ناسیۆنالیزمی بەلۆچی
ناسیۆنالیزمی بەلۆچی (بە بەلۆچی: بلۏچی ڕاجدۏستی؛ ئوردو: بلوچ قوم پرستی؛ فارسی: ناسیونالیسم بلوچ) ئایدۆلۆژیایەکە کە جەخت لەوە دەکاتەوە ھەموو گرووپەکانی گەلی بەلوچ لە پاکستان و ئێران و ئەفغانستان گرووپێکی جیاوازی نەتەوەییی یەکگرتوو پێکدەھێنن. سەرچاوەی ناسیۆنالیزم لە بەلۆچستان لەگەڵ یاخیبوونی ڕێکخراوە چەکدارییە جیاوازەکانی بەلۆچ سەرھەڵدەدات، کە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی دابەشبوونی ھیندستانی بەریتانیا و دواتر سەربەخۆیی پاکستان، ئەمەش بە تەواوەتی کاتێکە کە کەلات[ئ] چووە نێو وڵاتی نوێی پاکستانەوە.[١][٢]
ڕەگەزی بەلۆچ و ناسیۆنالیزم[دەستکاری]
ناسیۆنالیزمی بەلۆچ زیاتر لە ناوچەکانی باشوور و ڕۆژھەڵاتی بەلۆچستاندا بوونی ھەبووە.
داواکارییەکانی بزووتنەوە ناسیۆنالیستییە بەلۆچییەکان لە مافە کولتووری و ئابووری و سیاسییە گەورەکانەوە دەستی پێکردووە تا دەگاتە ئۆتۆنۆمیی سیاسی و جیابوونەوەی تەواوەتی خاکی بەلۆچەکان و دروستکردنی دەوڵەتێکی سەربەخۆی بەلۆچستان. جووڵانەوەکە دنیاگەرایە و زۆر لەژێر کاریگەری ئایدیۆلۆژیای مارکسیستی چەپدایە، وەک ھاوتاکانی دیکەی لە بەشەکانی تری پاکستان.[٣]
جووڵانەوەی ناسیۆنالیزمی بەلۆچ ئاماژە بەوە دەکات کە پشتیوانییەکی بەرچاو لە ڕەوەندی بەلۆچ دەکرێت لەلایەن وڵاتانی عومان، میرنشینە یەکگرتووە عەرەبییەکان، سوید، نەرویژ و وڵاتانی دیکە. پاکستان چەندین جار بانگەشەی ئەوەی کردووە کە ناسیۆنالیستە بەلۆچەکان لە ھیندستانەوە پارە وەردەگرن و سەرچاوەی داراییان ئەو وڵاتەیە،[٤] ھەرچەندە ئەم تۆمەتانە لەلایەن ھیندستانەوە ڕەتکراونەتەوە.[٥] بە ھەمان شێوە ئەفغانستان دانی بەوەدا ناوە کە پاڵپشتییەکی شاراوەی بۆ چەکدارە ناسیۆنالیستە بەلۆچەکان کردووە. لە ساڵانی شەست و حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا بۆ یەکەمجار کۆماری ئەفغانستان پەناگەیەکی بۆ چەکدارانی بەلۆچ دابین کرد. کۆماری ئەفغانستان کەمپی مەشقی لە قەندەھار دامەزراند بۆ ڕاھێنان بە چەکدارە بەلۆچەکان و ھەروەھا دابینکردنی چەک و تەقەمەنی بۆیان.[٦][٧][٨]
ئەمانەش ببینە[دەستکاری]
تێبینییەکان[دەستکاری]
- ^ گەورەترین شانشینی شازادەی بەلۆچ
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ Sheikh, Salman Rafi (2018). The Genesis of Baloch Nationalism: Politics and Ethnicity in Pakistan, 1947–1977. Taylor & Francis. ISBN 978-1-351-02068-8.
- ^ Harrison, Selig S. (1980). "Baluch Nationalism and Superpower Rivalry". International Security. 5 (3): 152–163. doi:10.2307/2538424. ISSN 0162-2889.
- ^ Khan, Adeel (2003-06). "Baloch Ethnic Nationalism in Pakistan: From Guerrilla War to Nowhere?". Asian Ethnicity (بە ئینگلیزی). 4 (2): 281–293. doi:10.1080/14631360301655. ISSN 1463-1369.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(help) - ^ "India supporting Baluchistan violence: Pak". Rediff (بە ئینگلیزی). Retrieved 2024-01-19.[بەستەری مردوو]
- ^ "US bails out India from Balochistan wrangle". The Times of India. 2009-07-31. ISSN 0971-8257. Retrieved 2024-01-19.
- ^ https://carnegieendowment.org/2013/04/11/balochistan-state-versus-nation-pub-51488
- ^ Sirrs, Owen L. (2016-07-01). Pakistan's Inter-Services Intelligence Directorate: Covert Action and Internal Operations (بە ئینگلیزی). Routledge. ISBN 978-1-317-19608-2.
- ^ Newton, Michael (2014-04-17). Famous Assassinations in World History: An Encyclopedia [2 volumes] (بە ئینگلیزی). ABC-CLIO. ISBN 978-1-61069-286-1.
