یەمەن

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە

پۆتانەکان: 15°N 48°E / 15°N 48°E / 15; 48

Republic of Yemen
الجُمهورية اليَمَنية
al-Jumhūriyyah al-Yamaniyyah
دروشم: الله، الوَطَن، الثَورة، الوَحدة   (Arabic)
"Allāh, al-Waṭan, aṯ-Ṯawrah, al-Waḥdah"  (transliteration)
"God, Country, Revolution, Unity"
سروود: "United Republic"
شوێنی Yemen
پایتەختSana‘a
زمانە فەرمییەکان Arabic
ناوی هاووڵاتی Yemeni, Yemenite
دەوڵەت United parliamentary republic
 -  President Abd Rabbuh Mansur Al-Hadi
 -  Prime Minister Mohammed Basindawa
یاسادانەر Assembly of Representatives
Establishment
 -  North Yemen independence from the دەوڵەتی عوسمانی 1 November 1918 
 -  South Yemen independence from the شانشینی یەکگرتوو 30 November 1967 
 -  Unification 22 May 1990 
 -  The Yemeni Revolution 27 January 2011 
ڕووبەر
 -  سەرجەم ٥٢٧,٩٧٠ کیلۆمەتری چوارگۆشە (50th)
٢٠٣,٧٩٦ مایلی چوارگۆشە 
 -  ئاو (%) negligible
ژمارەی دانیشتوان
 -  بەراوردی 2011 25,130,000 (46st)
 -  سەرژمێریی April 2011 25,130,000 
 -  چڕی 44.7 کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (160th)
١١٥٫٧کەس لە مایلی چوارگۆشە
GDP (PPP) بەراوردی 2011
 -  سەرجەم $57.966 billion[١] 
 -  سەرانە $2,306[١] 
GDP (nominal) بەراوردی 2011
 -  سەرجەم $33.675 billion[١] 
 -  سەرانە $1,340[١] 
HDI (2011) increase 0.462[٢] (low) (١٥٤th)
دراو Yemeni rial (YER)
ناوچەی کاتی (UTC+3)
لای لێخوڕین right[٣]
پاوانی ئینتەرنێت .ye
کۆدی تەلەفۆن 967

یەمەن (بە عەرەبی: الجمهورية اليمنية) وڵاتێکی عەرەبییە لە ڕۆژھەڵاتی ناوین. پایتەختەکەی سەنعایە، تاکە وڵاتی عەرەبیە سەر بە سیستمی کۆماری وڵات بەڕێوە دەبات.

جوگرافیا[دەستکاری]

لە باکوور و باکووری ڕۆژهەڵات و باکوری خۆرئاوا عەرەبستانی سەعوودییە، لە باشوور وڵاتی سۆمالیایە، لە ڕۆژاوا دەریای سوورە و لە ڕۆژهەڵاتیش وڵاتی عومانە.

دانیشتوان[دەستکاری]

بەپێی ئامارەکانی ساڵی ٢٠١٤ ژمارەی دانیشتوانی وڵاتی یەمەن ٢٤,٩٦٨,٥٠٨ کەس بووە کە دەکاتە ٠.٣٤ لەسەدی ڕێژەی خەڵکی جیھان. تەمەنی مام‌ناوەندی خەڵکی ئەم وڵاتە ١٩.٤ ساڵە. ھەروەھا ٣٤ لەسەدی دانیشتوانی وڵات لە شارەکان دەژین.[٤]

ئایین[دەستکاری]

ئایینەکان لە یەمەن [٥]
ئایینەکان ڕێژە
سوننە
  
٧٠٫٠٪
شیعەی زەیدی
  
٣٠٫٠٪

بەهاری عەرەبی[دەستکاری]

رۆژی ١١/٢/٢٠١١ لەژێر ناوی (ھەینیی توڕەیی) کە ھاوکاتبوو لەگەڵ رۆژی دەستبەرداربوونی حوسنی موبارەک سەرۆک وەزیران، سەرکردایەتیکردنی خۆپیشاندان لەو وڵاتە لەلایەن لاوانی یەمەن و چەند حزبێکی ئۆپۆزسیۆن بوو داوای گۆڕینی رژێمی عەلی عەبدوڵڵا ساڵح سەرۆکی یەمەنیان دەکرد کە ماوەی ٣٣ ساڵبوو دەسەڵاتی لەو وڵاتە گرتبووە دەست، بەھەمان شێوە ئەوانیش داواکاری چاکسازی سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتیان دەکرد ھەروەھا تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبوک کاریگەرییەکی بێوێنەو کارای لەسەر گەورەکردنی شۆڕشەکە ھەبوو، ژمارەیەک لەناو دەسەڵاتدا بەدەرکەوتن داوای چاکسازیان دەکردو داوای روخانی دەسەڵاتیان دەکرد ئەوان کۆمەڵەیەک بوون بەناوی (شۆڕشی لاوانی یەمەنی بۆ رووخانی رژێم) پێگەو رۆڵێکی کاریگەریان ھەبوو لە رێکخستنی مانگرتن و بەردەوامی شۆڕشەکە، رۆژی ھەینی ٨/٣/٢٠١١ کە بە (ھەینی شکۆداری) ناسراوەو ژمارەیەکی بەرچاو لە سەرۆک ھۆزەکان و کەسایەتییە کۆمەڵایەتییەکان چوونە پاڵ خۆپیشاندەران، پاشان رۆژی ٢١/٣ لیوا موحسین ئەلئەحمەر بەھۆی کاریگەریی قەسابخانەی ھەینی شکۆدار کە ٧٥٢ قوربانی لە مانگرتووان و لاوانی لێکەوتەوە لە گۆڕەپانی تەحریر لە سەنعای پایتەخت ھەڵگیرسانی شۆڕشی رێکخست، دواجار لە کۆشکی کۆماری عەلی عەبدولڵا ساڵح بەھۆی موشەکێکەوە پێکراو رەوانەی نەخۆشخانەکانی سعودیە کرا، پاشان دەستپێشخەرییەکەی کەنداو بووە ھۆی دەستبەرداربوونی لە سەر کورسی دەسەڵات .

پەراوێز[دەستکاری]

  1. ^ ئ ا ب پ "Yemen". International Monetary Fund. Retrieved 24 April 2012.
  2. ^ "Human Development Report 2011" (PDF). The United Nations. Retrieved 18 October 2011. ٤ی شوباتی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  3. ^ "Yemen". International News Safety Institute. Archived from the original on 5ی Mayی 2010. Retrieved 14 October 2009. {{cite web}}: Check date values in: |archivedate= (help) ٥ی ئایاری ٢٠١٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  4. ^ Countries in the world (ranked by 2014 population)(ئینگلیسی). ماڵپەڕی Worldometers. سەردان لە ڕێکەوتی ٥ی ئایاری ٢٠١٥.
  5. ^ بەختیاری, سەعی. جوگرافیا. تاران: ڕێکخراوی جوگرافیاییو کارتۆگرافی گیتاناسی. ISBN 978-964-342-431-2.