بۆ ناوەڕۆک بازبدە

ناسیۆنالیزمی مەقدۆنی

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ئاڵای باکووری مەقدۆنیا

ناسیۆنالیزمی مەقدۆنی (بە مەقدوونی: македонски национализам) گرووپبەندییەکی گشتی بیرۆکە و چەمکە ناسیۆنالیستییەکانە لە نێوان مەقدۆنییە نەتەوەیییەکان، کە بۆ یەکەمجار لە کۆتایی سەدەی نۆزدەھەمدا لە نێوان ئەو جووداخوازانەی کە بەدوای سەربەخۆیی ناوچەکانی مەقدۆنیادا دەگەڕان لە ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی.[١][٢] بیرۆکەکە لە سەرەتای سەدەی بیستەمدا شانبەشانی یەکەم دەربڕینی ناسیۆنالیزمی نەتەوەیی لە نێو سلاڤەکانی مەقدۆنیا پەرەی سەند.[٣]

ناونیشانی «مەقدۆنی»

[دەستکاری]
ئۆگلێدالۆ لەلایەن کیریل پێچینۆڤیچەوە دەرچووە و لە ساڵی ١٨١٦ لە بووداپێست چاپکراوە.
لە ساڵی ١٨٤٤ «ڕۆمانسی ئەلێکساندەر» لە بەلگراد بڵاوکرایەوە، لەلایەن ھریستۆ پۆپڤاسیلێڤ لە کارلۆڤۆوە لە یۆنانی وەرگێڕدرا بۆ بولگاری.[٤]
پرسیاری مەقدۆنی وتارێکە لە ساڵی ١٨٧١ لەلایەن پێتکۆ سلاڤیکۆڤەوە کە لە ڕۆژنامەی مەقدۆنیا لە کاریگراد (ئێستا ئەستەمبوڵ) بڵاوکراوەتەوە.
بەرگی پەڕتووکی یەکەمی ڤێدا سلۆڤینا.[٥]
بەرگی پەڕتووکی «مێژووی گشتی سلاڤەکانی مەقدۆنیا»، کە لە ساڵی ١٨٩٢ لە سۆفیا لەلایەن جۆرجی پولڤسکییەوە[ژێدەر پێویستە] تەواو کراوە و چاپ کراوە.
لاپەڕەی یەکەمی ئۆرۆھایدرۆگرافیای مەقدۆنیا لەلایەن ڤاسیل کانچۆڤ، ساڵی ١٩١١.

لە نیوەی یەکەمی ھەزارەی دووەمدا چەمکی مەقدۆنیا لە بەڵکان لەلایەن بیزەنتینییەکانەوە بەسترایەوە بە پارێزگای مەقدۆنیاوە، کە لە دەوری ئادریانۆپۆل لە ناوەندیی تورکیای مۆدێرن بوو. دوای داگیرکردنی بەڵکان لەلایەن عوسمانییەکانەوە لە کۆتایی سەدەی ١٤ و سەرەتای سەدەی ١٥، ناوی یۆنانی <i id="mwhg">مەقدۆنیا</i> وەک ناوێکی جوگرافی بۆ چەند سەدەیەک بوونی نەما.[٦] پاشخانی ناوی مۆدێرنیی مەقدۆنی، دەتوانرێت وا دابەندرێت کە لە سەدەی نۆزدەھەمدا ھاتووەتە بوون،[٧] ھەروەھا ئەفسانەی «ڕەچەڵەکی مەقدۆنیی کۆن» لە نێو سلاڤە ئۆرتۆدۆکسەکانی ناوچەکەدا، بە شێوەیەکی سەرەکی بەھۆی زانیارییە فراوانە کولتوورییەکانی یۆنانییەکانەوە وەرگیراوە. لەو سەردەمەدا ھەندێک لە پڕوپاگەندەکارانی پان سلاڤی پێیان وابوو کە سلاڤە سەرەتایییەکان پەیوەندییان بە ھۆزەکانی پالیۆ-بەڵکانەوە ھەیە، لەژێر ئەم کاریگەریانەدا ھەندێک لە ڕۆشنبیرانی ناوچەکە بیرۆکەی پەیوەندی ڕاستەوخۆیان لە نێوان سلاڤی ناوخۆیی و سلاڤی سەرەتایی و دانیشتووانی کۆنی بەڵکان پەرەپێدا.[٨]

لە سەردەمی عوسمانیدا ناوەکانی وەک «بولگاریای خواروو» و «موێزیای خوارەوە» لەلایەن سلاڤە ناوخۆیییەکانەوە بەکاردەھێنرا بۆ دیاریکردنی زۆربەی خاکی ناوچەی جوگرافیای ئەمڕۆی مەقدۆنیا و ناوەکانی بولگاریا و موێزیا لەگەڵ یەکتردا بەکار دەھات. سلاڤە ناوخۆیییەکان بەھۆی زمانەکەیانەوە خۆیان بە «بولگاری» دەناساند، واتە ئەندامانی کۆمەڵگەی مەسیحییە ئۆرتۆدۆکسەکان.[٩] ھەروەھا تا ناوەڕاستی سەدەی نۆزدەھەم، یۆنانییەکان بە سلاڤەکانی مەقدۆنیاش بە «بولگاری» ناوی خۆیان دەھێنا، و زۆرینەیان ئەم ناوەیان، وەک برای ئۆرتۆدۆکسی سەیر دەکرد، بەڵام سەرھەڵدانی ناسیۆنالیزمی بولگاری پێگەی یۆنانییەکانی گۆڕی، و ئەمەش مەقدۆنییەکانی جیا کردەوە.[١٠][١١][١٢]

ڕەچەڵەک

[دەستکاری]
پەیکەری جۆرجی پولڤسکی، کەسایەتییەکی سەرەکی مەقدۆنی، کە پشتگیری لە چەمکی ناسنامەی نەتەوەیی مەقدۆنی دەکرد، لە ئەنجامیشدا بووە ھۆی دامەزراندنی ناسیۆنالیزمی مەقدۆنی[١٣]

لە سەدەی نۆزدەھەمدا، ناوچەی مەقدۆنیا بووە جێی کێبڕکێی ناسیۆنالیزمە باوەکانی تر، سەرەتا ناسیۆنالیستە یۆنانییەکان، ناسیۆنالیستە سڕبییەکان و ناسیۆنالیستە بولگارییەکان کە ھەریەکەیان بانگەشەی دانیشتووانی سلاڤی زمانیان دەکرد کە لە ڕووی نەتەوەیییەوە پەیوەندییان بە نەتەوەکەیانەوە ھەیە و بەم شێوەیە مافی ئەوەیان ھەیە ئەو ناوچەیەی کە ناوی مەقدۆنیایە، بە وڵاتەکەی خۆیانەوە بلکێنن. یەکەم جەختکردنەوەکانی ناسیۆنالیزمی مەقدۆنی لە کۆتایی سەدەی نۆزدەھەمدا سەریان ھەڵدا؛ ناسیۆنالیستە سەرەتایییە مەقدۆنییەکان لەلایەن چەند حکوومەتێکی بیانی کە بەرژەوەندییان لە ناوچەکەدا ھەبوو، ھان دەدران.[١٤] حکوومەتی سڕبیا گەیشتە ئەو باوەڕەی کە ھەر ھەوڵێک بۆ جینۆساید یان ڕاگواستن و پاکتاوکردنی ڕەگەزیی زۆرەملێی مەقدۆنییە سلاڤییەکان بۆ ناو سڕبییەکان بە مەبەستی تێکەڵکردنی مەقدۆنیا سەرکەوتوو نابێت (بەگشتی سڕبییەکان چاویان لە ھێزی بولگارییەکان بوو)، بەڵکو حکوومەتی سڕبیا پێیوابوو کە پشتگیریکردن لە ناسیۆنالیستە مەقدۆنییەکان دەبێتە ھۆی ھاندانی دژایەتییەک بۆ یەکگرتنی مەقدۆنیا و بولگاریا. وڵاتێکی دیکە کە ھانی ناسیۆنالیزمی مەقدۆنی دا، نەمسا-مەجارستان بوو کە ھەوڵیدا توانای لکاندنی مەقدۆنیا، لە ھەردوو سربیا و بولگاریا بستێنێت، و سیمایەکی نەتەوەیی جیاوازی مەقدۆنییە سلاڤییەکانی دووپات کردەوە.[١٥] لە ساڵانی ١٨٩٠دا لایەنگرانی ڕووسیا، لە نەتەوەیەکی مەقدۆنیی سلاڤیدا سەری ھەڵدا، نەخشە نەتەوەیییە دروستکراوەکانی ڕووسیا دەستیان کرد بە نیشاندانی نەتەوەیەکی مەقدۆنیی سلاڤی و ناسیۆنالیستە مەقدۆنییەکان دەستیان کرد بە ڕووکردنە ڕووسیا بۆ کۆکردنەوەی ئەم نەتەوەیە.[١٦]

سەرچاوەی پێناسەی ناسنامەی مەقدۆنیی نەتەوەیی سلاڤی لە نووسینەکانی جۆرجی پولڤسکی لە ساڵانی ١٨٧٠ و ١٨٨٠ سەری ھەڵداوە،[١٧][١٨] کە بوونی زمانێکی مۆدێرن و مەقدۆنی سلاڤیی جیاواز دەستنیشان کردووە، و ئەو وەک جیاواز لە زمانەکانی دیکە پێناسەی کردووە بەو پێیەی کە توخمە زمانەوانییەکانی پێکھاتووی سربی، بولگاری، کڵێسای سلاڤۆنی و ئەلبانییە.[١٩] پولڤسکی مێژووی فۆلکلۆری گەلی مەقدۆنی سلاڤی شیکردەوە و تێیدا گەیشتە ئەو ئەنجامەی کە مەقدۆنییە سلاڤییەکان لە ڕووی نەتەوەیییەوە پەیوەستن بە خەڵکی شانشینی کۆنی مەقدۆنیای فلیپ و ئەسکەندەری مەزن.[٢٠][٢١][٢٢]

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ «History». mk.china-embassy.gov.cn. لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  2. ^ «Macedonia | Map, History, & Facts | Britannica». www.britannica.com (بە ئینگلیزی). ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣. لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  3. ^ Marinov، Tchavdar (2009-01-10)، «We, the Macedonians: The Paths of Macedonian Supra-Nationalism (1878–1912)»، We, the Macedonians: The Paths of Macedonian Supra-Nationalism (1878–1912) (بە ئینگلیزی)، Central European University Press، pp. 107–138، doi:10.1515/9786155211669-004/html?lang=de، ISBN 978-615-5211-66-9، لە 2023-12-30 ھێنراوە
  4. ^ “Историа на велики Александра македонца”, во 1844 година во Белград!“ во Весник “Вечер” от 23 ноември 2011 година.
  5. ^ Ани Гергова, Българска книга: Енциклопедия, Pensoft Publishers, 2004, ISBN 954642210X, Мистификации литературни. стр. 286.
  6. ^ John S. Koliopoulos, Thanos M. Veremis, Modern Greece: A History since 1821. A New History of Modern Europe, John Wiley & Sons, 2009, ISBN 1444314831, p. 48.
  7. ^ Bonner، Raymond (14 May 1995). «The World; The Land That Can't Be Named». The New York Times. New York. لە ڕەسەنەکە لە 2019-01-29 ئەرشیڤ کراوە. لە 29 January 2019 ھێنراوە. Macedonian nationalism did not arise until the end of the last century. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  8. ^ «Miller on Danforth, 'The Macedonian Conflict: Ethnic Nationalism in a Transnational World' | H-Net». networks.h-net.org. لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  9. ^ "Until the late 19th century both outside observers and those Bulgaro-Macedonians who had an ethnic consciousness believed that their group, which is now two separate nationalities, comprised a single people, the Bulgarians. Thus the reader should ignore references to ethnic Macedonians in the Middle ages which appear in some modern works. In the Middle Ages and into the 19th century, the term 'Macedonian' was used entirely in reference to a geographical region. Anyone who lived within its confines, regardless of nationality could be called a Macedonian...Nevertheless, the absence of a national consciousness in the past is no grounds to reject the Macedonians as a nationality today." "The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century," John Van Antwerp Fine, University of Michigan Press, 1991, ISBN 0472081497, pp. 36–37.
  10. ^ Modern Greece: John S. Koliopoulos, Thanos M. Veremis, A History since 1821, John Wiley & Sons, 2009, ISBN 1444314831, p. 48.
  11. ^ Nationalist Exclusion and Ethnic Conflict: Shadows of Modernity, Andreas Wimmer, Cambridge University Press, 2002, ISBN 0-521-01185-X, pp. 171–172.
  12. ^ Zahariadis، Nikolaos (1994). «Nationalism and Small-State Foreign Policy: The Greek Response to the Macedonian Issue». Political Science Quarterly. 109 (4): 647–667. doi:10.2307/2151842. ISSN 0032-3195.
  13. ^ Friedman Victor A (1975). «Macedonian language and nationalism during the 19th and early 20th centuries» (PDF). Balkanistica. 2: 83–98. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە 2006-09-15 ئەرشیڤ کراوە.
  14. ^ Marinov، Tchavdar (2013-01-23)، «We, the Macedonians: The Paths of Macedonian Supra-Nationalism (1878–1912)»، We, the People: Politics of National Peculiarity in Southeastern Europe، CEUP collection (بە ئینگلیزی)، Budapest: Central European University Press، pp. 107–137، ISBN 978-615-5211-66-9، لە 2023-12-30 ھێنراوە
  15. ^ Roumen Daskalov and Tchavdar Marinov. Entangled Histories of the Balkans: Volume One: National Ideologies and Language Policies. 2013. p. 318.
  16. ^ Vangeli، Anastas (2011-01). «Nation-building ancient Macedonian style: the origins and the effects of the so-called antiquization in Macedonia». Nationalities Papers (بە ئینگلیزی). 39 (1): 13–32. doi:10.1080/00905992.2010.532775. ISSN 0090-5992. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  17. ^ Spaskovska، Ljubica (2010-01-01). «Macedonia and the Macedonians: A History». Southeastern Europe (بە ئینگلیزی). 34 (2): 260–262. doi:10.1163/187633310X507547. ISSN 0094-4467.
  18. ^ Writer، Name Georgi PulevskiRole WriterOccupation (١٨ی ئابی ٢٠١٧). «Georgi Pulevski - Alchetron, The Free Social Encyclopedia». Alchetron.com (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  19. ^ Roumen Daskalov and Tchavdar Marinov. Entangled Histories of the Balkans: Volume One: National Ideologies and Language Policies. BRILL, 2013. p. 300.
  20. ^ Roumen Daskalov and Tchavdar Marinov. Entangled Histories of the Balkans: Volume One: National Ideologies and Language Policies. BRILL, 2013. p. 316.
  21. ^ Peter Lang (2010). Contested Ethnic Identity: The Case of Macedonian Immigrants in Toronto, 1900–1996. Peter Lang. p. 67. ISBN 978-3-0343-0196-1.
  22. ^ «North Macedonia's quest for its own national identity». Nationalia (بە Catalan). ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣. لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=ناسیۆنالیزمی_مەقدۆنی&oldid=1362349»