DB%95%D8%B1%D8%A8%DB%95%D8%AE%DB%86%DB%8C-%D8%B2%D8%A7%D8%AE%DB%86-%DA%86%DB%95%D9%86%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%BE%DA%95%DB%86%DA%98%DB%95%DB%8C-%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%98%DB%8C-%D8%AC%DB%8E%D8%A8%DB%95%D8%AC%DB%8E-%D8%AF%DB%95%DA%A9%D8%B1%DB%8E%D9%86/

[3] ‎جەمال بابان. «أصول أسماء المدن و المواقع العراقیة؛ الجزء الاول» (PDF) (بە عەرەبی). لە ٢٠-٢-٢٠٢٣ ھێنراوە. {{cite web}}: بیرخستنەوەکە پارامەترگەلێکی نەناسراوی ھەیە: |نووسەرەکانیتر= و |قاڵب= (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوتی سەردان= (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)

[4] ttps://www.openstreetmap.org/#map=10/36.9367/42.7897

[5] ttps://soran.gov.krd/2959/derbare/#

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

ب و د ھەرێمی کوردستان
مێژوو	تێکھەڵچوونی نێوان عێراق و کوردەکان ڕاپەڕین ئەنفال کۆمەڵکوژیی ئێزدییەکان یاخیبوونی عێراقی
جوگرافیا	کوردستان باشووری کوردستان دھۆک سلێمانی ڕاپەڕین گەرمیان ھەڵەبجە ھەولێر ناوچە جێناکۆکەکان
سیاسەت	ھەرێمی کوردستان (ھەرێمی سەربەخۆ) مافەکانی مرۆڤ ھێزی سەربازی (پێشمەرگە) لیژنەی سەرۆکایەتیی ھەرێم پەرلەمان سەرۆکی ھەرێم جێگری سەرۆکی ھەرێم سەرۆک وەزیران پەیوەندییەکانی دەرەوە کونسوڵخانەکان لە ھەرێمی کوردستان نوێنەرایەتییەکانی ھەرێمی کوردستان چارەسەریی دوو دەوڵەتی (دانوستاندنەکانی عێراق-کورد) گشتپرسیی سەربەخۆیی
ئابووری	یەدەگی نەوتی بۆری نەوتی تەقتەق-فەیشخابوور بۆڕیی کەرکووک-بانیاس یەکەی پارە
کۆمەڵگا	جەماوەرناسی: کورد سۆران کورمانج کوردی باشووری گۆران کەمینەکانی ئاشووری تورکمان عەرەب ئەرمەنی جوو ئایینەکان: ئیسلام سوننە شیعە مەسیحییەت ئێزیدی یارسان شەبەک زمانەکان: کوردی سۆرانی کرمانجی باشووری (فەیلی) گۆرانی ھەورامی شەبەکی باجەڵانی سوورەت تورکمانیی عێراقی عەرەبیی عێراقی ئەرمەنی ھوولەئوولا
ھێماکان	سروودی نەتەوەیی ئاڵا نیشانی ھەرێم
ھێزە بەرگرییەکان	پێشمەرگە ئەنجومەنی ئاسایشی ھەرێمی کوردستان پاراستن و زانیاری ئاسایش زێرەڤانی
پۆل:ھەرێمی کوردستان دەروازە:کوردستان