عوسمان سەبری
 | ئەم وتارە بۆ سەلماندن پێویستی بە ئاماژەی زیاتر بە سەرچاوەکان ھەیە. (فێربە کەی و چۆن ئەم داڕێژەیە لابەریت) |
 | شێوازی ئەم وتارە لەگەڵ پێوەرە فەرمییەکانی ویکیپیدیا ناگونجێت. لەوانەیە پەڕەی وتووێژ پێشنیاری گونجاوی بۆ ئەم مەبەستە لەخۆ گرتبێت. بۆ ڕێنوێنیی زیاتر بڕوانە شێوازی ستانداردی نووسینی ویکیپیدیا. |
| عوسمان سەبری | |
|---|---|
 | |
| لەدایکبوون | ١٩٠٥  کۆلیک |
| مەرگ | ١١ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٣، ١١ی تشرینی دووەمی ١٩٩٣ (بە تەمەنی ٨٨
) دیمەشق |
| پیشە | نووسەر، شاعیر، سیاسەتوان |
عوسمان سەبری (١٩٠٥ ز - ١٩٩٣ ز) ناوی نووسەر و شاعیرێکی کوردە.
ژیان
[دەستکاری]عوسمان سەبری لە ٥ی کانوونی دووەمی ١٩٠٥ی زایینیدا لە گوندی نارنجیی لە قەزای کارختە لە باکووری کوردستان لەدایکبووە. باوکی لە ئاغایانی عەشیرەتی مردێسی بووە، ھێشتا منداڵ بووە کە باوکی کۆچی دوایی کردووە. شوکری مامی گرتوویەتییە خۆ و پەروەردەی کردووە و لەبەر خوێندنی داناوە و بووە بە قوتابی قوتابخانەی ڕوشدییە، لە ساڵی ١٩٢٢ تەواوی کردووە. لەو ماوەیەدا ھەردوو مامی شوکری و نووری بەشدارییان لە شۆڕشی کوردی باکووری کوردستان کردووە بە سەرکردایەتی شێخ سەعیدی پیران، لە ئەنجامی لەناوبردنی شۆڕش و لە سێدارەدانی سەرۆکەکان لە ساڵی ١٩٢٥ بنەماڵەی عوسمان سەبری لە دیاربەکر (ئامەد) ئاوارەبوون، وەکو ھەزاران بنەماڵەی کورد کەوتنە ڕۆژی ڕەشەوە. کردەوە تیرۆریستییەکان تورکە کەمالییەکان ھاندەرێک بوو بۆ لاوانی وەکو عوسمان سەبری بکەونە خەباتی نھێنی لەدژی دەوڵەتی تورکیا. دەسەڵات زەفەری پێ دەباو دەیگرێ، تا ساڵی ١٩٢٨ لە بەندیخانە دەمێنێتەوە. لە ساڵی ١٩٢٩ جارێکی دیکە دەکەوێتەوە ناو داوی جەندرمەی تورکیا و دەدرێتە دادگای سوپایی. ڕزگاربوونی لەم گرتنە دەبێتە ھۆی ئەوەی وڵات بەجێ بھێڵێ پەنا بۆ سووریا ببا، خۆی و شەش لە براکانی ڕوو دەکەنە سووریا لە شاری دیمەشق نیشتەجێ دەبن، کە ئەو کاتە وڵاتی شام ھێشتا لەژێر فەرمانڕەوایی فەڕەنسا بوو.
ژیانی ھونەری و سیاسی
[دەستکاری]سەیدا عوسمان سەبری لەگەڵ دەرچوونی گۆڤاری ھاوار لەلایەن میر جەلادەت بەدرخانەوە لە ١٩٣٢. ٠٥٫١٥ زایینیدا لە دیمەشق بووەتە نووسەرێکی سەرەکی ئەو گۆڤارە و گەلێک وتاری بەنرخی لەسەر نووسینی کوردی بەلاتینی تێدا نووسیوە و کاتێکیش، کە میر جەلادەت گۆڤارێکی تریش بە ناوی ڕوناھی (گۆڤار) ھەر لە دیمەشق لە ساڵی ١٩٤٢ زایینیدا دەرچوواند و تاکو ساڵی ١٩٤٥ بەردەوام بوو، لە دەرچوون، مامۆستا عوسمان سەبری وتار و شیعری پتەوی بە لاتینی تێدا بڵاوکردووەتەوە بەم جۆرە مامۆستای خەماڕەنگین یەکێک بووە لە نووسەرە ناودارەکانی کورد، کە پەرەیان بەنووسینی کوردی بە پیتی لاتینی داوە و بنچینەی ئەلفبێی کوردییان ئەو ئەبجەدییە داناوە. لە بواری خەباتی نەتەوایەتیشدا سەیدا عوسمان لە ساڵی ١٩٥٧ ز لەگەڵ خەباتگێڕی ناسراوی وەک نورەدین زازا و دەستەیەک لە نیشتمانپەروەرانی کورد پارتی دیموکراتی کوردیان لەسووریا دامەزراند و بەم کارە ڕامیارییەی میری سووریا پێ تەنگاو بوو و چەند جار ئەو تێکۆشەرانەی گرت و دەست بەسەریکردن. مامۆستا عوسمان لە ژیانی ڕامیاریدا ١٨ جار گیراوە و ئەشکەنجە دراوە و لەوانە دووجار لە تورکیا دوو جار لە ئێراق و جارێک لە لوبنان و ١٣ جاریش لە سووریا گیراوە و لە ڕۆژی ١٩٦٠. ٠٨٫٠٨دا لەگەڵ نورەدین زازا و ڕەشید حەمۆ لەسەر خەباتی ڕامیارییان وەک سەرکردەی پارتی فەرمانی لە سێدارەدانیان درا، بەڵام نووسەر و ڕووناکبیری کورد لە ئەورووپا و ئێراق و لوبنان یاداشت و پڕۆتسۆیان پێشکەش بەجەمال عەبدولناسر کرد و داوای بەردانیان کردن و لە ئەنجامی ئەو داواکارییانە دوای ساڵێک بەندیی لە ڕۆژی ١٩٦١. ٠٨٫٠٨دا ئازاد کران.
سەیدا عوسمان سەبری ھەموو پارچەکانی کوردستان گەڕاوە، دوای ھاتنی بۆ دیمەشق نیشتەجێ بوونی لەو شارەدا، لە ساڵی ١٩٣٠ زایینیدا پەیوەندی بە پارتی خۆییبوونەوە کردووە چالاکییەکی زۆری تێدا نواندووە و بە ناوی ئەو پارتەوە سەردانی کوردستانی باشووری کردووە و خۆی گەیاندووەتە بارزان و لەوێ لەگەڵ مەلا مستەفا بارزانی کۆبووەتەوە بۆ پتەوکردنی پەیوەندی خۆیبیون بە خەباتی کورد لە کوردستانی باشووردا و ھەر بەناوی خۆیبوونیش سەردانی کوردستانی باشووری کردووە و چەند تێکۆشە‌ری ئەوێی چاوپێکەوتووە و ئەم کەسایەتییە لە ژیاندا واتای ماندووبوونی نەزانیوە و تا دوا ھەناسەی ژیانی ھەر لە خەباتی بێوچاندا بووە لە پێناوی مافە نەتەوەیییە ڕەواکانی کورددا.
مردن
[دەستکاری]عوسمان سەبری لە ١١ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٣ زایینیدا لە شاری دیمەشق کۆچی دوایی کردووە و لە گوندی بەرکفری نزیک دەرباسییە نێژراوە.
بەرھەمەکان
[دەستکاری]عوسمان سەبری زنجیرەیەک پەڕ‌تووکی بەنرخی بە زمانی کوردی و پیتی لاتینی بە چاپ گەیاند، کە ئەمانەی خوارەوە بەشێکن لەوبەرھەمانەی:
- ئەلفبای کورد - لە ساڵی ١٩٥٥دا لە دیمەشق چاپی کراوە
- ئاپۆ
- دردێن مە
- باھۆز (دیوانی ھۆنراوە) لە ساڵی ١٩٦٥ زایینیدا لە دیمەشق چاپ کراوە
- چار لە ھەنگ (چوار قارەمان) لە ساڵی ١٩٨٤دا لە دیمەشق چاپ کراوە
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- مێژووی ئەدەبی کوردی، بەرگی حەوتەم، مارف خەزنەدار، لاپەڕەکانی ٩ تا ١٦، دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی ئاراس، ھەولێر: ٢٠٠٦.
