دەروازە:ماتماتیک

بەخێربێن بۆ دەروازەی   ماتماتیک! دەستکاری   ماتماتیک چییە؟ بیرکاری یان ماتماتیک خوێندنی چەندێتی، پێکھاتە، واڵایی، و گۆڕانە. زانایانی بیرکاری و فەیلەسوفان بۆچوونی جیاوازیان ھەیە لەسەر پێناسی بیرکاری. بیرکاران بەردەوام بۆ شێوەئاساکان دەگەڕێن، گومانە تازەکان دەکەن بە ڕێسا، وە بە ھەڵھێنجان لە پێناسەکان و بەڵگەنەویستەکانی بەچەشنی گونجاو ھەڵبژێردراو بناغەی ڕاستی دادەڕێژن. بە کەڵکوەرگرتن لە دەرھەستکاری و بە بەکارھێنانی ئاوەز، زانستی بیرکاری ھەرڕۆژ لە گەشە و پەرەسەندندایە. گۆڕەپانەکانی ژماردن، پێواندن، تۆژینەوەی ڕێکخراوانەی شێوەگەلی ئەندازەیی، و جووڵەی شتە فیزیکییەکان ھەرڕوژ بەربڵاوتر و بەرینتر دەبنەوە. زیاتر لەبارەی ماتماتیکەوە... ھەنووکە ٤٨٥ وتار لە دەروازەی ماتماتیکدا ھەیە. وتارێک لەوان بە ھەڵکەوت ببینە دەستکاری   وتاری ھەڵبژێردراو ڕادە یان ئامانج یەکێک لە چەمکە سەرەکییەکانی ھەژماری جیاکاری و تەواوکارییە. ڕادە چۆنیەتی ڕەوشتی فانکشنێک و ھەروەھا سیفەتی فانکشن لەسەر خاڵەکانی ڕووتەختێک یان بەھایەکانی بێسنوور بەراورد دەکات. لە دەقە بیرکارییەکاندا ڕادە زۆرتر بەم شێوە $lim$ ھێما دەکرێت. وا دابنێ $f(x)$ فانکشنێکی ڕاستەقینە و $c$ ژمارەیەکی ڕاستەقینە بێت؛ $\lim _{x\to c}f(x)=L$ ئەمە بەم شێوەیە دەردەبڕین «ڕادەی $f$ کاتێک $x$ لە $c$ نیزیک دەبێتەوە یەکسانە بە $L$.» واتە بەھای $f(x)$ زیاتر و زیاتر لە ژمارەی $L$ نیزیک دەبێتەوە کاتێک $x$ زیاتر و زیاتر لە ژمارەی دیاریکراوی $c$ لە ھەر دوو لای نیزیک ببێتەوە. زیاتر... دەستکاری   وێنەی ھەڵبژێردراو چێوە، بوارێکە ڕووبەرێکی گەمارۆ داوە. دەستکاری   ئایا زانیوتە؟ ھیپاتیا یەکەم ژنی ماتماتیکزان و فەیلەسووفی بەناوبانگی ئەفلاتوونیزمی نوێیە. دانیشتوانی باکووری ئەوروپا بەر لە ناسینی تیۆرمی پیتاگۆرس، سیانەی پیتاگۆرسیان لە دروستکردنی بەناکانیاندا بەکار دەھێنا. بە بەکارھێنانی ھاوکێشەی ھێرۆن دەتوانی ھەژماری ڕووبەری سێگۆشەیەک بکەی بەبێ زانینی بەرزیی سێگۆشەکە. لە ئەندازەدا ژمارەی ${\sqrt {2}}$ تیرەی چوارگۆشەیەک دەنوێنێت کە درێژی لاکەی یەکە. ملوێنلا فرەگۆشەیەکە خاوەنی یەک میلوێن لایە. ٢٫٧١٨٢ = e ژمارەیەکی ناڕێژەیی و نەگۆڕە. دەستکاری   زانای ھەڵبژێردراو ئیقلیدس، ئیقلید یان یوکلید (لەدایکبووی ٣٠٠ی پ. ز)، بیرکارێکی یۆنانی بوو کە بە باوکی ئەندازە ناوی دەرکردووە. کتێبەکەی بە ناوی توخمەکان یەکێک لەو کارانەیە کە زۆرترین کاریگەرییان ھەبووە لە مێژووی بیرکاریدا، بە چەشنێک کە ھەر لە کاتی بڵاوبوونەوەیەوە ھەتا کۆتاییی سەدەی ١٩ھەم و سەرەتای سەدەی ٢٠ەم کتێبی سەرەکیی وانەبێژی بووە بۆ فێرکردنی بیرکاری (بەتایبەت ئەندازە). لەو کارەدا پرەنسیپەکان و بنەواشەکانی ئەو زانستەی کە ئەمڕۆژە پێدەوترێ ئەندازەی ئیقلیدسی لە ژمارەیەکی کەم بەڵگەنەویستەوە ھەڵھێنجراون. زیاتر... دەستکاری   ئەندازە ھاوبەر یان تەریب، وشەیەکە کە لە ئەندازەدا ئاماژە دەکات بە یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی دوو ھێڵ یان دوو ڕووتەخت (یان زۆرتر) یان تێکەڵێک لەوانە (بۆ نموونە: ھێڵێک و ڕووتەختێک) لە ناو بۆشاییی ئیقلیدسیدا بەکاردەبرێت. دوو ھێڵ لە یەک ڕووتەختدا پێیان دەگوترێت ھاوبەر (بە ئینگلیزی: Parallel) ئەگەر پێک نەگەن یان یەکتر نەبڕن. دوو ھێڵی ھاوبەر لە بیرکاریدا بە $\parallel$ ھێما دەکرێت. بە زمانی بیرکاری ABھاوبەرە لەگەڵ CD بە شێوەی $AB\parallel CD$ دەردەبڕن. دەستکاری   پۆلەکان ▼ ماتماتیک ◄ ئامرازە ماتماتیکییەکان ◄ ئەندازە ◄ بابەتە ماتماتیکییەکان ◄ بوارەکانی ماتماتیک ◄ تۆپۆلۆژی ◄ تیۆرمە بیرکارییەکان ◄ تیۆریی ژمارەکان ◄ چەمکە ماتماتیکییەکان ◄ داڕێژەکانی بیرکاری ◄ ژمارەکان ◄ فانکشن و نەخشەکان ◄ فەلسەفەی بیرکاری ◄ کتێبە بیرکارییەکان ◄ کۆلکەوتارەکانی ماتماتیک ◄ لۆژیکی ماتماتیکی ◄ ماتماتیک و چاند ◄ ماتماتیک و ھونەر ◄ ماتماتیکزانان ◄ مێژووی ماتماتیک ◄ نایەکسانییەکان ◄ وشە ماتماتیکییەکان ◄ وێبگە ماتماتیکییەکان ◄ ھاوکێشەکان دەستکاری   وتەی ھەڵبژێردراو « ھیچ کەس ناتوانیت لەو بەھەشتەی کانتۆر بۆمانی دروست کردووە، دەرمانکات. » —دەیڤد ھیلبێرت دەستکاری   دەروازە پەیوەندیدارەکان شیکاریی ماتماتیکی تیۆریی ژمارەکان تیۆریی کۆمەڵە ئەندازە جەبر ئامار زانست فیزیک کۆمپیوتەر تەکنۆلۆژیا ھونەر مۆسیقا کتێب فەلسەفە دەستکاری   ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت پەرە بە وتاری سەرەکی بدە. پەرە بە وتارەکانی ناو پۆلی ماتماتیک بدە. کۆلکە وتارەکانی ماتماتیک فراوان بکە بۆ ئەوەی وتارەکانی ماتماتیک دەوڵەمەندتر و بەسوودتر بن. پەرە بە وتارە سەرەکییەکانی ماتماتیک بدە. پەڕەی زانیاری نوێ بکەرەوە. بیرۆکەت ھەیە؟ ڕەخنەت ھەیە؟ وتارێکی پوخت پێشنیار دەکەیت؟ لێرە پێشنیاری بکە بۆ زیاتر بەرەوپێشبردنی دەروازەکە. دەستکاری   پڕۆژەکانی تری ویکیپیدیا خانەخوێی ویکیپیدیا دامەزراوەی ویکیمیدیایە کە چەند پرۆژەی تریش بەڕێوە دەبات: کۆمنز خەزێنەی ئازادی میدیا میدیاویکی پەرەپێدانی نەرمامێری ویکی مێتاویکی ڕێکخستنی پرۆژەکانی ویکیمیدیا ویکیکتێب کتێبی خوێندن و ڕێنمایینامەی ئازاد ویکیدراوە بنکەی زانیاریی ئازاد ویکیھەواڵ ھەواڵی ناوەڕۆک ئازاد ویکیوتە کۆکەرەوەی وتەکان ویکیسەرچاوە کتێبخانەی ناوەڕۆک ئازاد ویکیجۆر تۆماری جۆری ئاژەڵەکان ویکیزانکۆ سەرچاوەی ئازادی فێربوون ویکیگەشت ڕێنوێنی گەشتی ئازاد ویکیفەرھەنگ فەرھەنگی کوردی دەستکاری   دەروازەکان دەروازەکان چین؟ پێرستی دەروازەکان دەروازە ھەڵبژێردراوەکان