دەروازە:ماتماتیک

بەخێربێن بۆ دەروازەی   ماتماتیک! دەستکاری   ماتماتیک چییە؟ بیرکاری یان ماتماتیک خوێندنی چەندێتی، پێکھاتە، واڵایی، و گۆڕانە. زانایانی بیرکاری و فەیلەسوفان بۆچوونی جیاوازیان ھەیە لەسەر پێناسی بیرکاری. بیرکاران بەردەوام بۆ شێوەئاساکان دەگەڕێن، گومانە تازەکان دەکەن بە ڕێسا، وە بە ھەڵھێنجان لە پێناسەکان و بەڵگەنەویستەکانی بەچەشنی گونجاو ھەڵبژێردراو بناغەی ڕاستی دادەڕێژن. بە کەڵکوەرگرتن لە دەرھەستکاری و بە بەکارھێنانی ئاوەز، زانستی بیرکاری ھەرڕۆژ لە گەشە و پەرەسەندندایە. گۆڕەپانەکانی ژماردن، پێواندن، تۆژینەوەی ڕێکخراوانەی شێوەگەلی ئەندازەیی، و جووڵەی شتە فیزیکییەکان ھەرڕوژ بەربڵاوتر و بەرینتر دەبنەوە. زیاتر لەبارەی ماتماتیکەوە... ھەنووکە ١٬٧٢٧ وتار لە دەروازەی ماتماتیکدا ھەیە. وتارێک لەوان بە ھەڵکەوت ببینە دەستکاری   وتاری ھەڵبژێردراو بەراوردکردنی ناوەند، ناوەڕاستە و باو ناوەند (بە ئینگلیزی: Mean)، یان ناوەندی ژمێرەیی بەربڵاوترین پێوەرە لە پێوەرەکانی ڕووکردنە چەق، و لە ژیانی ڕۆژانەدا زیاترین بەکارھێنانی ھەیە. بۆ دۆزینەوەی ناوەندی کۆمەڵە بەھایەک، سەرجەمی گشت بەھاکان دابەش دەکرێت بەسەر ژمارەی بەھاکان. ناوەندی کۆمەڵە بەھایەک وەک $x_{1},x_{2},\ldots ,x_{n}$، بەم شێوە ${\bar {x}}$ (دەخوێندرێتەوە: ئیکس بار) ھێما دەکرێت و بە زمانی بیرکاری بەم شێوە پێناسە دەکرێت: ${\bar {x}}={\frac {1}{n}}\left(\sum _{i=1}^{n}{x_{i}}\right)={\frac {x_{1}+x_{2}+\cdots +x_{n}}{n}}$ زیاتر... دەستکاری   وێنەی ھەڵبژێردراو گرافی y = bx بە چەند بنچینەی جیاواز b: بنچینەی 10 (سەوز), بنچینەی e (سوور), بنچینەی 2 (شین), و بنچینەی ⁠1/2⁠ (شینی کاڵ). دەستکاری   ئایا زانیوتە؟ ڕۆژی ژمارە پای ڕۆژی ئاھەنگگێڕانە بە ژمارەی نەگۆڕی بیرکارییەوە، پای(π). مێیپڵ یەکێک لە نەرمامێرە ھەرە بەناوبانگەکانی بیرکارییە. مەزندەی گۆڵدباخ یەکێک لە کۆنترین کێشەکانی بیرکارییە کە تا ئێستاش شی نەکراوەتەوە و نەسەلمێندراوە. کێشەی پردەکانی کۆنیگسبێرگ بە یەکێک لە بەناوبانگترین بابەتەکانی بیردۆزی گراف دادەنرێت کە لە ڕاستیدا ڕوویداوە. ڕێژەی زیوین نەگۆڕێکی بیرکارانەیە. بلێز پاسکاڵ لە تەمەنی ١٦ ساڵیدا، سەلماندی شەشلای عیرفانی ٦ خاڵی سەر بازنەیەک ساغدەکاتەوە. دەستکاری   زانای ھەڵبژێردراو گالیلێو گالیلەی (لەدایکبوون١٥ی شوباتی ١٥٦٤ - کۆچی دوایی ٨ی کانوونی دووەمی١٦٤٢) بیرکار، ئەستێرەناس، فەیلەسووف و زانیاری بواری فیزیک، خەڵکی ئیتاڵی، کە دەورێکی گرینگی ھەبوو لە شۆڕشی زانستی لە ئەورووپادا. ناوبراو زۆرتر بە ھۆی پشتیوانیکردنی لە تیئۆریای کۆپێرنیک ناسراوە، ئەویش کاتێک کە ژمارەی ھەرە زۆری فەیلەسووفەکان و ئەستێرەناسەکان لەسەر بڕوای ناوەندی جیھان بوونی زەوی سووربوون. دوای ساڵی ١٦١٠ دەربڕینی بیر و ڕای خۆی سەبارەت بە «خۆر سەنتەری جیھان» بوون بووە ھۆی دژایەتی تاڵی فەیلەسووفان و کەسایەتییە ئایینییەکان لەگەڵیدا و ھەتا پێش ساڵی ١٦١٥، بۆ دووجار بانگێشتیان کرد بۆ «دادگای کۆڵینەوەی بیر و ڕا» کە لەو سەردەمەدا زۆر باو بوو. زیاتر... دەستکاری   مێژووی ماتماتیک پلمیپتۆن ٣٢٢ پلیمپتۆن ٣٢٢ یەکێکە لە بەناوبانگترین کەتیبە ماتماتیکییەکان کە تا ئێستا شیکاری بۆ کراوە. کەتیبەکە لە ساڵانی ١٩٠٠ تا ١٦٠٠ پێش زایین بە ڕێنووسی کۆنی بابلی نووسراوە. ژمارەی ٣٢٢ بۆیە لە ناوی ئەم کەتیبەیەدا ھاتووە کە ئەم نووسراوەیە ژمارە ٣٢٢یە لە کۆکراوەی J.A. Plympton لە زانکۆی کۆڵۆمبیا. زیاتر... دەستکاری   ئەندازە ئەندازەی ئیقلیدسی سیستەمێکی بیرکارانەیە کە دەدرێتە پاڵ بیرکاری یۆنانی ئیقلیدسی ئەسکەندەرانییەوە. ئیقلیدس نووسەری نامیلکەیەکە سەبارەت بە بیرکاری و ئەندازە بە ناوی توخمەکان کە کۆنترین نووسراوەیەکە بەشێوەی ڕێکخراو باسی ئەندازەی کردبێت. ئەو میتۆدەی ئیقلیدس بەکاری ھێناوە بریتییە لە قەبووڵکردنی کۆمەڵەیەکی بچووک لە بەڵگەنەویستەکان و پاشان ھەڵھێنجان و دەرکێشانی گەلەک ڕاستیی دیکە (پیان دەوترێ سەلمێنراو) لەوانە. ئەگەرچی زۆرێک لە دەستکەوتەکانی ئیقلیدس لەلایەن بیرکارانی پێشووتریشەوە وترابوون، بەڵام ئیقلیدس یەکەم کەس بوو کە خستیانیە ناو سیستەمێکی گشتگری ئەنجامگرانە و ژیرانەوە. زیاتر... دەستکاری   پۆلەکان ماتماتیک ئامرازە ماتماتیکییەکان ئەندازە بابەتە ماتماتیکییەکان بوارەکانی ماتماتیک تۆپۆلۆژی تیۆرمە ماتماتیکییەکان تیۆریی ژمارەکان چەمکە ماتماتیکییەکان داڕێژەکانی بیرکاری ژمارەکان فانکشن و نەخشەکان فەلسەفەی بیرکاری کتێبە بیرکارییەکان کۆلکەوتارەکانی ماتماتیک لۆژیکی ماتماتیکی ماتماتیک و چاند ماتماتیک و ھونەر ماتماتیکزانان مێژووی ماتماتیک نایەکسانییەکان وشە ماتماتیکییەکان وێبگە ماتماتیکییەکان ھاوکێشەکان دەستکاری   وتەی ھەڵبژێردراو « ماتماتیک جوانیی خۆی تەنیا پێشانی ئەو کەسانە دەدات کە بە سەبرن. » —مریەم میرزاخانی دەستکاری   دەروازە پەیوەندیدارەکان شیکاریی ماتماتیکی تیۆریی ژمارەکان تیۆریی کۆمەڵە ئەندازە جەبر ئامار زانست فیزیک کۆمپیوتەر تەکنۆلۆژیا ھونەر مۆسیقا کتێب فەلسەفە دەستکاری   ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت پەرە بە وتارەکانی داڕێژەی ماتماتیکزانە یۆنانییەکان و بابەتە سەرەکییەکانی شیکاریی ماتماتیکی بدە. پەرە بە وتاری سەرەکی بدە. پەرە بە وتارەکانی ناو پۆلی ماتماتیک بدە. کۆلکە وتارەکانی ماتماتیک فراوان بکە بۆ ئەوەی وتارەکانی ماتماتیک دەوڵەمەندتر و بەسوودتر بن. پەرە بە وتارە سەرەکییەکانی ماتماتیک بدە. بیرۆکەت ھەیە؟ ڕەخنەت ھەیە؟ وتارێکی پوخت پێشنیار دەکەیت؟ لێرە پێشنیاری بکە بۆ زیاتر بەرەوپێشبردنی دەروازەکە. دەستکاری   پڕۆژەکانی تری ویکیپیدیا ویکیپیدیا لەلایەن دەستکاریکەرانی خۆبەخشەوە نووسراوە و لەلایەن دامەزراوەی ویکیمیدیا ڕاژە کراوە، کە دامەزراوەیەکی قازانج نەویستە و پڕۆژەگەلێکی تری خۆبەخشانەش ڕاژە دەکات وەک: کۆمنز خەزێنەی ئازادی میدیا میدیاویکی پەرەپێدانی نەرمامێری ویکی مێتاویکی ڕێکخستنی پرۆژەکانی ویکیمیدیا ویکیکتێب کتێبی خوێندن و ڕێنمایینامەی ئازاد ویکیدراوە بنکەی زانیاریی ئازاد ویکیھەواڵ ھەواڵی ناوەڕۆک ئازاد ویکیوتە کۆکەرەوەی وتەکان ویکیسەرچاوە کتێبخانەی ناوەڕۆک ئازاد ویکیجۆر تۆماری جۆری ئاژەڵەکان ویکیزانکۆ سەرچاوەی ئازادی فێربوون ویکیگەشت ڕێنوێنی گەشتی ئازاد ویکیفەرھەنگ فەرھەنگ و زاراوەنامە دەستکاری   دەروازەکان دەروازەکان چین؟ پێرستی دەروازەکان دەروازە ھەڵبژێردراوەکان