دەروازە:ئەفریقا
پێشەکیئەفریقا، لە دوای ئاسیاوە لە ڕووی گەورەیی و ئاپۆرەوە دووھەمین کیشوەری جیھانە. ئەگەر دوورگە دراوسێیەکانیشی ھەژمار بکەین بە نزیکەی ٣٠٫٢ ملیۆن کیلۆمەتر چوارگۆشە، ٦٪ی گشت ڕووبەری زەوین و٢٣٪ی گشت ڕووبەری وشکایییەکانی داپۆشیوە. (تەواوی وتار...) وڵاتێکی ئەفریقی کۆماری میسری عەرەبی (بە عەرەبی:جمهورية مصر العربية) وڵاتێکی عەرەبییە لە باکووری کیشوەری ئەفریقا. بەشێکی بچووکی میسر لە کیشوەری ئاسیادایە. میسر لە وڵاتە گرنگەکانی ڕۆژھەڵاتی ناوینە. ناوەندی ئەم وڵاتە شاری قاھیرەیە. (تەواوی وتار...) گیانلەبەرانی ئەفریقا مەیموون (بە ئینگلیزی: Monkey) جۆرێکە لە گیانلەبەر کە خۆی چەندین جۆری ھەیە وەکوو گۆریلا و ھۆرانھۆتنا و شامپانزی. لە چەندین شوێنی جیھان بوونی ھەیە بەڵام شوێنگەی سەرەکیان کیشوەری ئەفریقایە. (تەواوی وتار...) جوگرافیای ئەفریقا ڕووباری نیل (بە عەرەبی: النیل، بە ئینگلیزی: Nile) ڕووبارێکی گەورەیە لە باکووری خۆرھەڵاتی ئەفریقا کە تەوژمەکەی ڕووەو باکوورە. بە شێوەیەکی گشتی بە درێژترین ڕووباری جیھان دادەنرێت. ٦٨٥٣ کم درێژە. وە ڕووبارێکی نێودەوڵەتیشە لەبەر ئەوەی یانزە وڵات تێیدا پشکدارن، لەوانە: تانزانیا، ئۆگاندا، ڕواندا، بوڕوندی، کۆنگۆ، کینیا، ئیتیۆپیا، ئێریتریا، سوودانی باشوور، سوودان وە میسر. ڕووبارەکە بۆتە شوێنێکی گرنگ بۆ کەرتی کووشتووکاڵی وە داھاتی ساڵانەی ھەیە لە مەبەستی گەشت و گوزاری وێڕای بوونی ھەڕەمەکان لەمیسر وە بۆتە سەرچاوەیەکی گرنگ بۆ بەرھەمێنانی کارەبا. نیل دوو زێی گەورەی دەڕژێتە ناو، ئەوانیش نیلی سپی و نیلی شینن. نیلی سپی درێژ ترە لە لقەکەی دیکە و لە ئەفریقای ناوەندی وە ھەڵدەقوڵێ و بەناو تانزانیا، دەریاچەی ڤیکتۆریا، ئووگەندا و سوودانی باشوور دا تێپەڕ دەبێت. نیلی شینیش لە دەریاچەی تانا لە ئێتیۆپیا دەست پێ دەکات و دەڕژێتە ناو سوودان لە باشووری خۆرھەڵاتەوە. ھەردوو زێیەکە لە نزیک خەرتوومی پایتەختی سوودان بەیەک دەگەن.ڕووباری نیل لە باشوورە بۆ باکوور دەڕوات،چونکە زەوی باشوورەکەی بەرزترە لە بەشی باکوورەکەی و بەشی باکوورەکەی نزمترە و قوڵترە لە بەشی باشوورەکەی. (تەواوی وتار...) ئاڵاکانی وڵاتانی ئەفریقا
· دەڤەر و شارەکانی ئەفریقاقاھیرە گەورەترین شار و ھەروەھا پایتەختی وڵاتی میسرە کە لە لێوارەی چەمی نیلدا ھەڵکەوتووە. ژمارەی دانیشتوانی قاھیرە زیاتر لە ١٥ میلیۆنە و ئەمە قاھیرە دەکاتە گەورەترین شاری کیشوەری ئافریقا و گەورەترین شاری جیھانی عەرەبی. (تەواوی وتار...) وێنەیەک لە ئەفریقاوە مێژووی ئەفریقا ھەرەمەکانی جیزە بریتییە لە بینایەکی گەورەی پیرامیدییە (ھەرەمی) کە بنکەکەی لە زەوی و لوتکەکەی لە ئاسمانە و تایبەتە بە وڵاتی میسر. ئەم ھەرەمانە لەلایەن فیرعەونەکانی میسرەوە لە ڕۆخی خۆراوای ڕووباری نیلدا لەساڵانی ٣٠٠٠ پێش زایین بە دواوە دروست کراون تا کوو ببنە جێی ناشتنیان. فیرعەونەکانی میسر و فەرمانڕەواکانی یەک لە دوای یەک لەسەر ئەم ھەڕەم دروستکردنە بەردەوام بوون، تا کوو سەدەی چوارەمی زایینی (٣٠٠–٣٩٩)، تا ئێستا نزیکەی ٧٠ دانە لەم ھەڕەمانە ماون. شێوەی دروستکردنی پیرامیدییە و لە دەرەوەی بە بەردی سپی ھەڵچنراوە (دروست کراوە) تاکو تیشکی خۆر لێی بدات و شەوق بداتەوە. کۆنترینیان ھەرەمی «زۆسر»ە کە لە حەوت سەکۆی گەورە پێکھاتووە و گەورەترین و بەناوبانگترینیشیان ھەرەمی «خۆفۆ»یە. (تەواوی وتار...) پۆلەکانکەسایەتییە ئەفریقییەکانپانۆڕامای ھەڵبژێردراو ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیتدەروازە پەیوەندیدارەکان
پڕۆژەکانی تری ویکیمیدیاویکیپیدیا لەلایەن دەستکاریکەرانی خۆبەخشەوە نووسراوە و لەلایەن دامەزراوەی ویکیمیدیا ڕاژە کراوە، کە دامەزراوەیەکی قازانج نەویستە و پڕۆژەگەلێکی تری خۆبەخشانەش ڕاژە دەکات وەک:
دەروازەکان | ||||||||||||||||
.svg)
