ماددە

ماددە تەنێکە بارستایی و قەبارەی ھەبێت و لە گەردوون بۆشایییەک داگیر بکات پێی دەگوترێت ماددە. لە فیزیای نوێی گەردوونیدا ماددە بو چەند شێوەیەک پۆلین دەکرێت.

• ماددەی ڕوشن: کە نزیکەی ٠،٤% لە بارستایی گەردوون پێک دێنێت، و ئەو ماددەیە دەگرێتەوە کە بە چاو دەبینرێت و ڕوشنە.
• ماددەی نا ڕوشن: ئەو ماددانە دەگرێتەوە کە لە گەردووندا هەن و ڕوشناییان نیە، و نزیکەی ٣،٤% لە بارستایی گەردوون دەگرێتەوە.
• مادەەی تاریک dark matter: ئەەو ماددەیەیە کە لە بوشایی گەردوون هەستی پێ دەکرێت و تاقیکردنەوەکا بەردەوامن بو زیارتر ئاشکراکردنی ئەو ماددەیە، کە نزیکەی ٢٣% لە ماددەی گەردوون پێک دێنێت.
• بەشی هەرە زوری رێژەی ماددە لە گەردوون کە دەکاتە ٧٣% بریتیە لە وزی تاریک

دۆخەکانی ماددە

بە شێوەیەکی گشتی پۆلێن دەکرێت بۆ سێ دۆخ.

1. دۆخی ڕەقی.
2. دۆخی شلی.
3. دۆخی گازی.
4. دۆخی پلازما. ( کە بە شێوەیەکی گشتی ئەو ماددانە دەگرێتەوە گە لە پلەی گەرمی بەرز دانە و بە نزمبوونەوەی پلەی گەرمی خەست نابنەوە)

سەرچاوەکان

1. زانیاری بۆ پۆلی پێنجەمەی سەرەتایی / ھەرێمی کوردستان
2. زانستپەروەرانی کورد / بنەمای پاراستنی ماددە و وزە