فەرھەنگی ھەنبانەبۆرینە - ویکیپیدیا، ئینسایکڵۆپیدیای ئازاد

فەرھەنگی ھەنبانەبۆرینە فەرھەنگێکی کوردی بۆ کوردیی ناوەندی و فارسییە. ھۆنەر و نووسەری بەناوبانگی کورد ھەژار موکریانی ئامادەی کردووە و چەند کەسێکی تریش بەشدارییان تێدا کردووە. ڕزوان متەوەسل و ھادی موڕادی و ماجد ڕۆحانی و مەحموود موفتی و سەید ئەحمەد سەعادەتی ھاوکاریی نووسەریان کردووە.^[١] فەرھەنگەکە واتای ٥٧٨٨٨ وشەی گشت شێوەزارە کوردییەکانی لەخۆ گرتووە.^[٢] فەرھەنگەکە ساڵی ١٩٩٠ لە تاران یەکەمین چاپی بە دوو بەرگ بڵاو کراوەتەوە. دواتر بە وەشانێکی یەک بەرگی و لە ١٠٣٥ لاپەڕە چەندین چاپی دیکەی لێ بڵاو کراوەتەوە.^[١] ڕێنووسی فەرھەنگەکە بە ئەلفبێی عەرەبیی کوردییە و ھەندێک لە ڕێنووسی یەکگرتووی ئێستای کوردی جیاوازە و لە پێشەکییەکەیدا ڕوون کراوەتەوە.^[١]

ناونان

[دەستکاری]

نووسەر لە پێشەکییەکەیدا لە بارەی ناونانی فەرھەنگەکەوە نووسیویەتی:

ناوی وشەدانەکەی خۆم ناوە «ھەنبانەبۆرینە»، کە لە چیرۆکاندا دەڵێن: ھەر چیت بوێ دەستی تێ خە دێتە چنگت.^[١]

ناوەڕۆک

[دەستکاری]

وشەکانی فەرھەنگەکە بە گوێرەی ڕیزبەندیی پیتە ئەبجەدییەکان دانراون. لەگەڵ ھەر وشەیەکدا ھاوواتایەکی دیکەی کوردی یان چەند دانەیەک نووسراون و جارجارەش بە پێناسەیەکی کورت واتای وشە ناڕوونەکان لێک دراوەتەوە و بەشێکی کەمیش لە وشەکان نموونەیان بۆ ھێنراوەتەوە. دواتر لەپاڵ واتا کوردییەکان واتای فارسییان نووسراوە.^[٣]

بەشداران

[دەستکاری]

وەک لە پێشەکیی فەرھەنگەکەدا ھاتووە ئەم چەند کەسەش ھاوکاریی نووسەریان کردووە:^[١]

ڕزوان متەوەسل بە نووسینەوەی وشەکان بە ڕێنووسی لاتینی بەڵام دواتر لا دراون، لەگەڵ کۆمەڵێک وشەی شاری سنە.
ھادی موڕادی بە کۆمەڵێک وشەی ھەورامی.
ماجد ڕۆحانی و مەحموود موفتی بە کۆمەڵێک وشەی شاری سنە و واتای فارسیی ھەندێک لە وشەکان.
سەید ئەحمەد سەعادەتی بە پاکنووسی و کۆمەڵێک وشەی ناوچەی لاجان و مامەش و ھۆزی پیران و ھۆزەکانی موکریان.

سەرچاوەکان

[دەستکاری]

^ ^ئ ^ا ^ب ^پ ^ت هەژار موکریانی (٢٠١٢). فەرهەنگی هەنبانەبۆرینە. تاران، ئێران: انتشارات سروش. لاپەڕە یەک - سی و پێنج. ژپنک ٩٧٨-٩٦٤-١٢-٠٣٤٨-٣.{{cite book}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
^ فەرهەنگەکانی ڤەژین. لە ڕێکەوتی ١١ی ئابی ٢٠٢٠ سەیر کراوە.
^ هەژار موکریانی (٢٠١٢). فەرهەنگی هەنبانەبۆرینە. تاران، ئێران: انتشارات سروش. ژپنک ٩٧٨-٩٦٤-١٢-٠٣٤٨-٣.{{cite book}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)

بەستەرە دەرەکییەکان

[دەستکاری]

فەرھەنگی ھەنبانەبۆرینە لە ڤەژینلێکس

ب و د عەبدولڕەحمان شەرەفکەندی (ھەژار)
نووسینەکان	ئاڵەکۆک (١٩٤٥) بەیتی سەرەمەڕ (١٩٥٧) بۆ کوردستان (١٩٦٦) فەرھەنگی ھەنبانەبۆرینە (١٩٩٠) چێشتی مجێور (١٩٩٧)
وەرگێڕانەکان	مەم و زین لە ئەحمەدی خانی (١٩٦٠) شەرەفنامە لە شەرەفخانی بەدلیسی (١٩٦٠) چوارینەکانی خەییام لە عومەر خەییام (١٩٦٨) ھۆزی جاوان لە مستەفا جواد (١٩٧٣) یاسا لە پزیشکیدا لە ئیبن سینا (١٩٧٩) پێنج ئەنگوست دەبنە یەک مست لە بریژیت ونگوربورسکی (١٩٨٠) ئارێ برا، وا ڕابرا لە عەلی شەریعەتی (١٩٨٠) دایە! باوە! کێ خراوە؟ لە عەلی شەریعەتی (١٩٨١) عیرفان، بەرامبەری، ئازادی لە عەلی شەریعەتی (١٩٨١) شەرحی دیوانی مەلای جەزیری لە مەلای جزیری (١٩٨٢) آثارالبلاد و اخبارالعباد لە زەکەریای قەزوینی (١٩٨٧) قورئانی پیرۆز (٢٠٠٠) یەک لە پەنای، و سیفری بێ بڕانەوە لە عەلی شەریعەتی (٢٠٠١) مێژووی ئەردەڵان لە مەستوورە ئەردەڵان (٢٠٠٢) مێژووی سولەیمانییە لە محەممەد ئەمین زەکی بەگ (٢٠١٤) فەرھەنگی عەمید لە حەسەن عەمید (چاپ نەکراوە) پەیوەندیە چاندیەکانی ئێران و میسر (چاپ نەکراوە)
وتارە پەیوەندیدارەکان	پێڕستی کارەکان سادق شەرەفکەندی (برا) کۆمەڵەی ژیانەوەی کوردستان
پۆل:ھەژار

ب و د فەرھەنگە کوردییەکان
پێش سەدەی ٢٠ەم	فەرھەنگی نەوبەھار لە ئەحمەدی خانی (١٦٨٣) فەرھەنگی ئیتالیایی-کوردی لە ماوریتزیۆ گارزۆنی (١٧٨٧) فەرھەنگی کوردی-ڕووسی لە پیۆتر لرخ (١٨٥٨) فەرھەنگی کوردی-فەرەنسی لە ئا. ژابا (١٨٧٩) ھەدیەی حەمیدی لە یۆسف پاشا خالدی (١٨٩٢) فەرھەنگی ئەحمەدی لە شێخ مارفی نۆدێ (١٨٩٥)
سەدەی ٢٠ەم	فەرھەنگۆکێکی کوردی-ئینگلیزی لە مێجەرسۆن (١٩١٣) فەرھەنگی ڕابەر لە گیوی موکریانی (١٩٥٠) فەرھەنگی کۆلکەزێڕینە لە گیوی موکریانی (١٩٥٥) فەرھەنگی مەردۆخ لە محەممەدی مەردۆخ (١٩٥٦) فەرھەنگی ئەرمەنی-کوردی لە سەمەند سیابەندۆڤ (١٩٥٧) فەرھەنگی خاڵ لە شێخ محەممەدی خاڵ (١٩٦٠) فەرھەنگی کوردۆ لە قەناتی کوردۆ (١٩٦٠) فەرھەنگی مەھاباد لە گیوی موکریانی (١٩٦١) فەرھەنگۆکیکی زانستی لە جەمال نەبەز (١٩٦١) فەرھەنگی کوردی (جگەرخوێن) لە جگەرخوێن (١٩٦٢) فەرھەنگی کوردی-عەرەبی-فارسی لە عەلائەدین سەججادی (١٩٦٢) فەرھەنگی کوردی-فەرەنسی-ئینگلیزی لە جۆیس بلەو (١٩٦٥) فەرھەنگی تۆفیق وەھبی لە تۆفیق وەھبی و س. ئەدمۆنس (١٩٦٦) فەرھەنگی کوردی-تورکی لە مووسا عەنتەر (١٩٦٧) فەرھەنگی ئاری لە سدیق سەفیزادە (بۆرەکەیی) (١٩٦٨) فەرھەنگی عەرەبی-کوردی لە مەلا عەبدولکەریمی مودەڕڕیس (١٩٧٠) فەرھەنگی زانیاری لە کەمال جەلال غەریب (١٩٧٠) فەرھەنگی پەھلەوی-کوردی لە سدیق سەفیزادە (بۆرەکەیی) (١٩٧١) قامووسی زمانی کوردی لە عەبدوڕەحمانی زەبیحی (١٩٧٧) فەرھەنگی فارسی-کوردی لە شوکروڵڵا بابان (١٩٨١) فەرھەنگی ماد لە سدیق سەفیزادە (بۆرەکەیی) (١٩٨٣) فەرھەنگی نۆبەرە لە گیوی موکریانی (١٩٨٦) فەرھەنگی گەوھەری گەرمەسێر لە نێعمەت عەلی سایە (١٩٨٨) فەرھەنگی ھەنبانە بۆرینە لە ھەژاری موکریانی (١٩٩٠) فەرھەنگی کوردیی کرماشانی لە عەلی ئەشرەف دەرویشیان (١٩٩٧) فەرھەنگی کوردستان لە گیوی موکریانی (١٩٩٩) فەرھەنگی شارەزوور لە شەفیق قەزاز (٢٠٠٠)
سەدەی ٢١ەم	فەرھەنگی باڵندە لە ئەحمەد بەحری (٢٠٠١) فەرھەنگی خوەرھەڵات لە کەریم کەریم پووڕ (٢٠٠١) فەرھەنگی زاراوە لە بەدران ئەحمەد حەبیب (٢٠٠٢) فەرھەنگی ئۆکسفۆرد لە سەلام ناوخۆش (٢٠٠٢) فەرھەنگی کەمالنامە لە کەمال جەلال غەریب (٢٠٠٣) فەرھەنگی سۆفیا لە ئۆتە بیوھم، وەرگێڕانی بەھرۆز حەسەن (٢٠٠٣) فەرھەنگی شیکارانەی زاراوەی ئەدەبی لە بەختیار سەجادی و محەممەد مەحموودی (٢٠٠٤) فەرھەنگی کوردی-تورکی لە زانا فارقینی (٢٠٠٤) فەرھەنگی پێشەنان لە وەلی ڕەزایی (٢٠٠٥) فەرھەنگی فارسی-کوردیی زانستگای کوردستان لە ماجد مەردۆخ ڕۆحانی (سەرنووسەر) (٢٠٠٦) فەرھەنگی باشوور لە عەبباس جەلیلیان (٢٠٠٦) فەرھەنگی وشەنامە (ھەورامی) لە جەمال حەبیبوڵڵا فەرەج (٢٠١٠) فەرھەنگی کوردستانیکا لە عەلی جەوشەنی (٢٠١٥) فەرھەنگی زانستگای کوردستان لە ماجد مەردۆخ ڕۆحانی (سەرنووسەر) (٢٠١٨) فەرھەنگی زارەکیی موکریان لە سەلاح پایانیانی (٢٠٠٢-) کوردیکا لە عەبباس جەلیلیان (٢٠١٦-) پازار لە سەحەر موعێزی (٢٠٢٢)
پۆل:فەرھەنگە کوردییەکان • پۆل:فەرھەنگنووسانی کورد

دەروازەی کتێب

ئەم کتێب وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.