لەک
 | ئەم وتارە بۆ سەلماندن پێویستی بە ئاماژەی زیاتر بە سەرچاوەکان ھەیە. |
| |||||
| ژمارەی سەرجەمی دانیشتووان | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ١,٥٠٠,٠٠٠ | |||||
| ناوچەکان بە ژمارەی دانیشتووانی بەرچاو | |||||
| زمانەکان | |||||
| کوردیی لەکی | |||||
| ئایین | |||||
| ئیسلامی شیعە، یارسان | |||||
| گرووپە ڕەگەزییە پێوەندیدارەکان | |||||
| کوردەکانی دیکە (کوردی باشوور، گۆران، کورمانج، سۆران، زازا)، لوڕ | |||||
_by_county_(in_Sorani_Kurdish).png)
لەک[١][٢] هۆزێکی[٣] کوردییە[٤][٥] کە لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان لە پارێزگاکانی کرماشان، لوڕستان، ئیلام، ھەمەدان دەژێت. زمانی زگماکیی لەکەکان زاراوەی لەکیە کە بەشێک لە زمانی کوردی دێت بە ئەژمار.[٦][٧][٨] لە ڕووی ئایینەوە لەکەکان سەر بە ئایینی ئیسلامن و زۆرینەیان شیعەن و کەمێک لە لەکەکان سەر بە ئایینی یارسانن. جەماوەری لەکەکان نزیک ١/٥ ھەتا ٢ ملیۆن کەس ھەزیر دەکرێت. لەک یەکێکە لەگەورەترین هۆزەکانی کوردستانە کە میرنشینی ئەردەڵان و ھەرێمی لوڕستانیان پێکھێناوە و ھەروەھا بەسەرکردایەتی کەریم خانی زەند توانیان نیو سەدە فەرمانرەوایەتی ئێران بکەن.
ھەروەھا تیرەیەک لە کوردەکان بە ناوی لەک لە باشووری کوردستان لە پارێزگاکانی ھەولێر، کەرکووک و ھەندێک ناوچە لە سلێمانی دەژین کە بە زمانی کوردیی سۆرانی قسە دەکەن و سەر بە ئایینی ئیسلامی سوننەن و ھۆزەکانی وەکوو زەند، ھەمەوەند، سیان، نانەکەلی، رۆژبەیانی و شێخ بزەینی لە خۆ دەگرێت. جگە لەمە، لە ئەدەنەی تورکیایش ھۆزی شێخ بزەینی دەژێت کە ناوی لەکی لە سەرە[ژێدەر پێویستە].
ئایین
[دەستکاری]زۆربەی لەکەکان سەر بە ئایینی ئیسلامی شیعەن و بەشێکی کەمتریشیان سەر بە ئایینی یارسانن.
زمان
[دەستکاری]زمانی لەکەکان کە زاراوەی لەکی پێ دەگوترێت، بەشێکە لە زمانی کوردی. ئەم زمانە زۆر بە زاراوەکانی کوردیی زەنگنەیی و کوردیی سنجاوی نزیکە و ھەروەھا نزیکایەتیی زۆریشی لەگەڵ کوردیی باشووریی و کوردیی گۆرانیی ھەیە.
مێژوو
[دەستکاری]ھەموو شارە لەکنشینەکان تا ساڵی ١٩٦٨ی زایینی سەر بە پارێزگای کرماشان بوون. لەو ساڵەدا دەوڵەتی ئەوکاتی ئێران ئەم ناوچانەی لە کرماشان دابڕی و خستیانە سەری فەرمانداریی تایبەتی لوڕستان کە لەو کاتە بەشێگ لە پارێزگای خووزستان بوو.[٩] ئەم ناوچانە لە ساڵی ١٩٧٣ی زایینیدا، بوون بە پارێزگایەکی نوێ بە ناوی پارێزگای لوڕستان،[١٠] بەڵام ناوچە لەکنشینەکانی ھەرسین، جەلاڵەوەند و سەرفیرووزاوا ھێشتا بەشێک لە پارێزگای کرماشان ماونەتەوە و ھەروەھا بەشێکی بەرچاو لە لەکەکان لە شارەکانی وەکوو کرماشان، کەنگەوەر و سەحنە نیشتەجی بوونەتەوە.
ھۆزەکانی لەک
[دەستکاری]لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان
[دەستکاری]- کاکاوەن
- حەسەنوەن
- بەیرانوەن
- یووسفوەن
- ئیتیوەن
- گەڕاوەن
- شایوەن
- بیجەنوەن
- ئووزمانەن
- جەڵاڵوەن
- زەند
- باڵەوەند
- جەیلەوەن(جەلیلوەن)
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ «"بێڕێزیكردن بە كوردانی لەک" كاردانەوەی تووندی لێكەوتەوە». Rûdaw (بە کوردی). ٣٠ی تەممووزی ٢٠١٦. لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ «Radyoya Lekî li Kirmaşanê; Îran li çi digere?». Rûdaw (بە کوردی). ٩ی ئابی ٢٠١٨. لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ Hamzeh'ee، M. Reza (2015). «Lak Tribe». Iranica Online. لە ٢٥ی ئایاری ٢٠١٩ ھێنراوە.
- ^ Hamzehʼee، M. Reza (١٩٩٠). The Yaresan: A Sociological, Historical and Religio-historical Study of a Kurdish Community. لاپەڕە ٦٤. ژپنک ٩٧٨٣٩٢٢٩٦٨٨٣٢.
- ^ Minorsky، Vladimir (2012). «Lak». BRILL. Encyclopaedia of Islam, Second Edition. doi:١٠.١١٦٣/١٥٧٣-٣٩١٢_islam_COM_٠٥٦٢. ژپنک ٩٧٨٩٠٠٤١٦١٢١٤.
- ^ Hamzeh'ee، M. Reza (2015). «Lak Tribe». Iranica Online. لە ٢٥ی ئایاری ٢٠١٩ ھێنراوە.
- ^ «Laki». Ethnologue.
- ^ Anonby، Erik John (٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٠٣). «Update on Luri: How many languages?» (PDF). Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland. ١٣ (2): ١٧١–١٩٧. doi:١٠.١٠١٧/S١٣٥٦١٨٦٣٠٣٠٠٣٠٦٧. S2CID ١٦٢٢٩٣٨٩٥. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی ئایاری ٢٠١٩ ھێنراوە.
- ^ ڕۆژنامەی ھەمشەھریی پارێزگاکان: پارێزگاکانی ئێران لە کەی بوون بە پارێزگا؟ (فارسی)، نووسراوی ٥ی گەلاوێژی ٢٠١٤؛ ١٨ی تەممووزی ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. سەردان لە ١٠ی نیسانی ٢٠١٨.
- ^ پێگەی ھەواڵی یافتە: پارێزگادارانی لوڕستان (لە سەرەتاوە تاکۆ ئێستاکە)، نووسراوی ٦ی گەلاوێژی ٢٠١٦؛ ١١ی نیسانی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. سەردان لە ١٠ی نیسانی ٢٠١٨.
| گرووپە ئایینییەکان | |
|---|---|
| گەلان |
|
| نەتەوەکانی دەرەکی | |
