ڕێژەیی گشتی
ڕێژەیی گشتیی (بە ئینگلیزی: General relativity) تیۆرێکی ئەندازیارییە لەبارەی ڕاکێشان، کە لە ساڵی ١٩١٦ لە لایەن ئەلبێرت ئەنشتاینەوە بڵاو کراوەتەوە.[١] دەقی بیردۆزەکە گوزارشت ئەکات لەوەی چەمانەوەی تۆڕی کاتجێ بە دەوری هەسارە و ئەستێرەکان بریتییە لە کێشکردن، چەمانەوەی تۆڕی کاتجێ بە دەوری تەنێکدا بەھۆی کاریگەری تەنەکەیە لەسەر تۆڕەکە واتە تەنەکە تۆڕەکە ئەچەمێنێتەوە بە دەوری خۆیدا بەھۆی بارستاییەکەیەوە، ئەو تۆڕە دەچەمێتەوە بە دەوری ھەموو هەسارەیەکدا لە گەردووندا. ئەنشتاین وەک ھێزێک پێناسەی کێشکردنی نەکردووە بەڵکوو ناساندویەتی وەک کارلێکێک لە نێوان تۆڕەکە و هەسارەکە، ئایزک نیوتن سەبارەت بە ھێزی کێشکردن ئەیگوت ھەر تەنێک لە گەردووندا بەھۆی ھێزێکی کاریگەری سروشتییەوە تەنێکی دیکە ڕائەکێشێت بۆ لای خۆی، ئەم لێکدانەوەیە پەسەنکرا و بە (ھێزی ڕاکێشانی گەردوونیی نیوتنیی) ناسرا بە ئینگلیزی (Newtonian cosmic gravitational force) هەردوو تیۆرەکە لێکدانەوەیەکی گونجاویان هەیە بۆ کێشکردن بەڵام ئەوەی جودایان ئەکاتەوە ئەوەیە ئەو هێزە ڕاکێشەی نیوتن باسی ئەکات لە بوارە لاوازەکاندا کار ئەکات بەڵام ئەوەی کە ئاینشتاین باسی ئەکات لە بوارە بەهێزەکاندا کار ئەکات.
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ Alpher, R. A. ; Herman, R. C. (1948), "Evolution of the universe", Nature 162 (4124): 774–775, Bibcode:1948Natur.162..774A, doi:10.1038/162774b0
لە ڤیدیۆی بەڵگەنامەییەوە وەرگیردراوە وە لە وتاری ڕێژەیی گشتی (general relativity) لە ویکیپیدیای ئینگلیزی کەمێک زانیاری بە دەستھێنراوە، بەڵام بە زۆری لە ڤیدیۆی بەڵگەنامەییەوە زانیاری وەرگیردراوە.
 | ئەم فیزیک وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
