کەریم خانی زەند
پۆتانەکان: title ٢٩°٣٦′٥٧.٦٣″N ٥٢°٣٢′٤٢″E / ٢٩.٦١٦٠٠٨٣°N ٥٢.٥٤٥٠٠°E کەریم‌خانی زەند یەکێکە لە حاکمانی وڵاتی ئێران.
ژیان[دەستکاری]
کەریم‌خان لە عەشیرەتی زەند بوو. بابی عیناق‌خانی ناو بووە و ڕەئیسی ئێلی زەند بوو. کەریم‌خان لە دێی "پەری" (پیرۆز) لە ساڵی ١١١٩ی ه.ق چاوی بە دنیا هەڵێناوە. کەریم‌خان لە نەتەوەی لەک ناوچەی مەلایر بووە. کەریم‌خان لە ساڵی ١١٩٣ - ١١٧٩ حاکمی وڵاتی ئێران بووە و پایتەختی کەریم‌خان شاری شیراز و لەقەبیشی وەکیلولڕەعایا بووە، پیاوێکی عادڵ، زۆر لە خزمەتی خەڵک‌دا بووە و زۆر تێکۆشاوە بۆ خۆش‌گوزەرانی خەڵک و ئاوەدانیی وڵات.
کارەکانی کەریم‌خان[دەستکاری]
یەکێک لە بەرچاوترین باڵەخانەکانی دەورەی زەندییە، "ئەرگی کەریم‌خانە" کە بە ڕووبەری ١٢٨٠٠ میتری چوارگۆشەیە و ژێرخانی ئەو بەنایە ٤٠٠٠ میتری چوارگۆشەیە و لە ناوەندی شاری شیراز هەڵکەوتووە. دوای ئەوەی کەریم‌خان شاری شیرازی بە عینوانی پایەتەخت هەڵبژاردووە ئەو ئەرگەی بۆ شوێنی ژیانی خاووخێزانی دیاری کرد. ئەرگی کەریم‌خان سێ شانشینی هەبووە، لە باکوور، ڕۆژاوا و باشوور. شانشینی باکووری، تایبەتمەندی زستان بووە، شانشینی ڕۆژاوا، تایبەت بە بەهاران بووە و شانشینی باشوور، تایبەت با هاوین بووە. لە کەنار و پشتی هەر شانشینەوە وەتاغ و داڵانی لێ دروست کراوە لە لای ڕۆژاوای حەسار. تالاری ئەسڵی ئەرگ، مەنزڵی ڕەسمی و جێگای ژیان و حەسانەوەی کەریم‌خانی زەند بووە.
شەرەکانی کەریم‌خان[دەستکاری]
شەرەکانی کەریم‌خان بریتی لە دوو بەشن:
- شەڕی ناوخۆ واتە لە ناوئێراندا(زۆربەیان دژ به لوڕەکان)
- شەری دەرەکی کە تەنیا یەک دانە بوو ئەویش لەگەڵ عوسمانیەکاندا بوو، کە بوو بە هۆی داگیرکردنی بەسرە لە لایێن کەریم خانەوە.
کۆچی دوایی[دەستکاری]
لە ئاخری عومری‌دا نەخۆشی ئازارەباریکەی (سل) گرتووە، بە ھۆی پیری کە نزیک بە ٨٠ ساڵ لە عومری تێپەڕیوە ڕۆژ لەگەڵ ڕۆژ بێ هێزتر بووە. کەریم‌خان دوای ٣٠ ساڵ و ٨ مانگ و ١٢ ڕۆژ حکوومەت کردن لە ١٣ی مانگی سەفەری ١١٩٣ی ه.ق فەوتی کردووە و دوای فەوتەکەی لە گۆشەی باشووری حەساری هونەرستانی سەنعەتی نمازی دەینێژن. دوای دەسەڵاتی ئاغا محەممەدخانی قاجار بە سەر شاری شیراز بە دەلیلی کینە و ناخۆشەویستی قەبرەکەی دەداتەوە و ئێسکەکانی دەردێنێ و لە توورەکەی دەکا و دەیبا بۆ تاران و لە کاخی گوڵستان لە ژێر پلیکانی ئەو کاخە دەینێژێ هەتا هەموو ڕۆژێ بە سەری‌دا ڕابرێ و پێی لێ بنێ. دەڵێن لە زەمانی ڕەزاخاندا دەریانهێناوەتەوە و بردوویانە بۆ گۆڕستانی تاران و لە وێ ناشتوویانە.
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ویکیپێدیای ئینگلیزی
- گۆڤاری مەهاباد، ژمارە ١٦٠، ساڵی ١٣٩٣، گەشتێک بۆ شیراز، مەلا مستەفا ڕەشیدی (زاواکێو)
