فیزیا
 | ئەم وتارە ئاماژەی بە ھیچ سەرچاوەیەک نەداوە. تکایە بە دانانی ئاماژە بۆ سەرچاوە بڕواپێکراوەکان، ئەم وتارە باشتر بکە. دەقە بێسەرچاوەکان لەوانەیە داوای سەرچاوەیان لێ بکرێت یان لاببرێن. |
فیزیا یان فیزیک (بە ئینگلیزی: Physics) زانستێکی سروشتییە؛ بریتییە لە تاوتوێکردنی ماددە و جووڵەی ماددە لە بۆشاییدا و ھەموو ئەو شتانەی لەوانەوە دەگیردرێن، وەکوو وزە و ھێز. بەرینتر، شیکارییەکی گشتیی سروشتە بە مەبەستی تێگەیشتن لە چۆنیەتیی ئاکاری جیھان و گەردوون. لە ڕابردووی دوورەوە ھەتا ئێستە فیزیک پەیوەندییەکی زۆری لەگەڵ زانستەکانی بیرکاری و کیمیا ھەبووە.
پێرست
ووشەناسی[دەستکاری]
وشەی فیزیا وشەیەکی یۆنانی کۆنە (فیزیک) بە مانای سروشت دێت.
ئەم زانستە لە زمان و نەتەوە جیاوازەکەن بە جیاواز بەکار ھاتوە، بۆ نمونە:[١]
- بە ئینگلیزی (فیزیکس)،[٢]
- بە عەرەبی (فیزیاء)،[٣]
- بە ئیتاڵی و ئازەربایجان و ئۆزبەی و بولگاری و ئەرمەنی (فیزیکا)،
- بە کوردی سۆرانی (فیزیا)،
- بە کوردی کرمانجی سەروو و ئەڵمانی و فارسیی (فیزیک)،[٤][٥]
- بە ئیسپانی و پۆرتۆغالی و ڕوسی (فیسیکا)،
- بە ئۆردو (طبیعیات)،[٦]
- بە یۆنانی (ھیفیسیی)،
- بە ھیندی (پادیگلیگان)،
- بە چینی (ھوڤی)،
- بە فەڕەنسی (لافیزیک)،
- بە ژاپۆنی (فتری)،
- بە سەواحلی (فیزییا)،
- بە نێپاڵی (ھەوتیتی)،
- بەۆری (وولیا)،
- بە ڤیەتنامی (ڤەتلی)،
- … ھتد.
مێژوو[دەستکاری]
فیزیای کۆن[دەستکاری]
فیزیای کۆن یا کلاسیک بە گشت ئەو بیردۆزانەی دەگوترێ کە لە چەند یاسایەکی نەگۆڕی بنچینەیی پێک ھاتوون، وەک میکانیکی کلاسیک، داینامیکە گەرمی، تیۆری کارۆموگناتیسی، و … ھتد. لەم جۆرە فیزیایەدا بە ھەبوونی چەند زانیاریەک لەسەر دۆخی ھەنۆکەیی و مێژووی پڕۆسەکە، دەشێ داھاتووی پڕۆسەکە بە تەواوی بدۆزرێتەوە. بۆ نمونە گەر کەسێک زانیاری ھەبێ لەسەر خێرایی تەنێک، دەتوانێ بە سود وەرگرتن لە ھاوکێشەکانی کاینێماتیک[٧] (Kinematic Equations) بزانرێێ دوای زەمەنێکی دیاریکراو لە داھاتوودا دەگات بە کوێ.
بوارەکانی زانستی فیزیا[دەستکاری]
- میکانیکی کلاسیکی: جوڵەو ھۆکارەکانی ـ کەوتنە خوارەوەی سەربەستی تەنەکان، ھێزی لێکخشان، کێش، تەنە خولخۆرکان.
- داینەمیکی گەرمی: گەرمی و پلەی گەرمی ـ شلبونەوە و بەستن، بزوێنەرەکان.
- لەرینەوەی دیاردە شەپۆڵیەکان: جۆرە تایبەتییەکانی جوڵەی بەپات ـسپرینگ، بەندۆڵ، دەنگ.
- بیناییەکان: ڕووناکی ـ ئاوێنەکان، ھاوێنەکان، ڕانگ.
- کارۆموگناتیسی: کارەبا، موگناتیس ـبارگەی کارەبا، سوڕەکانی کارەبا، موگناتیسی ھەمیشەیی، موگناتیسی کارەبایی.
- ڕێژەیی: تەنۆلکە کوڵاوەکان بە ھەر خێراییەک ـ بەریەک کەوتنی تەنۆلکەکان.
- میکانیکی کوانتەم: ڕەوشتی تەنۆلکە ووردیلەکان ـ پێکھاتەی گەردیلە.
- فیزیای دۆخی ڕەقی: باس لە گشت تایبەتمەندیەکانی ماددەی ڕەق دەکات، وەک: گەرمی، کارەبایی، موگناتیسی و ھتد.
- فیزیای ناوەکی: باس لە ناوکە گەردیلە دەکات.
پێڕستی ئەو کەسانەی کە وەرگری خەڵاتی نۆبڵن لە فیزیادا[دەستکاری]
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ https://translate.google.com/
- ^ https://en.wikipedia.org/wiki/Physics
- ^ https://ar.wikipedia.org/wiki/فيزياء
- ^ https://ku.wikipedia.org/wiki/Fizîk
- ^ https://fa.wikipedia.org/wiki/فیزیک
- ^ "وەشانی ئەرشیڤکراو". لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢ی ئایاری ٢٠١٩. لە ڕێکەوتی ١٨ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ھێنراوە.
- ^ https://en.wikipedia.org/wiki/Kinematics
 | ئەم فیزیک وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
