دەروازە:ماتماتیک

بەخێربێن بۆ دەروازەی   ماتماتیک! دەستکاری   ماتماتیک چییە؟ بیرکاری یان ماتماتیک خوێندنی چەندێتی، پێکھاتە، واڵایی، و گۆڕانە. زانایانی بیرکاری و فەیلەسوفان بۆچوونی جیاوازیان ھەیە لەسەر پێناسی بیرکاری. بیرکاران بەردەوام بۆ شێوەئاساکان دەگەڕێن، گومانە تازەکان دەکەن بە ڕێسا، وە بە ھەڵھێنجان لە پێناسەکان و بەڵگەنەویستەکانی بەچەشنی گونجاو ھەڵبژێردراو بناغەی ڕاستی دادەڕێژن. بە کەڵکوەرگرتن لە دەرھەستکاری و بە بەکارھێنانی ئاوەز، زانستی بیرکاری ھەرڕۆژ لە گەشە و پەرەسەندندایە. گۆڕەپانەکانی ژماردن، پێواندن، تۆژینەوەی ڕێکخراوانەی شێوەگەلی ئەندازەیی، و جووڵەی شتە فیزیکییەکان ھەرڕوژ بەربڵاوتر و بەرینتر دەبنەوە. زیاتر لەبارەی ماتماتیکەوە... ھەنووکە ٤٧٤ وتار لە دەروازەی ماتماتیکدا ھەیە. وتارێک لەوان بە ھەڵکەوت ببینە دەستکاری   وتاری ھەڵبژێردراو ھاوکێشەی دووجا ھاوکێشەیەکە ڕێساکەی بەشێوەی بڕێکی دووجا بە یەک گۆڕەک دەنووسرێت، بەم شێوە: ‎ $ax^{2}+bx+c=0\,$ ‎ لێرەدا بە $x\,$ دەوترێت گۆڕەک و $a,b,c\,$ بریتین لە ژمارەی نەگۆڕ و ڕاستەقینە. بە $a,b,c\,$ دەوترێت ھاوکۆلکەکانی ھاوکێشە دووجاکە. بە بڕی $\Delta =b^{2}-4ac$ دەوترێت، بڕی جیاکەرەوەی ھاوکێشەی دووجا. ھاوکێشە دووجاکان لە چەندین ڕێگەی جیاواز شیکاری دەکرێن، وەکوو تاقیکردنەوە، شیتەڵکردن، تەواوکردنی دووجا، بەکارھێنانی گراف یان وێنەی ڕوونکردنەوەکەیان، لە ڕێگەی ئەندازەیی، ڕێگەی خواڕەزمی، دێلتا و نیوتۆن و... زیاتر... دەستکاری   وێنەی ھەڵبژێردراو تەواوکاریی ڕیمان دەستکاری   ئایا زانیوتە؟ ٢٢ی گوڵان، ڕۆژی لەدایکبوونی مریەم میرزاخانی لەلایەن یەکێتیی نێونەتەوەیی ئەنجومەنی ماتماتیکی جیھان بەناوی ڕۆژی جیھانیی ژن لە ماتماتیک ناونراوە. ئەگەر بێتوو بەقەد ژمارەی ئاڤۆدگادرۆ سکەی ٥٠٠ ڕیاڵی لەسەر یەک دابنێیت، درێژاییەکەی دەگاتە کاکێشانی ڕێگای شیری! ڕێسای لۆپیتاڵ بۆ لابردنی نادیاری ${\frac {0}{0}}\!$ و ${\frac {\infty }{\infty }}\!$ بۆ ھەژمارکردنی ڕادە لە بارەکانی نادیار بەکار دێت. بنەماکانی ئیقلیدس نامیلکەیەکە سەبارەت بە بیرکاری و ئەندازە کە لە ١٣ پەرتووک پێکھاتووە و دەوروبەری ساڵی ٣٠٠ی پێش زایین بیرکاری یۆنانی، ئیقلیدس، لە شاری ئەسکەندەرییە نووسیویەتی. دەستکاری   زانای ھەڵبژێردراو یۆھانس کێپلەر، بیرکار و گەردوونناس و ئەستێرەناسی ئاڵمانیایی بوو. کێپلەر ڕۆڵێکی سەرەکی ھەبوو لە شۆڕشی زانستیی سەدەی ١٧ھەمدا. ناوبانگی کێپلەر دەگەڕێتەوە بۆ یاساکانی لەبارەی جووڵەی ھەسارەکانەوە کە چەندین بەرھەمی بوون لە بوارە جیاجیاکان، بەرھەمەکانی کێپلەر یەکێک لە بنچینەکانی یاسای ڕاکێشانی گەردوونیی نیوتۆن بوون. کێپلەر مامۆستای بیرکاری بوو لە قوتابخانەیەکی ئایینی لە گراتز، نەمسا. دواتر بووە یاریدەدەری گەردوونناسی دانمارکی تیچۆ براھی. وە لە کۆتاییشدا بووە بیرکاری ئیمپراتۆریەت لەسەردەمی ئیمپراتۆر ڕودۆڵفی دووەم و دوو جێگری ھەمان ئیمپراتۆر بەناوەکانی ماتیاس و فردیناندی دووەم. وە ھەروەھا لە لینتز، نەمساش مامۆستای بیرکاری بووە، و ڕاوێژکاری ژەنەڕاڵ ڤۆڵێنشتاینیش بووە. سەرەڕای ئەوەش، بەشداریی گەورەی پێشکەش بە بواری ئۆپتیک کردووە، وە جۆرێکی باشتری تەلیسکۆپی ڕووناکی درووست کرد، کە ئێستا پێی دەگوترێ تەلیسکۆپی کێپلەری. زیاتر... دەستکاری   ئەندازە بڕگە قووچەکییەکانیان ئەو ھێڵە چەماوانەن کە لە ئەنجامی بڕینی قووچەکێکی دووانی بە ڕووتەختێک پەیدا دەبن. قووچەک جۆرێک ھێرەمە بنکەکەی شێوەی بازنەیی ھەیە. دەشێت قووچەک لار یان وەستاو بێت، لە قووچەکی وەستاودا تەوەر لەسەر بنکە ئەستوونە و بەرزی بریتییە لە درێژی تەوەرەکە. قەبارەی قووچەکی وەستاو بە نیوەتیرەی $r$ و بەرزی $h$ بریتییە لە: $V={\frac {1}{3}}\pi r^{2}h$ دەستکاری   پۆلەکان ▼ ماتماتیک ◄ ئامرازە ماتماتیکییەکان ◄ ئەندازە ◄ بابەتە ماتماتیکییەکان ◄ بوارەکانی ماتماتیک ◄ تۆپۆلۆژی ◄ تیۆرمە بیرکارییەکان ◄ تیۆریی ژمارەکان ◄ چەمکە ماتماتیکییەکان ◄ داڕێژەکانی بیرکاری ◄ ژمارەکان ◄ فانکشن و نەخشەکان ◄ فەلسەفەی بیرکاری ◄ کتێبە بیرکارییەکان ◄ کۆلکەوتارەکانی ماتماتیک ◄ لۆژیکی بیرکارییانە ◄ ماتماتیک و چاند ◄ ماتماتیک و ھونەر ◄ ماتماتیکزانان ◄ مێژووی ماتماتیک ◄ نایەکسانییەکان ◄ وشە ماتماتیکییەکان ◄ وێبگە ماتماتیکییەکان ◄ ھاوکێشەکان دەستکاری   وتەی ھەڵبژێردراو « لە ماتماتیکدا، ھونەری پرسیارکردن بایەخی زۆرترە لە شیکردنەوەی پرسیارەکان. » —گیۆرگ کانتۆر دەستکاری   دەروازە پەیوەندیدارەکان شیکاریی ماتماتیکی تیۆریی ژمارەکان تیۆریی کۆمەڵە ئەندازە جەبر ئامار زانست فیزیک کۆمپیوتەر تەکنۆلۆژیا ھونەر مۆسیقا کتێب فەلسەفە دەستکاری   ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت پەرە بە وتاری سەرەکی بدە. پەرە بە وتارەکانی ناو پۆلی ماتماتیک بدە. کۆلکە وتارەکانی ماتماتیک فراوان بکە بۆ ئەوەی وتارەکانی ماتماتیک دەوڵەمەندتر و بەسوودتر بن. پەرە بە وتارە سەرەکییەکانی ماتماتیک بدە. پەڕەی زانیاری نوێ بکەرەوە. بیرۆکەت ھەیە؟ ڕەخنەت ھەیە؟ وتارێکی پوخت پێشنیار دەکەیت؟ لێرە پێشنیاری بکە بۆ زیاتر بەرەوپێشبردنی دەروازەکە. دەستکاری   پڕۆژەکانی تری ویکیپیدیا خانەخوێی ویکیپیدیا دامەزراوەی ویکیمیدیایە کە چەند پرۆژەی تریش بەڕێوە دەبات: کۆمنز ئەمباری ویکیمیدیا ویکیدراوە بنکەی زانیارییەکان ویکیوتە کۆگای وتەکان ویکیفەرھەنگ فەرھەنگی ئازاد ‌ میدیاویکی پەرەپێدانی نەرمامێر مێتاویکی ڕێکخستنی پرۆژەکان ویکیسەرچاوە بەڵگەنامەکان ویکیپەرتووک پەرتووکی خۆڕایی ڕێنوێنی گەشت ڕێنوێنی گەشت ویکیھەواڵ ھەواڵەکان ویکیزانکۆ کەرەستەکانی فێرکاری ویکیجۆر ژینناسی دەستکاری   دەروازەکان دەروازەکان چین؟ پێرستی دەروازەکان دەروازە ھەڵبژێردراوەکان