ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ٢٠١٨
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ٢٠١٨ شەشەمین خوولی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانە، بڕیارە لە ڕۆژی ٣٠ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ئەنجامبدرێت.[١] سەرەتا بڕیاربوو لە ١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٧ ئەنجامبدرێت بەڵام دواتر بۆساڵی ٢٠١٨ دواخرا.[٢][٣]
دۆخی پێش ھەڵبژاردن[دەستکاری]
خولی چوارەمی پەرلەمانی کورستان لە ساڵی ٢٠١٣ەوە دەستبەکاربوو، بەڵام لەمانگی نیسانی ٢٠١٤ دەستەی سەرۆکایەتی ئەو خولەی پەرلەمان دیاریکرا. مانگی حوزەیرانی ٢٠١٤ پەرلەمانی کوردستان متمانەی بەکابینەی ھەشتەمی پێنج حیزبە سەرەکییەکە بەخشی.
ساڵی ٢٠١٥ کۆتا وادەی یاسایی سەرۆکایەتی مەسعوود بارزانی بوو، جگە لە پارتی، چوار حیزبەکە پڕۆژەیاسایان بۆ ھەموارکردنەوەی یاسای سەرۆکایەتی ھەرێم ئامادە کرد، پارتی بۆ یەکەمجار بەشداری دانیشتنی پەرلەمانی نەکرد. ڕۆژی ٢٠ی ئابی ٢٠١٥ پەرلەمانی کوردستان دانیشتنێکی نائاسایی بۆ ھەموارکردنەوەی یاسای سەرۆکایەتی ھەرێم سازدا، بەڵام ڕێژەی یاسایی تەواونەبوو.
دواتر بڕیاربوو لە مانگی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ پەرلەمان خوێندنەوەی دووەم بۆ ھەموارکردنەوەی یاسای سەرۆکایەتی ھەرێم بکات. ڕۆژی ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ لەبازگەی پردێ ڕێگە بە یووسف محەممەد نەدرا بگەڕێتەوە بۆ ھەولێر، تا ئەیلوولی ٢٠١٧ پەرلەمانی کوردستان ھیچ دانیشتنێکی ئەنجام نەدا.
ڕۆژی ١٥ی ئەیلوولی ٢٠١٧، پەرلەمانی کوردستان بۆ ئەنجامدانی گشتپرسی دانیشتنێکی نائاسایی ئەنجامدا.[٤] ڕۆژی ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ دوو خولی گرێدانی دانیشتنەکان بۆ ماوەی یاسایی پەرلەمان زیادکرا.[٥] ڕۆژی ٢٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ پەرلەمان یاسای دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆکی ھەرێم پەسەندکرد.[٦]
بەرھەم ساڵح دوای جیابوونەوەی لە یەکێتیی نیشتمانی کوردستان ئەوا لیستی ھاوپەیمانی بۆ دیموکراسی و دادپەروەری لەڕؤژی ١٧ی ئەیوولی ٢٠١٧ ڕاگەیاند. لیستەکەی بەرھەم ساڵح بەشداریانکرد لە ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق کرد و توانیان ٢ کورسی بەدەستبھێنن. بەر لەھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانی ٢٠١٨ ئەوا بەرھەم ساڵح ڕایگەیاند ئەوان وەک ھاوپەیمانی بەژاردی لەو ھەڵبژاردنە ناکەن.[٧] دواتر لەڕۆژی ١٩ی ئەیلوولی ٢٠١٨ بەرھەم ساڵح گەڕایەوە ڕیزەکانی یەکێتیی نیشتمانی کوردستان و لەلیستی ھاوپەیمانی کشایەوە.[٨]
ئامادەکاریی ھەڵبژاردن[دەستکاری]
لە ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠١٧ کۆمیسیۆن پەسەندکردنی ٢١ قەوارەی ڕاگەیاند،[٩] بەڵام بەدرێژکرنەوەی ماوەی یاسایی پەرلەمان، کۆمیسیۆن ھەڵوەشاندنەوەی قەوارە پەسەندکراوەکانی ڕاگەیاند.[١٠]
دوای دیاریکردنی ٣٠ی ئەیلوول وەکو ڕۆژی ھەڵبژاردن، کۆمیسیۆن دەرگای تۆمارکردنی قەوارە سیاسییەکانی کردەوە،[١١] دواتر کۆمیسیۆن بڕی بارمتەی بۆ قەوارە تۆمارکراوەکان دیاریکرد و بڕیاریدا کە ٢٥٪ی بڕەکە بۆ قەوارە دەرنەچووەکان بگێڕێتەوە.[١٢]
| جۆری قەوارە/کورسی | بڕی بارمتە (دیناری عێراقی) |
|---|---|
| کورسییە گشتییەکان | ٣٠ میلیۆن |
| پێکھاتەکان | ١٥ میلیۆن |
| پێکھاتەی ئەرمەن | ١٠ میلیۆن |
ڕۆژی ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠١٨، کۆمیسیۆن دەرگای تۆمارکردنی دەزگاکانی ڕاگەیاندن و چاودێرانی ھەڵبژاردنی کردەوە.[١٣]
دوای دامەزراندنی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی، کۆمیسیۆن دروستکردنی تۆمارێکی نوێی دەنگدەرانی ڕاگەیاند، کە تۆماری دەنگدەرانی تایبەت جیادەکرێتەوە و ناوی مردووان و دووبارە و ئاوارەکان و ھاونیشتمانیانی ناوچە جێناکۆکەکان دەسڕدرێتەوە، دوای وەرگرتنی ناوی مردووان لەوەزارەتی تەندروستی، کۆمیسیۆن ئامادەکردنی تۆمارێکی نوێی ڕاگەیاند، کە ٣٠٠ ھەزار دەنگدەر سڕکراون.[١٤]
لە ١١ی تەممووزی ٢٠١٨ تا ١٦ی ئابی ٢٠١٨، کۆمیسیۆن ناوەندەکانی نوێکردنەوەی تۆماری دەنگدەرانی کردەوە. لە ٧ی ئابی ٢٠١٨ کۆمیسیۆن ناوە سڕکراوەکانی ڕاگەیاند کە نزیکەی ٥٠٠ ھەزار دەنگدەر بوون.
تۆمارکردنی قەوارە و ھاوپەیمانێتی[دەستکاری]
ڕۆژی ١٠ی حوزەیرانی ٢٠١٨، کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی پەسەندکردنی ٣٨ قەوارە و ڕەتکردنەوەی ٣ قەوارەی ڕاگەیاند:[١٥]
| ز | ناوی قەوارە/لیست |
|---|---|
| ١ | حیزبی سۆسیالیست دیموکراتی کوردستان |
| ٢ | پارتی دیموکراتی کوردستان |
| ٣ | پارتی کرێکاران و رەنجدەرانی کوردستان |
| ٤ | ئوبار سیپان غەریب (تاکی ئەرمەن) |
| ٥ | یروانیت ئیسان (تاکی ئەرمەن) |
| ٦ | ئارام بوزو حەمۆ (تاکی ئەرمەن) |
| ٧ | قەوارەی ئازادی |
| ٨ | بەرەی تورکمانی عێراقی |
| ٩ | ئەنجومەنی گەلیی کلدانی سریانی ئاشووری |
| ١٠ | پارتی چاکسازی تورکمانی |
| ١١ | قەوارەی دیموکراتی بەیت نەھرەین |
| ١٢ | موراد ماردروس (تاکی ئەرمەن) |
| ١٣ | فاھیک کەمال (تاکی ئەرمەن) |
| ١٤ | کۆمەڵی ئیسلامیی کوردستان |
| ١٥ | بزووتنەوەی ئیسلامی لە کوردستان/عێراق |
| ١٦ | یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان |
| ١٧ | ھاوپەیمانی بۆ دیموکراسی و دادپەروەری |
| ١٨ | حیزبی زەحمەتکێشانی کوردستان |
| ١٩ | لیستی ڕافیدەین |
| ٢٠ | یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان |
| ٢١ | بزووتنەوەی گۆڕان |
| ٢٢ | جووڵانەوەی نەوەی نوێ |
| ٢٣ | تەڤگەری ئازادی کۆمەڵگای کوردستان |
| ٢٤ | بزووتنەوەی بروسکەی تورکمانی یەڵدرم |
| ٢٥ | لیستی تورکمانی دیموکراتی |
| ٢٦ | لیستی دیموکراتی مەسیحی |
| ٢٧ | ئەدگار ھاکوب بەتریس (تاکی ئەرمەن) |
| ٢٨ | ڕەوتی شلاما |
| ٢٩ | یەکێتیی نەتەوەیی دیموکراتی کوردستان |
| ٣٠ | لیستی تورکمانی ھەولێر |
| ٣١ | پارتی گەشەپێدانی تورکمانی |
| ٣٢ | ڕەوتی داھاتووی ئێزیدی |
| ٣٣ | لیستی میللەت |
| ٣٤ | ھاوپەیمانی تورکمانی ھەولێر |
| ٣٥ | پارتی یەکێتی دیموکراتی کلدانی |
| ٣٦ | ئەنجومەنی نەتەوەیی کلدان |
| ٣٧ | پارتی پارێزگارانی کوردستان |
| ٣٨ | نەوەکانی ڕافیدەین |
ھەروەھا کۆمیسیۆن ڕەتکردنەوەی ئەم قەوارانەی ڕاگەیاند:
| ز | ناوی قەوارە/لیست | ھۆکار |
|---|---|---|
| ١ | ھاوپەیمانی سوورایی | ژمارەی مۆبایلی دەنگدەری شیاو پێشکەشنەکراوە |
| ٢ | ھاوپەیمانی بۆ یەکسانی تورکمانی | |
| ٣ | لیستی ئێزیدیی دیموکراتی | دەنگدەرانی شیاو لەناوچە جێناکۆکانن (شەنگال) |
لەمانگی تەممووزی ٢٠١٨، دادگای ھەڵبژاردنی ھەرێم قەوارەی تەڤگەری ئازادی کۆمەڵگای کوردستانی ھەڵوەشاندەوە، ھۆکاری ھەڵوەشاندنەوەی گەڕاندووەتەوە بۆ تۆمارنەکردنی قەوارەکە وەکو حیزب لەھەرێم و گرفتی پەیوەندیکردن بە دەنگدەرە شیاوەکانی قەوارەکە.[١٦]
دوای درێژکردنەوەی ماوەی ھاوپەیمانێتی، ڕۆژی ٢ی تەممووزی ٢٠١٨ تۆمارکردنی ٣ ھاوپەیمانێتی پەسەندکرا:[١٧]
| ز | ناوی ھاوپەیمانێتی | پێکھێنەرەکانی |
|---|---|---|
| ١ | لیستی سەردەم | حیزبی سۆسیالیست دیموکراتی کوردستان |
| پارتی کرێکاران و ڕەنجدەرانی کوردستان | ||
| یەکێتیی نەتەوەیی دیموکراتی کوردستان | ||
| ٢ | یەکێتیی نەتەوەیی | حیزبی بەیت نەھرەین |
| پارتی یەکێتی دیموکراتی کلدانی | ||
| ڕەوتی شلاما | ||
| ئەنجومەنی نەتەوەیی کلدانی | ||
| ٣ | بەرەو ئیسڵاح | یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان |
| بزووتنەوەی ئیسلامی لە کوردستان/عێراق |
ژمارەدان بە لیستە بەشداربووەکان[دەستکاری]
لە کاتژمێر ٦ی ئێوارەی ١٦ی تەممووزی ٢٠١٨، کۆمیسیۆن بەتیروپشک ژمارەی بەلیستە بەشداربووەکان بەخشی.
| ژمارەی لیست | ناوی لیست | سەرۆکی لیست |
|---|---|---|
| ١٠٥ | نموونە | نموونە |
| ١٠٥ | نموونە | نموونە |
| ١١٩ | نموونە | نموونە |
| ١٢٧ | نموونە | نموونە |
| ١٣٤ | نموونە | نموونە |
| ١٤٨ | نموونە | نموونە |
| ١٥٦ | نموونە | نموونە |
| ١٦٤ | نموونە | نموونە |
| ١٧٢ | نموونە | نموونە |
| ١٨٣ | نموونە | نموونە |
| ١٩٤ | نموونە | نموونە |
| ٢٠٣ | نموونە | نموونە |
| ٢٠٣ | نموونە | نموونە |
| ٢١٥ | نموونە | نموونە |
| ٢٢٤ | نموونە | نموونە |
| ٢٣٩ | نموونە | نموونە |
| ٢٤٦ | نموونە | نموونە |
| ٢٥٨ | نموونە | نموونە |
| ٢٦٧ | نموونە | نموونە |
| ٢٧٢ | نموونە | نموونە |
| نموونە | نموونە | نموونە |
| ٣٠٦ | نموونە | نموونە |
| ٣١٧ | نموونە | نموونە |
| ٣٤٤ | نموونە | نموونە |
| ٣٦٨ | نموونە | نموونە |
| ٣٨٤ | نموونە | نموونە |
| نموونە | نموونە | نموونە |
| ٤٠٨ | نموونە | نموونە |
| ٤٢٣ | نموونە | نموونە |
| ٤٥٢ | نموونە | نموونە |
| ٤٧٦ | نموونە | نموونە |
| ٤٨٩ | نموونە | نموونە |
| ٤٩٧ | نموونە | نموونە |
ئەنجامەکان[دەستکاری]
| ئەنجامەکان | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| قەوارەی سیاسی | ٢٠١٨ | ٢٠١٣ | گۆڕین | ||
| دەنگەکان | ٪ | کورسییەکان | کورسییەکان | کورسییەکان +/- | |
| پارتی دیموکراتی کوردستان | ٥٤٤٬٣٨٠ | ٤٣٫٦% | ٤٥ | ٣٨ |  ٧
|
| یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان | ٢٥٣٬٢٠٠ | ٢٠٫٣% | ٢١ | ١٨ | ٣
|
| بزووتنەوەی گۆڕان | ١٦٤٬٥٨٠ | ١٣٫٢% | ١٣ | ٢٤ |  ١١
|
| جووڵانەوەی نەوەی نوێ | ١٠٧٬٦١٠ | ٨٫٦% | ٨ | نوێ | ٨
|
| کۆمەڵی ئیسلامیی کوردستان | ٩١٬١٥٢ | ٧٫٣% | ٧ | ٦ | ١
|
| یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان و بزووتنەوەی ئیسلامیی کوردستان | ٧٣٬٤٢٨ | ٥٫٩% | ٦ | ١١ | ٥
|
| ھاوپەیمانیی سەردەم (ھاوپەیمانییەکە بریتییە لە حیزبی سۆسیالیست دیموکراتی کوردستان، یەکێتیی نەتەوەیی دیموکراتی کوردستان و حیزبی زەحمەتکێشانی کوردستان) |
١٣٬٦٧٢ | ١٫١% | ١ | ٢ | ١
|
| حیزبی شیوعی کوردستان-عێراق |  |
|
٠ | ١ | ١
|
| سەرجەم | ١٬٢٤٨٬٠٢٢ | ٧٣٫٩% counted | ١٠١ | ١٠١ |
|
| Turkmen minority reserved seats | |||||
| Turkmen Development List (Turkmen Reform List) |
٢ | ||||
| Erbil Turkmen | ١ | ||||
| Turkmen Change and Renewal | ١ | ||||
| Iraqi Turkmen Front | ١ | ||||
| Turkmen Democratic Movement | ٣ | ||||
| سەرجەم | ٨ | ٨ |
| ||
| Assyrian minority reserved seats | |||||
| Assyrian Democratic Movement | ٢ | ||||
| Chaldean Syriac Assyrian Popular Council | ٢ | ||||
| Sons of Mesopotamia (Abnaolnahrain List) |
١ | ||||
| Democratic Christian List | نوێ | ||||
| National Union Coalition | نوێ | ||||
| سەرجەم | ٥ | ٥ |
| ||
| Armenian minority reserved seat | |||||
| Berunt Nissan Markos (Irwant Nissan Marcos) |
١ | ||||
| سەرجەم | ١ | ١ |
| ||
| کۆی گشتی | ١٬٦٨٩٬٦٦٥ | ١٠٠٪ | ١١١ | ١١١ |
|
| Registered voters/turnout | |||||
| ٣٬٠٨٥٬٤٦١[١٨] | ٥٧٫٣٪[١٩] | ||||
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ "Iraq's Kurdistan region to hold elections on Sept. 30". Reuters. 8 May 2018. Retrieved 8 May 2018.
- ^ "Iraqi Kurdistan parliament delays presidential elections by eight months". Reuters. 24 October 2017. Retrieved 1 November 2017.
- ^ "نێچیرڤان بارزانی ڕۆژی ھەڵبژاردنی دیاریکرد". تۆڕی میدیایی ڕووداو. ٨ی ئایاری ٢٠١٨. Archived from the original on 23ی Septemberی 2018. Retrieved 23ی Septemberی 2018.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=،|date=و|archivedate=(help) - ^ "پەرلەمان ٢٥/٩ پەسەند دەکات". پەرلەمانی کوردستان. ١٥ی ئەیلوولی ٢٠١٧. Archived from the original on 23ی Septemberی 2018. Retrieved 23ی Septemberی 2018.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=،|date=و|archivedate=(help) - ^ "ماوەی کارکردنی پەرلەمان درێژکرایەوە". پەرلەمانی کوردستان. ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧. Archived from the original on 23ی Septemberی 2018. Retrieved 23ی Septemberی 2018.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=،|date=و|archivedate=(help) - ^ "یاسای دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆکی ھەرێم پەسەندکرا". پەرلەمانی کوردستان. ٢٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧. Archived from the original on 23ی Septemberی 2018. Retrieved 23ی Septemberی 2018.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=،|date=و|archivedate=(help) - ^ "بەرھەم ساڵەح: ھاوپەیمانی بۆ دیموکراسی بەشداری ھەڵبژاردن ناکات". ئاوێنە. Retrieved 26ی Septemberی 2018.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(help)[بەستەری مردوو] - ^ "بەرھەم ساڵح لە نامەیەکدا داوا لە ئەندامانی ھاوپەیمانی دەکات بچنە ناو یەکێتی". ڕووداو. ١٩/٩/٢٠١٨. Archived from the original on 21ی Septemberی 2018. Retrieved 26ی Septemberی 2018.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=،|date=و|archive-date=(help) - ^ "کۆمیسیۆن ناوی ٢١ قەوارەی ئاشکراکرد". تۆڕی میدیایی ڕووداو. ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠١٧. Archived from the original on 23ی Septemberی 2018. Retrieved 23ی Septemberی 2018.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=،|date=و|archivedate=(help) - ^ "کۆمیسیۆن لیستە نوێیەکان ھەڵدەوەشێنێتەوە". تۆڕی میدیایی ڕووداو. ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧. Archived from the original on 23ی Septemberی 2018. Retrieved 23ی Septemberی 2018.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=،|date=و|archivedate=(help) - ^ "دەرگای تۆمارکردنی قەوارەکان دەکرێتەوە" (PDF). کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی. Archived from the original (PDF) on 26ی Septemberی 2018. Retrieved 26ی Septemberی 2018.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=و|archivedate=(help) ٢٦ی ئەیلوولی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. - ^ "دیاریکرنی بڕی بارمتەی قەوارەکان". کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی. ٦ی حوزەیرانی ٢٠١٨. Archived from the original on 26ی Septemberی 2018. Retrieved 26ی Septemberی 2018.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=،|date=و|archivedate=(help) ٢٦ی ئەیلوولی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. - ^ "تۆمارکردنی دەزگاکانی ڕاگەیاندن و چاودێران". کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی. ١٩ی حوزەیرانی ٢٠١٨. Archived from the original on 26ی Septemberی 2018. Retrieved 26ی Septemberی 2018.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=،|date=و|archivedate=(help) ٢٦ی ئەیلوولی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. - ^ "٣٠٠ ھەزار ناو دەرھێندراوە". تۆڕی میدیایی ڕووداو. ٣ی تەممووزی ٢٠١٨. Archived from the original on 27ی Septemberی 2018. Retrieved 27ی Septemberی 2018.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=،|date=و|archivedate=(help) - ^ "پەسەندکردنی قەوارە سیاسییەکان". کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی. ١٠ی حوزەیرانی ٢٠١٨. Archived from the original on 26ی Septemberی 2018. Retrieved 26ی Septemberی 2018.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=،|date=و|archivedate=(help) ٢٦ی ئەیلوولی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. - ^ "دادگا بەشداری تەڤگەری ئازادی ڕەتکردەوە". تۆڕی میدیایی ڕووداو. ٣ی تەممووزی ٢٠١٨. Archived from the original on 27ی Septemberی 2018. Retrieved 27ی Septemberی 2018.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=،|date=و|archivedate=(help) - ^ "٣ ھاوپەیمانێتی پەسەند دەکرێت" (PDF). ٢ی تەممووزی ٢٠١٨. Archived from the original (PDF) on 26ی Septemberی 2018. Retrieved 26ی Septemberی 2018.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=،|date=و|archivedate=(help) ٢٦ی ئەیلوولی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. - ^ "Commission completes preparations for Kurdistan Parliamentary Election: Official". NRT English. 27 September 2018. Retrieved 27 September 2018.
{{cite news}}: Unknown parameter|ناونیشانی ئەرشیڤ=ignored (help); Unknown parameter|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=ignored (help) ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. - ^ "Şerwan Zirar: Kürdistan parlamento seçimlerine genel katılım oranı %57.3". Retrieved 30 September 2018.