پان ئەفریقاییزم

پان ئەفریقاییزم یان پان ئەفریقایی، جووڵانەوەیەکی جیھانییە کە ئامانجی ھاندان و بەھێزکردنی پەیوەندی ھاودەنگییە لە نێوان ھەموو نەتەوە و ھۆزە ڕەسەنە بە ڕەچەڵەک ئەفریقییەکان. لەسەر بنەمای ئامانجێکی ھاوبەش، کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ بازرگانی کۆیلەکان لە ئۆقیانووسی ئاتلانتیک، جووڵانەوەکە زیاتر لە دەرەوەی کیشوەری ئەفریقا بەربڵاوترە و چەندین پشتیوانی ڕەوەندی ئەفریقیی بەرچاو ھەیە لە ئەمریکا و ئەورووپا.^[١]^[٢]

پان ئەفریقایی لە خەباتەکانی گەلی ئەفریقا دژی بە کۆیلەکردن و کۆلۆنیالیزم^[٣] سەرچاوەی گرتووە، ڕەنگە ئەم سەرھەڵدان و یاخیبوونانە بگەڕێتەوە بۆ یەکەمین بەرخۆدان لەسەر ئەو کەشتیانەی کۆیلەکانیان ئاڵوگۆ دەکرد. لەسەر بنەمای ئەو باوەڕەی کە یەکێتی بۆ پێشکەوتنی ئابووری و کۆمەڵایەتی و سیاسیی ئەفریقییەکان زۆر گرنگە، و ئامانجی «یەکخستن و بەرزکردنەوەی» خەڵکی بە ڕەچەڵەک ئەفریقییە.^[٤]

لە ناوەڕۆکدا، پان ئەفریقایی باوەڕێکە کە گەلی ئەفریقا، چ لە کیشوەرەکە و چ لە ڕەوەند و ئاوارەکانی دەرەوەی ئەفریقا، نەک تەنھا مێژوویەکی ھاوبەش، بەڵکو چارەنووسێکی ھاوبەشیان ھەیە.^[٥] بزووتنەوە بیرۆکەیی و کلتووری و سیاسییە پان ئەفریقییەکان ئەو باوەڕەیان ھەیە کە ھەموو ئەفریقییەکان و نەوەی ئەفریقییەکان سەر بە یەک «ڕەگەز» یان بە شێوەیەکی تر، ئەفریقییەکان خەڵکانێکی یەکییەتیی کلتوورین؛ ھەروەھا پان ئەفریقایی ھەستکردنە بە چارەنووسێکی مێژوویی ھاوبەشی ئەفریقییەکان لە ئەمریکا و بەگشتی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا.^[٦]^[٧]^[٨]^[٩]

چاوگنامە

سەرچاوەکان

^ Austin، David (Fall 2007). «All Roads Led to Montreal: Black Power, the Caribbean and the Black Radical Tradition in Canada». Journal of African American History. 92 (4): 516–539. doi:10.1086/JAAHv92n4p516.
^ Oloruntoba-Oju، Omotayo (December 2012). «Pan Africanism, Myth and History in African and Caribbean Drama». Journal of Pan African Studies. 5: 190 ff.
^ Abdul-Raheem, Tajudeen (ed.), Pan Africanism: Politics, Economy and Social Change in the Twenty-first Century, New York University Press, 1996.
^ Frick, Janari, et al. (2006), History: Learner's Book, p. 235, South Africa: New Africa Books.
^ Makalani، Minkah (2011). «Pan-Africanism». Africana Age.
^ New Dictionary of the History of Ideas. The Gale Group, Inc. 2005.
^ Adejumobi، Saheed (٣٠ی تەممووزی ٢٠٠٨). «The Pan-African Congresses, 1900-1945 •» (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٢٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «Pan-Africanism - Routledge Encyclopedia of Philosophy». www.rep.routledge.com (بە ئینگلیزی). لە ٢٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «A Guide to the Development and Spread of Pan-Africanism». ThoughtCo (بە ئینگلیزی). لە ٢٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[1] Austin، David (Fall 2007). «All Roads Led to Montreal: Black Power, the Caribbean and the Black Radical Tradition in Canada». Journal of African American History. 92 (4): 516–539. doi:10.1086/JAAHv92n4p516.

[2] Oloruntoba-Oju، Omotayo (December 2012). «Pan Africanism, Myth and History in African and Caribbean Drama». Journal of Pan African Studies. 5: 190 ff.

[3] Abdul-Raheem, Tajudeen (ed.), Pan Africanism: Politics, Economy and Social Change in the Twenty-first Century, New York University Press, 1996.

[4] Frick, Janari, et al. (2006), History: Learner's Book, p. 235, South Africa: New Africa Books.

[5] Makalani، Minkah (2011). «Pan-Africanism». Africana Age.

[6] New Dictionary of the History of Ideas. The Gale Group, Inc. 2005.

[7] Adejumobi، Saheed (٣٠ی تەممووزی ٢٠٠٨). «The Pan-African Congresses, 1900-1945 •» (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٢٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[8] «Pan-Africanism - Routledge Encyclopedia of Philosophy». www.rep.routledge.com (بە ئینگلیزی). لە ٢٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[9] «A Guide to the Development and Spread of Pan-Africanism». ThoughtCo (بە ئینگلیزی). لە ٢٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

ب و د ناسیۆنالیزم
بنەماکان	نیشتمان دەوڵەتی نەتەوەیی سروودی نەتەوەیی ڕەنگەکان ئاڵا بیرۆکە خودا شووناس زمان مۆسیقا ئەفسانە ئایین
چەشنەکان	پان ناسیۆنالیزم ئەڵتراناسیۆنالیزم نیۆ ناسۆنالیزم نیشتیمانپەروەری ناسیۆنالیزمەکان ئەفریقاییزم ئەمریکی فەڕەنسی کوردایەتی عەرەبی کۆری زایۆنیزم کەمالیزم بەعسیزم خومەینیزم نازیزم کەتەلۆنی عێراقی تورکی ئێرانی پان ئێرانیزم پان ئەڵمانیزم ژاپۆنی یۆنانی مەقدۆنی میسری پان عەرەبیزم پان ئیسلامیزم پان تورکیزم توورانیزم بەلۆچی سووری پان سلاڤیزم
ڕێکخراوەکان	پارتی بزووتنەوەی ناسیۆنالیست حیزبوڵڵای کورد (تورکیا) حیزبوڵڵای کورد (ئێران) حیزبوڵڵای لوبنان خۆیبوون یەکبوون حەماس بەعس حیزبی پان ئێرانیست پارتی ئازادیی کوردستان پارتی نازی پارتی ئاشتی و دیموکراسی پاسۆک کۆمەڵگای سەرھەڵدانی کوردستان کۆمەڵگەی کوردی بۆ ھاوکاری و پێشکەوتن ئینتەرناسیۆنالی سۆشیالیستی حیزبی فاشیستی نەتەوەیی پارتی نیشتمانیی دایک حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران کۆمەڵەی ژیانەوەی کوردستان بەرەی نەتەوەییی ئێران پارتی کرێکارانی کوردستان
پەیوەندیدار	گرووپی نەتەوەیی چەپڕەوی کۆمۆنیزم شۆڤینیزم ڕیالیزم ئەنارکیزم مەسیحییەت ناسیۆنالیزمی ژینگەیی ئینتەرناسیۆنالیزم فاشیزم نیۆفاشیزم پانتێیزم ناسیۆنالیزمی ڕۆمانسی دژە تورکی ئیسلامی سیاسی ڕەگەزپەرستی سۆسیالیزم ناسیۆنالیزمی سەدەکانی ناوەڕاست دژە ناسیۆنالیزم دژە نیشتیمانپەروەری ترانسناسیۆنالیزم مەنجەڵی توانەوە
ناسیۆنالیزم دەروازەی ڕامیاری