تورکەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
(لە تورکەوە ڕەوانە کراوە)
Jump to navigation Jump to search
تورکەکان
Map-TurkicLanguages.png
ئەم وڵاتانە و ھەرێمە فێدراڵانەی کە لەوێ یەکێک لە زمانەکانی تورکی فەرمییە یان زۆربەی دانیشتووان بەکاریدێنن.
ژمارەی سەرجەمی دانیشتووان
دەوروبەری ١٤٠–١٦٠ ملیۆن[١][٢] یان زیاتر لە ١٧٠ ملیۆن[٣]
ناوچەکان بە ژمارەی دانیشتووانی بەرچاو
 تورکیا٥٧٬٥٠٠٬٠٠٠–٦١٬٥٠٠٬٠٠٠[٤]
 ئۆزبەکستان٢٥٬٢٠٠٬٠٠٠[٥]
 ئێران١٥٬٠٠٠٬٠٠٠[٦]
 ڕووسیا١٢٬٧٥١٬٥٠٢[٧]
 کازاخستان١٢٬٣٠٠٬٠٠٠[٨]
 چین١١٬٦٤٧٬٠٠٠[٩]
 ئازەربایجان١٠٬٠٠٠٬٠٠٠[١٠]
 یەکێتیی ئەورووپا٥٬٨٧٦٬٣١٨
 تورکمانستان٤٬٥٠٠٬٠٠٠[١١]
 قرغیزستان٤٬٥٠٠٬٠٠٠[١٢]
 ئەفغانستان٣٬٥٠٠٬٠٠٠[١٣]
 عێراق١٬٥٠٠٬٠٠٠[١٤]
 تاجیکستان١٬٢٠٠٬٠٠٠[١٥]
 ویلایەتە یەکگرتووەکان٩٠٠٬٠٠٠+[١٦]
 سووریا٨٠٠٬٠٠٠–١٬٠٠٠٬٠٠٠+[١٧]
 بولگاریا٥٩٠٬٦٦١
 قوبرسی باکوور٣١٣٬٦٢٦[١٨]
 ئوسترالیا٢٩٣٬٥٠٠
 گورجستان٣٠٥٬٥٣٩[١٩]
 ئوکراینا٢٧٥٬٣٠٠[٢٠]
 عەرەبستانی سعوودی٢٢٤٬٤٦٠
 مەنگۆلیا٢٠٢٬٠٨٦[٢١]
 لوبنان٢٠٠٬٠٠٠[٢٢][٢٣][٢٤][٢٥]
 پاکستان١٨٠٬٠٠٠[٢٦]
 مۆلدۆڤا١٥٤٬٤٦١[٢٧]
 مەقدوونیای باکوور٨١٬٩٠٠[٢٨]
زمانەکان
تورکی
ئایین
ئیسلام

(سوننە • عەلەوی • شیعە)

مەسیحییەت

یەھوودییەت

بێ ئایینی


بودیزم

خەڵکانی تورک (بە ئینگلیزی: Turkic peoples، بە تورکیی ئازەربایجانی: Türk xalqları تورک خالقلاری، بە تورکمانی: Türki halklary، بە تورکیی ئەستەمبوڵی: Türk halkları، بە ئۆیغووری: تۈرك، بە تاتاری: Төрки халыклар، بە یاکۆتی: Түүр омуктар، بە ئۆزبەکی: Turkiy xalqlar، بە کازاخی: Түркі халықтары، بە کاراچایی-بالکاری: Тюркле، بە گاگائۆزی: Türk halkları، بە چوڤاشی: Тĕрĕксем، بە باشکیری: Төрки халыҡтар) بە کۆمەڵێک لە گرووپە ڕەگەزییەکان دەگوترێت کە لە باکوور، ڕۆژھەڵات، ڕۆژاوا و ناوەندی ئاسیادا دەژین. زۆربەی تورکەکان بە یەکێک لە زمانە تورکییەکان قسە دەکەن.

ڕەچەڵەکی گەلانی تورکج بووەتە جێگای مشتوومری زۆرێک لە زمانزانانی ھاوچەرخ، زانایانی بواری بۆماوەزانی بە گوێرەی ئەو پاشماوە بۆماویانەی کە دۆزیویانەتەوە زێدو شوێنگەی یەکەمی ئەم گەلە دەبەنەوە باکووری خۆرھەڵاتی چین، کە بریتی بوون لە کۆمەڵە خەڵکانێکی سەرەتایی کە بە کاروباری کشتوکال کردن و لەوەر کردنەوە خەریک بوون لەوێوە ھەژموونی دەسەڵاتیان فراوان کردوە و توانیویانە دەست بەسەر زەویەکانی مەنگۆلیای ئەمرۆ دابگرن (ھەزارەی ٣ی پێش زایین). بەھۆی لەباری ژینگەی مەنگۆلیا بۆ بەخیو کردنی ئەسپ وازیان لە کاری کشتوکال ھێناوە پەنایان بردۆتە بەر ژیانی رەوەندی وە بەخبێو کردنی وڵاخ. لەو بوارەوە سوارچاکی چاکیان لێ دەرچوون.

ئەمانەش ببینە[دەستکاری]

سەرچاوەکان[دەستکاری]

  1. ^ Brigitte Moser, Michael Wilhelm Weithmann, Landeskunde Türkei: Geschichte, Gesellschaft und Kultur, Buske Publishing, 2008, p. 173
  2. ^ Deutsches Orient-Institut, Orient, Vol. 41, Alfred Röper Publushing, 2000, p. 611
  3. ^ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4405460/
  4. ^ "Turkey". The World Factbook. Retrieved 21 December 2014. ٢٧ی ئایاری ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. "Population: 81,619,392 (July 2014 est.)" "Ethnic groups: Turkish 70–75%, Kurdish 18%, other minorities 7–12% (2008 est.)" 70% of 81.6m = 57.1m, 75% of 81.6m = 61.2m
  5. ^ "Uzbekistan". The World Factbook. Retrieved 21 December 2014. ٩ی تەممووزی ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. "Population: 28,929,716 (July 2014 est.)" "Ethnic groups: Uzbek 80%, Russian 5.5%, Tajik 5%, Kazakh 3%, Karakalpak 2.5%, Tatar 1.5%, other 2.5% (1996 est.)" Assuming Uzbek, Kazakh, Karakalpak and Tartar are included as Turks, 80% + 3% + 2.5% + 1.5% = 87%. 87% of 28.9m = 25.2m
  6. ^ "Azerbaijani (people)". Encyclopædia Britannica. Retrieved 24 January 2012.
  7. ^ "Kazakhstan". The World Factbook. Retrieved 21 December 2014. ٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. "Population: 17,948,816 (July 2014 est.)" "Ethnic groups: Kazakh (Qazaq) 63.1%, Russian 23.7%, Uzbek 2.9%, Ukrainian 2.1%, Uighur 1.4%, Tatar 1.3%, German 1.1%, other 4.4% (2009 est.)" Assuming Kazakh, Uzbek, Uighur and Tatar are included as Turks, 63.1% + 2.9% + 1.4% + 1.3% = 68.7%. 68.7% of 17.9m = 12.3m
  8. ^ ru:Этно-языковой состав населения России
  9. ^ "China". The World Factbook. Retrieved 13 May 2014. ١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  10. ^ "Azerbaijan". The World Factbook. Retrieved 30 July 2016. ١٠ی حوزەیرانی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. "Population: 9,780,780 (July 2015 est.)"
  11. ^ "Turkmenistan". The World Factbook. Retrieved 13 May 2014.[بەستەری مردوو]
  12. ^ "Kyrgyzstan". The World Factbook. Retrieved 13 May 2014. ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  13. ^ "Afghanistan". The World Factbook. Retrieved 13 May 2014. ٢٠ی ئەیلوولی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  14. ^ "Iraq". The World Factbook. Retrieved 13 May 2014. ٢٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  15. ^ "Tajikistan". The World Factbook. Retrieved 13 May 2014. ٣١ی ئازاری ٢٠٠١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  16. ^ "Obama, recognize us". St. Louis American. Retrieved 18 March 2015.
  17. ^ Nahost-Informationsdienst (ISSN 0949-1856): Presseausschnitte zu Politik, Wirtschaft und Gesellschaft in Nordafrika und dem Nahen und Mittleren Osten. Autors: Deutsches Orient–Institut; Deutsches Übersee–Institut. Hamburg: Deutsches Orient–Institut, 1996, seite 33.داڕێژە:Pull quote
  18. ^ TRNC ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. SPO, Economic and Social Indicators 2014, pages=2–3
  19. ^ "Georgia". The World Factbook. Retrieved 13 May 2014. ١٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  20. ^ "Results / General results of the census / National composition of population". All-Ukrainian Census, 2001. December 5, 2001. Archived from the original on ۳۱ اکتبر ۲۰۰۴. Retrieved 2007-08-05. Check date values in: |archivedate= (help)
  21. ^ "Mongolia". The World Factbook. Retrieved 13 May 2014. ٢٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  22. ^ Al-Akhbar. "Lebanese Turks Seek Political and Social Recognition". Archived from the original on ۲۰ ژوئن ۲۰۱۸. Retrieved 2 March 2012. Check date values in: |archivedate= (help) ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  23. ^ "Tension adds to existing wounds in Lebanon". Today's Zaman. Archived from the original on ۱۱ ژانویە ۲۰۱۲. Retrieved 6 April 2011. Check date values in: |archivedate= (help) ١١ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  24. ^ Ahmed, Yusra (2015), Syrian Turkmen refugees face double suffering in Lebanon, Zaman Al Wasl, archived from the original on ٢٣ی ئابی ٢٠١٧, retrieved 11 October 2016 Check date values in: |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= (help) ٢٣ی ئابی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  25. ^ Syrian Observer (2015). "Syria's Turkmen Refugees Face Cruel Reality in Lebanon". Retrieved 10 October 2016.
  26. ^ "Pakistan". The World Factbook. Retrieved 13 May 2014. ٢٤ی ئایاری ٢٠٢٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  27. ^ "Moldova". The World Factbook. Retrieved 13 May 2014. ٢٥ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  28. ^ "Macedonia". The World Factbook. Retrieved 13 May 2014. ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=تورکەکان&oldid=986957»