ئەبووبەکر ڕازی

ئەبووبەکر ڕازی Rhazes

لەدایکبوون	٢٦ی ئابی ٨٦٥ ز وڵاتی فارس
مردن	١٥ی تشرینی یەکەمی ٩٢٥ ز وڵاتی فارس
سەردەم	سەردەمی زێڕینی ئیسلام
نەتەوە	فارس
بواری زانستی	کیمیا زیندەزانی دەرمان سازی فیزیا فەلسەفە

ئەبوبەکر ڕازی ناوی تەواوی ئەبوبەکر محەممەد کوڕی یەحیا کوڕی زەکەریا ڕازی (بە ئینگلیزی ناسراوە بە Rhazes) زانایەکی فارسی موسوڵمان بوو و زانایەکی دیاری سەردەمی زێڕینی ئیسلام بوو.^[١]^[٢] لە بوارەکانی فیزیا و کیمیا و فەلسەفەدا دەستێکی باڵای ھەبووە. ڕازی بەشداری گەورە و بنچینەیی کردووە لە بوارەکانی دەرمان و کیمیا و مۆسیقا و فەلسەفەدا کە لە زیاتر لە (٢٠٠) کتێبدا پێشکەشی کردوون لە چەندین بواری جیاواز لە زانستدا. زانیارییەکی باشی ھەبووە دەربارەی دەرمان سازی فارسی کۆن و یۆنان و ھیندستانی کۆن، چەندین پێشکەوتنی کردووە لە دەرمانسازیدا بەھۆی تاقیکردنەوە و دۆزینەوەکانییەوە.^[٣]

سەرچاوەکان[دەستکاری]

^ Robinson, Victor (1944), The story of medicine, New York: New Home Library
^ Porter, Dorothy (2005), Health, civilization, and the state: a history of public health from ancient to modern times, New York: Routledge (published 1999), p. ٢٥, ISBN 0-415-20036-9
^ Hakeem Abdul Hameed, Exchanges between India and Central Asia in the field of Medicine

بەستەرە دەرەکییەکان[دەستکاری]

کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئەبووبەکر ڕازی تێدایە.

ب و د زانایانی موسڵمان
لە پزیشکەکان	ئەحمەد کوڕی جەزار • ئیبن سینا • ئیبن نەفیس • ئیبن ڕەحبی • عەبدولمەلیک کوڕی ئەبجەر کەنانی • ئیبن زوھر • ئیبن سقلاب • سابتی کوڕی سینان • ئەبوو جەعفەری غافقی • ئەبووبەکر ڕازی • محەممەدی کوڕی سیراج • ئیبن بەیتار • ئیبن ئەبی ئوسەیبیعە • ئیبن جەزلە • ئیبن مەجوسی • زەھراوی • ئەبولحەکەم کرمانی • قەربلیانی ئەندەلوسی • عەریب کوڕی سەعید قورتوبی • ئەبولفەزل حارسی • محەممەد عەلی پاشا بەقلی • ئەحمەد حەمدی بەقلی • ئیبن کەشکاریا • حاریس کوڕی کەلەدە • نافع کوڕی حاریس • ڕوفەیدەی ئەسلەمیە • ئیسحاق کوڕی حونەین • ئیبن ڕەببەن تەبەری • ئیسحاق کوڕی عەلی ڕوھاوی • ئەبوو زەید بەلخی • ئیبن جولجول • ئیبن ئەبی ئەشعەس • ئیبن بوکس • جابیر کوڕی مەنسوور سەکری • زافیر کوڕی جابیر سەکری • مەوھوب کوڕی زافیر سەکری • جابیر کوڕی مەوھوب سەکری • محەممەد کوڕی یووسف ئیلاقی • ئیبن زەھەبی • ئیبن ئەبی سادق • عەلی کوڕی عیسا • عەلی کوڕی ڕیزوان • ئیبن وافید • ئیبن ھوبەل • زەینەددین جورجانی • ئەبوو جەعفەر کوڕی ھاروون تورجالی • محەممەد کوڕی ئەسلەم غافقی • ئیبن ئەبیلحەکەم • ئیبن مەلکا بەغدادی • ئیبن کەتانی • ئیبن بەزوخ • شارەزووری • ڕەشیدەددین سوڕی • دەخوار • نەجیبەددین سەمەرقەندی • جەمالەددین ئەقسەرائی • زەینەلعەتار • مەنسوور کوڕی ئیلیاس • مەسعوود کوڕی محەممەد سیجزی • زیائەددین نەخشەبی • ئیبن ئەلکوتوبی • محەممەد کوڕی یووسف ئەلھەرەوی • قاسم کوڕی محەممەد غەسانی • ئیبن ئەکفانی • ئەبیلعەلاء ئەیادی • شەرەفەززەمان مەروەزی • عەلی پاشا ئیبراھیم • ئیبراھیم مەنوفی • ئیبن لەبودی • ئیبن عەبدوس • ئیبن قەوسەین • ئەسعەدی مەتران • زەماد کوڕی سەعلەبەی ئەزدی • عەبدولھادی میسباح • عیسای ڕەقی • فەخرەددین ماردینی • محەممەد کوڕی سەعد ئەندەلوسی • محەممەد محەممەد فیاز • ئیبن خەوام • داوود ئەنتاکی: ئیبراھیم سوەیدی
لە بیرکاریزانان	ئەحمەد کوڕی یوسف • ئیبن ئەلھەیسەم • حەجاج کوڕی یوسف کوڕی مەتەر • محەممەد کوڕی مووسا خارەزمی • بیروونی • ئەبوو جەعفەر خازین • ئەبوو وەفا بوزجانی • شەمسەددین سەمەرقەندی • عەبباس کوڕی فیرناس • لاگاری حەسەن چەلەبی • سینانی کوڕی فەتحی حەڕانی • شەرەفەددینی توسی • عەبدولحەمیدی کوڕی تورک • غیاسەددین کاشانی • ئەبوو نەسر مەنسوور • ئەلکیندی • نەسیرەددینی توسی • ئەلجەزەری • سیند ئیبن عەلی • عەبباس کوڕی سەعید جەوھەری • ئەبوو عەبدوڵڵا محەممەد کوڕی عیسا مەھانی • کوڕانی مووسا • سابت کوڕی قوڕڕە • نەعیم کوڕی مووسا • حەبەش حاسیب مەروەزی • ئەبوو کامل شوجاع کوڕی ئەسلەم • ئەبولحەسەن ئیقلیدیسی • ئەبوو مەحموود خوجەندی • ئەبوو حامد ساگانی • ئیبن سەھل • سینان کوڕی سابت • ئیبڕاھیم کوڕی سینان • ئیبراھیم کوڕی یەحیا زەرقالی • ئیبن موعاز جەییانی • عەلی کوڕی ئەحمەد نەسەوی • ئیبن تاھیر بەغدادی • عەبدولڕەحمان خازینی • ئەبووبەکر حەسسار • ئیبن ھائیم • ئیبن ئەبی شوکر • یەعیش کوڕی ئیبراھیم ئومەوی • ئیبن ئەلبەناء مەڕاکوشی • کەمالەددین فارسی • شەمسەددین ئەبوو عەبدوڵڵا خەلیلی • ئەبولعەبباس قەلقەشەندی • ئەبولحەسەن قەلسادی • عەلی قوشچی • قازی زادە • ئیبن مەجدی • عەبدولعەلی بیرجەندی • ئیبن حەمزە مەغریبی • ئیبن غازی میکناسی • ئیسفیرازی • یەعقوب کوڕی تارق • ئیبن بەرغوس • ئەبوو ڕەشیدی ڕازی • ئیبن سەمعون • تەقییەددین شامی
لە فەیلەسوفەکان	فارابی • ئیبن روشد • ئیبن توفەیل • ئیبن حەزم • کیندی • ئەبووبەکر ڕازی • ئەبولحەسەن عامیری • ئیبن میسکەویە • ئیبن سینا • ئیخوان سەفا • ئەبوو سولەیمان سیجیستانی • عەینەلقوزات ھەمەدانی • ئیبن مەسەڕڕە • ئیبن سەبعین • مەحییەددین کوڕی عەرەبی • عومەر خەییام • شەھابەددین یەحیا سەھرودی • ئەحمەد سیرھیندی • نەسیرەددینی تووسی • محەممەد ئیقبال • ڕینی گینۆن • ڕیاز ئەحمەد جەوھەر شاھی • سەید محەممەد نەقیب ئەلعەتتاس • سەید حوسێن نەسر • شا وەلییوڵڵا دەھلەوی • محەممەد عابد جابری
لە گەردوونناسان	ئیبراھیم ئەلفەزاری • جابیر بن ئەفلەح • ئیبن یونسی میسری • سیجزی • مریەم ئوسترلابی • ئەبوو سەھلی قوھی • ئەحمەد کوڕی کەسیر فەرغانی • ئیبن سەفار • ئیبن لەجائی • ئیبن مەجدی • عەبدولڕەحمان سۆفی • بەتتانی • ئیبن شاتیر • ئەبووحەنیفەی دینەوەری • عومەر خەییام
لە کیمیاگەران	خالیدی کوڕی یەزیدی کوڕی موعاویە • جابیر کوڕی حەییان • توغرائی • جەلدەکی • ئەبوو مەنسوور موەففەق • مەسلەمەی مەجریتی • حەسەن ڕومماح • سەڵاحەددین کەواکبی • ئەحمەد زوەیل • ئیبن ئەڕفەع ڕەئسە
لە مێژووناسان	ئیبن دورەید • جاحیز • ئیبن ئەسیری جەزری • ئیبن کەسیر • ئیبن ئیاس • ئیبن ئەیبک دەواداری • ئیبن تەغری • ئیبن حەییانی قورتوبی • ئیبن خەلیکان • ئیبن خەلدوون • ئیبن عەبدولحەکەم • بەلازوری • بیبەرس دەوادار • حەسەنی کوڕی زولاق • مەقریزی • سیبتی کوڕی جەوزی • موحیددینی کوڕی عەبدولزاھیر • عەلاقە کوڕی کەرشوم • ئیبن کەلبی • ئیبن ئیسحاق • ئیبن ئیسحاق • ئەلواقیدی • سەیف کوڕی عومەر • ئەلمەدائینی • محەممەد کوڕی ئیسحاق فاکھی • ئیبن ئەبی دونیا • خەلیفە کوڕی خەییات • عومەر کوڕی شەببە • محەممەد کوڕی سەعد بەغدادی • ئەلئەزرەقی • ئەبوو محەممد کوڕی قوتەیبە دینەوەری • ئیبن فەرەزی • ئیبن عەبدولبەر • ئیبن حەزم • ئەبوو نوعەیم • ئیبن ئەبی یەعلا • خەتیب بەغدادی • بەیزەق • ئەبولفەرەج ئیبن جەوزی • ئیبن واسیل • ئەبوو شامە • ئەلنوەیری • ئیبن عەساکر • ئەلمیززی • یاقوت حەمەوی • ئیبن دوقماق • شەمسەددین سەخاوی • محەممەد کوڕی یووسف ساڵحی شامی • ئیبن عیماد حەنبەلی • محەممەد کوڕی تەیب قادری • خەلیل مورادی • ئەحمەد کوڕی خالد ناسڕی • عەبدولڕەحمان جەبەرتی • ئیبن بەشەر • محەممەد کوڕی عومەر فاخری • ئەحمەد ئەمین ئیبراھیم • مەحمود شوکری ئالوسی • جەواد عەلی • خەیرەددین زیریکلی • عەبدولحەمید ئەفەندی • عەبدولعەزیز دەوری • عەماد عەبدولسەلام ڕەئوف • بەشار عەواد مەعروف • فاروق عومەر فەوزی • حوسێن ئەمین • عیمادەددین خەلیل • ڕەشیدەددین ھەمەدانی
زانایانی دین	ئەبووبەکر • عومەر کوڕی خەتتاب • عوسمان کوڕی عەفان • عەلی کوڕی ئەبووتالیب • حەسەن کوڕی عەلی • حوسێن کوڕی عەلی • ئەبوو ھورەیرە • عەبدوڵڵای کوڕی عەبباس • عەبدوڵڵا کوڕی عومەر • سەعیدی کوڕی موسەیب • جەعفەر سادق • لەیسی کوڕی سەعد • مەسدەدی کوڕی مەسرەھد • شەریح قازی • مالیک کوڕی ئەنەس • ئەبووحەنیفە • • عەتای کوڕی ڕەباح • بوخاری • موسلیم کوڕی حەجاج • دارمی • ئیبن کوڕی شەیبە • یەحیا کوڕی مەعین • ئیسحاق کوڕی رەھویە • ئیبن ئەب یەعلا • ئیبن ماجە • نەسائی • ترمزی • ئەبووداوود • ئیبن خوزەیمە • ئیبن حیبان • ئەلدارەقتنی • ئیبن حەزم • ئیبن عەبدولبەر • ئیمام شافعی • جابری کوڕی زەید • ئەحمەد کوڕی حەنبەل • ئەبو حەسەن ئەشعەری • ئەبو مەسنوور ماتریدی • ئەبو مەعین نەسفی • عەبدولعەزیز کوڕی باز • ئیبن تەیمیە • قازی عەیاز • ئەبووبەکر باقلانی • ئەبوو مەعالی جویلی • • غەزالی • فەخرەدین رازی • ئەوزاعی • سوفیان کوڕی عینە • تاوس کوڕی کیسان • مەسرووق کوڕی ئەجدەع • سوفیانی سەوری • عەبدوڵڵا کوڕی موبارەک • تەبەری • ئیبن حەجەر عەسقەلانی • بەدرەدین کوڕی جەماعە • جەلالەددین سیوتی • • ئەلبەربەھاری • شەمسەدین قرتوبی • ڕافعی • ئیمامی نەوەوی • زەکریای ئەنساری • زەھەبی • ئیبن عەتا اللە ئەسکەندەری • ئیبن قەییم • ئیبن زەید قیروانی • عەبدولقادری گەیلانی • تەقیەدین سەکبی • ئیبن حەجری ھەیتمی • بەغوی • شاتبی • حەسەنی بەسری • سەعیدی کوڕی جەبیر • ئیبن غازی • ئیبن عاشر • ئیبن جەزەری • نورەدین ھەیسەمی • محەممەد کوڕی ساڵح عوسەیمین • محەممەد موتوەلی شەعراوی • عەبدوڵڵا کوڕی جبرین • ساڵح فۆزان • عەبدوڵڵا عەلاییلی • محەممەد ناسرەددین ئەلبانی • عومەر کوڕی سولەیمان ئەشقەر • ئەحمەد دیدات • زاکیر نایک • عەبدولحەمید کوشک • • ئیمام شافعی • جابری کوڕی زەید • ئەحمەد کوڕی حەنبەل • ئیبن تەیمیە • قازی عەیاز • ئەبو حەسەن ئەشعەری • فەخرەددین رازی • سوفیانی کوڕی عەیینە • تاووس کوڕی کیسان • مەسرووق • سوفیانی سەوری • ئیبن موبارەک • تەبەری • بەدرەددین کوڕی جەماعە • زەکەریا ئەنساری • بەربەھاری • قورتبی • زەھەبی • ئیبن عەتائەڵڵا ئەسکەندەری • ئیبن قەییم • ئیبن کەسیر • ئەبی زەید قەیرەوانی • عەبدولقادری گیەڵانی • تەقیەددین سوبکی • ئیبن حەجەر ھەیتەمی • بەغەوی • شاتبی • حەسەنی بەسری • سەعیدی کوڕی جەبیر • ئیبن غازی • ئیبن عاشر • عومەر کوڕی عەبدول عەزیز • عەتای کوری ئەبی ڕەباح • بوخاری • موسلیم • دارمی • ئیبن ئەبی یوعلا • ئیبن ماجە • نەسائی • ترمزی • ئەبووداوود • ئیبن خوزەیمە • ئیبن حیببان • دارەقونتی • ئیبن جوزری • ئەلجوەینی • نوورەددین ھەیسەمی
ئیسلام • سەردەمی زێڕینی ئیسلام • پێرستی زانا موسوڵمانەکان

کیمیای ئیسلامی سەدەکانی ناوەڕاست

کیمیاگەران

سەدەی ٧یەم	Khālid ibn Yazīd
سەدەی ٨یەم	Harbi al-Himyari Ja'far al-Sadiq
سەدەی ٩یەم	Jābir ibn Hayyān Abbas Ibn Firnas Ahmad ibn Yahya al-Baladhuri Ziryab
سەدەی ١٠یەم	Ibn Wahshiyya Muhammed ibn Umail al-Tamimi ئەبووبەکر ڕازی فارابی Ibn al-Nadim مەسلەمەی مەجریتی Abu Mansur Muwaffaq
سەدەی ١١یەم	Ibn al-Wafid Al-Bīrūnī ئیبن سینا Al-Khwarizmi al-Khati Miskawayh Al-Mu'izz ibn Badis Ahmad ibn 'Imad al-Din
سەدەی ١٢یەم	Al-Khazini Artephius Al-Tughrai Al-Nabarawi Abu'l Hasan ibn Arfa Ra'a Abu al-Salt
سەدەی ١٣یەم	ئیبن بەیتار Abu al-Abbas al-Nabati Al-Kātibī عەتتار Al-Simawi Hasan al-Rammah Mansur al-Kamili
سەدەی ١٤یەم	Ibn Rassam Al-Jaldaki Abul Ashba ibn Tammam