شێخ مارفی نۆدێ

شێخ مارفی نۆدێ (١٧٥٣ – ١٨٣٨) ناوی تەواوی سەید محەمەد ناسراو بە مارف کوڕی سەید مستەفا کوڕی سەید ئەحمەدە و باپیرەی سێزدەمینی سەید عیسای بەرزنجی کوری بابەعەلی ھەمەدانییە زانای ئایینی و خواناس، شاعیری کورد، باوکی کاک ئەحمەدی شێخ (ناسراو بە کاک ئەحمەدی سلێمانی) و باپیری شێخ سەعید و باپیرەگەورەی شێخ مەحموودی حەفیدە.

زانای ڕەببانی ، سەید شێخ محمد مەعرووف کوڕی شێخ مستەفای کوڕی سەید ئەحمەدی کوڕی سەید موحەمەدی نۆدێی ناسراو بە كبريت الاحمر کوڕی باوە عەلی وەندەرێنە کوڕی سەید بابە ڕەسولی گەورە کوڕی شێخ سەییدی کوڕی سەید ڕەسول کوڕی سەید قەلەندەری کوڕی شێخ عەبدوالسەیدی کوڕی سەید عیسای ئەحدەب کوڕی سەید حوسەین کوڕی سەید بایەزید کوڕی سەید عەبدوالکەریمی کوڕی سەید عیسای بەرزەنجی کوڕی سەید بابە عەلی هەمەدانی کوڕی سەید یوسفی کوڕی سەید مەنصوری کوڕی سەید عبدالعزیزی کوڕی سەید عبدالله ی کوڕی سەید ئیسماعیلی موحەدیث کوڕی ئیمام موسای كاظم کوڕی ئیمام جەعفەری صادق کوڕی ئیمام موحەمەدی باقر کوڕی ئیمام عەلی زین العابدین کوڕی ئیمام حوسەین کوڕی ئیمامی عەلی و حەزرەتی فاتیمە ی کچی حەزرەتی پێغەمبەر صلى الله عليه و على اله وصحبه وسلم

خوێندنی شێخ مارف

لە ساڵی (١١٦٦ کۆچی - ١٧٥٢ زاینی) لە گوندی نۆدێ سەر بە ناوچەی شارەزور لەدایکبووە ، لەخزمەت باوکی دەستی کرد بە خوێندن ، قورئانی پیرۆزی خەتم کرد ، کتێبە سەرەتاییەکانی نەحو و صەرفی تەواو کرد ، باوکی ناردیە (قەڵاچۆلان) پایتەختی بابانیەکان ، لە قوتابخانەی (غەزائییە) دەستی کرد بە (شەرحی موغنی) ، لەوێ مایەوە هەتا ساڵی (١٧٦٤ ز) ، پاشان چووە (هەزارمەرد) لای مەلا موحەمەدی ئیبنولحاج کتێبەکانی سیوطی و حیسامکاتی و عبدالله یەزدی و مختصر و شەرحی عەقائیدی خوێند ، پاشان شێخ مارف گەڕایەوە قەڵاچۆلان و ماوەیەک لەلای مەلا موحەمەدی غەزائی شەریعەتی خوێند

کرا بە مودەریس لە مزگەوتی قەڵاچۆلان ، هەتا ئیبراهیم پاشای بابان شاری سلێمانی دروست کرد و پایتەختی بابان لە قەڵاچۆلان گواسترایەوە بۆ وێندەر ، کە ئیبراهیم پاشا مزگەوتی گەورەی دروست کرد ، شێخ مارف بوو بە مامۆستای ئەو مزگەوتە ، شێخ مارف تەریقەتی قادری وەرگرتووە لە شێخ عەلی یە کۆسەی دۆڵپەموو ، کە مامی باوکیەتی و هەوەها باپیریەتی لە دایکیەوە ، ئەویش تەریقەتی لە شێخ ئیسماعیلی ولیانی وەرگرتووە

زیرەکی و ڕەوانبێژی شێخ مارف

لە بەلاغە و بەگشتی لە زوبان و وێژەیی عەرەبیدا ئوستادی ڕۆژگاری خۆی بووە ، لە تەفسیر و حەدیس و ئەخبار و تەجوید و قیرائەتیشدا شارەزاییەکی تەواوی هەبووە ، بە هەرسێ زمانی کوردی و عەرەبی و فارسی بەرهەمی هەبووە ، لە پارێزکاری و عیبادەت و بەجێ هێنانی سونەتی حەزرەت (صلی الله علیه وسلم) تا قۆناغی ویلایەت گەیشتووە

ناکۆکی نێوان مەولانا خالید و شێخ مارفی نۆدێ

هەرچەندە بەهۆی هەڵە لێکتێگەیشتن هەندێک کێشەی بچوک لەنێوان مەولانا خالیدی بەغدادی نەقشبەندی و شێخ مارفی نۆدێی قادری ڕووی داوە ، بەڵام دواتر بوون بە دۆستی یەکتر و تەبایی و ئاشتەوایی لەنێوانیان بەردەوامی داوە و شێخ مارفی نۆدێ بە داوای لێبوردنەوە نامەی بۆ مەولانا خالید نوسیوە ((مێژووی ناودارانی کورد - ٣٠١))

کۆچی دوایی شێخ مارفی نۆدێ

حەزرەتی شێخ مارفی نۆدێ لە ساڵی (١٢٥٤کۆچی - ١٨٣٨ زاینی) کۆچی دوایی کرد و لەسەر وەسیەتی خۆی لە گۆڕستانی گردی سەیوان نزیک گۆمبەتی سولەیمان پاشای بابان بەخاک سپێردرا ، ئەم زاتە بەڕێزە لە زانا بەرزەکانی کوردستان بووە و زانای دیار و گەورەی بنەماڵەی بەرزنجە بووە و خاوەنی دەستی باڵا بووە لە شیعر و ئەدەبدا و سوارچاکی مەیدانی زانستی عەرووز و هۆنینەوەی شیعر بووە

کوڕەکانی شێخ مارفی نۆدێ

١) سەید موحەمەد

٢) حەزرەتی حاجی کاک ئەحمەدی شێخ

بەرهەمەکانی

1) لوغەتنامەی ئەحمەدی

2) أزهار الخمائل في الصلوات المشتملة على الشمائل

3)تخميس قصيدة البردة

4)تخميس قصيدة أءنعم عيشا

5)الإغراب في نظم الإعراب

6)أوثق العرى في الصلاة على خير الورى

دەستنوسێکی حەزرەتی شێخ مارفی نۆدێ

7)إيضاحح المحجة و اقامة الحجة على الطاعن في نسب السادة البرزنجية

8)البرهان الجلي في مناقب شيخي السيد علي

9)ترصيف المباني في نظم تصريف الزنجاني

10)تنقيح العبارات في توضيح الإستعارات

11)تخميس قصيدة بانت سعاد

12)تخميس قصيدة المضرية

13)تخميس قصيدة الهمزية

14)تحميس لامية العجم

15)الفرائد في علم العقائد

16)البرهان الجلي في مناقب الامام علي (كرم الله وجهه)

17)تنوير العقول في أحاديث الرسول

18)الشامل في العوامل

19)القطوف الداني في حروف المعاني

20)كفاية الطالب في نظم كافية ابن الحاجب

سەرچاوەکان

• مەلا طاهر مەلا عبدالله بەحرکەیی - مێژووی زانایانی کورد - بەرگی سێهەم - لاپەڕە (٢٥٦-٢٦١)
• بابە شێخ مەردۆخ ڕۆحانی - مێژووی ناوارانی کورد - بەرگی یەکەم - لاپەڕە (٣٤٦ - ٣٤٩)
• مەلا عبدالکریمی مودەریس - بنەماڵەی زانیاران - لاپەڕە (٢٦١ - ٢٦٤)
• محمد امین زەکی - تأريخ السليمانية - لاپەڕە (١٧١ - ١٧٥)
• مێژووی ئەدەبی کوردی نووسراوەی عەلائەدین سەججادی، چاپخانەی مەعارفی بەغداد، ١٩٥١

بەستەرە دەرەکییەکان

• شێخ مارفی نۆدێ لە ڤەژینبوکس