حەماس

بزووتنەوەی بەرگریی ئیسلامی
*حرکة المقاومة الإسلامیة*
بزووتنەوەی بەرگریی ئیسلامی; حرکة المقاومة الإسلامیة
دامەزرێنەر	ئەحمەد یاسین X; عەبدولعەزیز ڕەنتیسی X; و ئەوانی تر مەحموود زەهار ; محەممەد تەھا ; عەبدولفەتاح دووخان ; ئیبراھیم فارس ئەلیازووری ; عیسا ئەلنشار ; ئیبراھیم قووقا ; محەممەد حەسەن شەمەعە ; حەسەن یووسف ;
سەرۆکی مەکتەبی سیاسی	خالید مەشعەل (کاتی)
جێگری سەرۆک	خەلیل حەیە
سەرۆکی ئەنجومەنی ڕاوێژ	ئەبوو عومەر حەسەن
سەرکردەی کەرتی غەززە	یەحیا سینوار †
فەرماندەی سەربازی	محەممەد زەیف X
دامەزرا لە	١٠ی کانوونی یەکەمی ١٩٨٧؛ ٣٧ ساڵ لەمەوبەر
ئینشعاب لە	ئیخوان موسلیمین
پێگە سەرەکییەکان	غەززە، کەرتی غەززە، فەلەستین
باڵی سەربازی	کەتیبەکانی شەھید عیزەدین قەسام
ئەندامێتی	٢٠٬٠٠٠–٢٥٬٠٠٠
ئایدۆلۆجیا	ناسیۆنالیزمی فەلەستینی; ئیسلامەتی; ناسیۆنالیزمی ئیسلامی; دژە زایۆنیزم; دژە جوولەکایەتی;
ئایین	ئیسلام(سوننە)
ھاوپەیمانیی سیاسی	ھاوپەیمانیی ھێزەکانی فەلەستین
ڕەنگە فەرمییەکان	سەوز
ئەنجومەنی یاسادانانی فەلەستین	٧٤ / ١٣٢

بزووتنەوەی بەرگریی ئیسلامی (بە عەرەبی: حركة المقاومة الإسلامية) ناسراو بە حەماس (بە عەرەبی: حَمَاس) بزووتنەوەیەکە کە بە ناوی پاراستنی فەلەستینییەکان کارەکانیان بەڕێوە دەبەن. ئەم بزووتنەوەیە لەسەر دەستی شێخ ئەحمەد یاسین و کۆمەڵێک لە سەرکردەکانی تری کۆمەڵەی برایانی موسوڵمانی فەلەستینی و بەشێک لە بانگخوازانی جیھانی ئیسلامی کە لە ٦ی کانوونی یەکەم ساڵی ١٩٨٧ ڕایان گەیاند. حەماس بزووتنەوەیەکی جیھادی و ھەڵگری بیری کۆمەڵەی برایانی موسوڵمانە و ئامانجی ڕزگارکردنی خاکی فەلەستینە لەژێر دەستی ئیسرائیل. چونکە ئەم بزووتنەوەیە پێ وایە جوولەکەکان ھیچ مافێکی مێژووییان نییە لەسەر خاکی فەلەستین ، بەڵکو پێیان وایە دروستکردنی دەوڵەتی ئیسرائیل ھەوڵێکە بۆ داگیرکردنی وڵاتانی عەرەبی.

ساڵی ١٩٨٧ دوای سەرھەڵدانی ئینتیفازەی یەکەم دژی ئیسرائیل، حەماس لەلایەن مەلا و چالاکوانی فەلەستینی ئەحمەد یاسین دامەزرا. لە موجامەی ئیسلامییەکەیەوە سەریھەڵدا کە لە ساڵی ١٩٧٣ لە غەززە وەک ڕێکخراوێکی خێرخوازی ئیسلامیی کە پەیوەندی بە ئیخوان موسلیمینەوە ھەبوو دامەزرابوو. حەماس لە کۆتایییەکانی نەوەدەکاندا زیاتر بەشداری لە ململانێی ئیسرائیل و فەلەستینی کرد؛ دژی نامەکانی دانپێدانانی یەکتری ئیسرائیل-فەلەستین و ھەروەھا ڕێککەوتنەکانی ئۆسلۆ بوو، کە فەتح دەستبەرداری «بەکارھێنانی تیرۆر و کردەوە توندوتیژییەکانی دیکە» بوو؛ و دان بە ئیسرائیلدا بنێن لە پێناو چارەسەری دوو دەوڵەتیدا. حەماس بەردەوام بوو لە داکۆکیکردن لە بەرخۆدانی چەکداری فەلەستین، لە ھەڵبژاردنی یاسادانانی فەلەستین لە ساڵی ٢٠٠٦دا سەرکەوتنی بەدەستھێنا، زۆرینەی دەنگی لە ئەنجومەنی یاسادانانی فەلەستین بەدەستھێنا، و دوای شەڕێکی ناوخۆ لە ساڵی ٢٠٠٧ کۆنترۆڵی کەرتی غەززەی لە فەتح وەرگرت. لەو کاتەوە غەززەی وەک دەوڵەتێک بە دەمری واقیع و بە خۆسەپاندن و بە شێوەی یەک حیزبی بەڕێوەیبردووە.

تێبینییەکان

^ بەوتەی ئیسرائیل لە ھێرشێکی ئاسمانیدا کوژراوە، بەڵام حەماس ڕەتی کردووەتەوە کە زەیف کوژرابێت.
^ "Hamas considers Palestine بەرەی سەرەکی «جیھاد» و ڕاپەڕینەکەی وەک ڕێگەیەکی ئیسلامیی بۆ بەرەنگاربوونەوەی داگیرکەر سەیر دەکرد. سەرکردەکانی ئەو ڕێکخراوە باسیان لەوە کرد کە ئیسلام دەسەڵاتی بە گەلی فەلەستین داوە کە ڕووبەڕووی ئیسرائیل ببنەوە و ئینتیفادەیان بە گەڕانەوەی جەماوەر بۆ ئیسلام وەسف کردووە. حەماس لە سەرەتای دامەزراندنییەوە ھەوڵی ئاشتبوونەوەی ناسیۆنالیزم و ئیسلام دەدات. حەماس بانگەشەی ئەوە دەکات کە وەک بزووتنەوەیەکی ناسیۆنالیستی قسە دەکات بەڵام بە ئەجێندایەکی ناسیۆنالیستی ئیسلامی-ناسیۆنالیستەوە نەک ئەجێندایەکی ناسیۆنالیستی سێکولار”."^[١٢]
^ "Hamas is primarily a religious movement whose nationalist worldview is shaped by its religious ideology."^[١٣]

سەرچاوەکان

^ Abdelal ٢٠١٦, پ. ١٢٢.
^ Dalloul ٢٠١٧.
^ Abu-Amr ١٩٩٣, پ. ١٠.
^ Litvak ١٩٩٨, پ. ١٥١.
^ Barzak ٢٠١١.
^ AFP ٢٠١٩.
^ «National Counterterrorism Center | FTOs». www.dni.gov.
^ Dalacoura 2012, pp. ٦٦–٦٧.
^ ^ئ ^ا Dalacoura 2012, pp. 66–67.
^ Dunning 2016, پ. ٢٧٠.
^ Stepanova 2008, پ. 113.
^ Cheema 2008, پ. 465.
^ Litvak 2004, pp. ١٥٦–٥٧.
^ Mišʿal، Šāʾûl؛ Sela، Avraham؛ Selaʿ، Avrāhām (٢٠٠٦). The Palestinian Hamas: vision, violence, and coexistence ; [with a new introduction]. New York: Columbia Univ. Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٢٣١-١١٦٧٥-٦. لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ Litvak 1998, pp. 151–52: "This strong anti-Jewish stance distinguishes Hamas from the PLO organization".
^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری hoffman نەدراوە

کتێبنامە

«Youths' Suicide Mission Stuns Palestinians». ABC News. ٢٥ی نیسانی ٢٠٠٢.
«Hamas West Bank leader given six-month detention without trial». Arab News. Agence France-Presse. ٨ی نیسانی ٢٠١٩.
Amayreh، Khaled (January 29 – February 4, 2004). «Running out of time». Al-Ahram. No. 675. لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی)
Assi، Seraj (١٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨). «Hamas Owes Its 'Palestine From the River to the Sea' Slogan to Zionism». Haaretz.
Barzak، Ibrahim (١١ی حوزەیرانی ٢٠١١). «Muhammad Hassan Shama, little-known Hamas founder». The Boston Globe.
«UN General Assembly rejects US resolution to condemn Hamas». Deutsche Welle. ٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨.
«Hamas: The Organizations, Goals and Tactics of a Militant Palestinian Organization». CRS Issue Brief. ١٤ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٣. لە ڕەسەنەکە لە ٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٦ ئەرشیڤ کراوە.
Dalloul، Motasem A (١٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٧). «Interview with Dr Ibrahim Al-Yazouri, a founder of Hamas». Middle East Monitor.
«Blowback: How Israel Went From Helping Create Hamas to Bombing It». The Intercept. ١٩ی شوباتی ٢٠١٨. لە ٢٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
Higgins، Andrew (٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٩). «How Israel Helped to Spawn Hamas». The Wall Street Journal. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی ئەیلوولی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
Hirst، David (٢٢ی تشرینی دووەمی ١٩٩٩). «Jordan curbs Hamas». The Guardian. لە ٢٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
Platt، Edward (٣٠ی ئابی ٢٠١٠). «For Arabs in Israel, a house is not a home». New Statesman. لە ٢٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
Rose، David (٥ی ئازاری ٢٠٠٨). «The Proof Is in the Paper Trail». Vanity Fair. لە ١ی ئابی ٢٠١١ ھێنراوە.

بەستەرە دەرەکییەکان

[7] بەوتەی ئیسرائیل لە ھێرشێکی ئاسمانیدا کوژراوە، بەڵام حەماس ڕەتی کردووەتەوە کە زەیف کوژرابێت.

[14] "Hamas considers Palestine بەرەی سەرەکی «جیھاد» و ڕاپەڕینەکەی وەک ڕێگەیەکی ئیسلامیی بۆ بەرەنگاربوونەوەی داگیرکەر سەیر دەکرد. سەرکردەکانی ئەو ڕێکخراوە باسیان لەوە کرد کە ئیسلام دەسەڵاتی بە گەلی فەلەستین داوە کە ڕووبەڕووی ئیسرائیل ببنەوە و ئینتیفادەیان بە گەڕانەوەی جەماوەر بۆ ئیسلام وەسف کردووە. حەماس لە سەرەتای دامەزراندنییەوە ھەوڵی ئاشتبوونەوەی ناسیۆنالیزم و ئیسلام دەدات. حەماس بانگەشەی ئەوە دەکات کە وەک بزووتنەوەیەکی ناسیۆنالیستی قسە دەکات بەڵام بە ئەجێندایەکی ناسیۆنالیستی ئیسلامی-ناسیۆنالیستەوە نەک ئەجێندایەکی ناسیۆنالیستی سێکولار”."^[١٢]

[16] "Hamas is primarily a religious movement whose nationalist worldview is shaped by its religious ideology."^[١٣]

[FOOTNOTEAbdelal٢٠١٦١٢٢-1] Abdelal ٢٠١٦, پ. ١٢٢.

[FOOTNOTEDalloul٢٠١٧-2] Dalloul ٢٠١٧.

[FOOTNOTEAbu-Amr١٩٩٣١٠-3] Abu-Amr ١٩٩٣, پ. ١٠.

[FOOTNOTELitvak١٩٩٨١٥١-4] Litvak ١٩٩٨, پ. ١٥١.

[FOOTNOTEBarzak٢٠١١-5] Barzak ٢٠١١.

[FOOTNOTEAFP٢٠١٩-6] AFP ٢٠١٩.

[8] «National Counterterrorism Center | FTOs». www.dni.gov.

[FOOTNOTEDalacoura2012٦٦–٦٧-9] Dalacoura 2012, pp. ٦٦–٦٧.

[FOOTNOTEDalacoura201266–67-10] ئ ^ا Dalacoura 2012, pp. 66–67.

[FOOTNOTEDunning2016٢٧٠-11] Dunning 2016, پ. ٢٧٠.

[FOOTNOTEStepanova2008113-12] Stepanova 2008, پ. 113.

[FOOTNOTECheema2008465-13] Cheema 2008, پ. 465.

[FOOTNOTELitvak2004١٥٦–٥٧-15] Litvak 2004, pp. ١٥٦–٥٧.

[17] Mišʿal، Šāʾûl؛ Sela، Avraham؛ Selaʿ، Avrāhām (٢٠٠٦). The Palestinian Hamas: vision, violence, and coexistence ; [with a new introduction]. New York: Columbia Univ. Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٢٣١-١١٦٧٥-٦. لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[FOOTNOTELitvak1998pp._151–52:_"This_strong_anti-Jewish_stance_distinguishes_Hamas_from_the_PLO_organization"-18] Litvak 1998, pp. 151–52: "This strong anti-Jewish stance distinguishes Hamas from the PLO organization".

[hoffman-19] ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری hoffman نەدراوە

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[ئ]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[ا]

[ب]

[١٤]

[١٥]

[١٦]

[١٢]

[١٣]