پەیوەندی نێوان ئیسرائیل و تورکیا

پەیوەندی نێوان ئیسرائیل و تورکیا پەیوەندی دوو قۆڵی نێوان دەوڵەتی ئیسرائیل و کۆماری تورکیایە. پەیوەندییەکانی ئیسرائیل و تورکیا لە مانگی ئازاری ساڵی ١٩٤٩ بە فەرمی کرا، ئەو کاتە تورکیا بوو بە یەکەم وڵاتی زۆرینەی موسڵمان کە دان بە دەوڵەتی ئیسرائیلدانا.^[١]^[٢]^[٣]

سەردەمی عوسمانی

ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی پێش تورکیا بە ھەوڵی سوڵتان بایەزیدی دووەم پێشوازی لە پەنابەرانی جوولەکە کرد و ھەوڵەکانی بایزیدی دووەم یارمەتیی جوولەکەکانیدا بۆ مانەوە لە کاتە سەختەکاندا.^[٤] بۆیە لە ئەنجامدا جوولەکەکان بە توندی دڵسۆزی دەوڵەتی عوسمانی بوون و بەشێکی زۆریان بەرەو ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی ھەڵھاتن. ھەروەھا تیۆدۆر ھێرتسل ڕێبەری زایۆنیستەکان داوای لە سوڵتان عەبدولحەمیدی دووەمی عوسمانی کرد کە فەلەستین داگیر بکات و بەڵێنی گەڕانەوە بۆ زایۆن جێبەجێ بکات.^[٥]

بازرگانی

تورکیا شەشەم گەورەترین شوێنی ھەناردەکردنی ئیسرائیلە. ماددە کیمیایییەکان و ماددە تەقێنراوەکانی نەوت ھەناردەکردنی سەرەکین.^[٦] تورکیا کەرەستەی بەرگری تەکنەلۆژیای بەرز لە ئیسرائیل دەکڕێت، بەڵام تورکیا پێڵاو و جلوبەرگی سەربازی بۆ ئیسرائیل دابین دەکات.^[٧] ھاوردەکردنی بەرھەمی سەوزەی ئیسرائیل لە ساڵی ٢٠٠٧ەوە بە جێگیری ماوەتەوە و ھاوردەکردنی خۆراک و خواردنەوە و تووتنی ئامادەکراو لە ساڵی ٢٠٠٧ تا ٢٠١١ دوو ھێندە زیادی کردووە.^[٨]

ھاوکاریی سەربازی

زانراوە کە تورکیا و ئیسرائیل بەڕاستی ھاوپەیمانی سەربازی باشن و کەرەستەی یەکتر دەفرۆشن.^[٩] کۆمپانیاکانی بەرگریی ئیسرائیل ھاوکار بوون لە مۆدێرنکردنی ھێزی ئاسمانیی تورکیا. ڕێککەوتنەکان بریتین لە ھاوکاری ئاسمانی، دەریایی، وشکانی و ھەواڵگری، بەرھەمھێنانی فڕۆکە، چەک و مووشەک، سەردانی سەربازی ھاوبەش، مەشق و مەشق، ناردنی چاودێر بۆ چاودێریکردنی مانۆڕە سەربازییەکان، ئاڵوگۆڕی کارمەندان و مەشقی سەربازی.^[١٠]

پەیوەندییە نەریتییەکان

کۆمەڵەی ئەرقەداش لە ساڵی ٢٠٠٣ بۆ پاراستنی میراتی جوولەکەکانی تورک و بەرەوپێشبردنی پەروەردەی تورکی-جوولەکە و پتەوکردنی پەیوەندییەکانی نێوان ئیسرائیل و تورکیا دامەزراوە.^[١١] ڕێکخراوەکە لە سەرەتای دامەزراندنییەوە زیاتر لە ٤ ھەزار ئەندامی ھەیە، نزیکەی ٤٠ خۆبەخش بۆ بەڕێوەبردنی کارە بەرفراوانەکانی و دوازدە لق لە سەرانسەری وڵاتدا.^[١٢]

سەرچاوەکان

^ «Timeline of Turkish-Israeli Relations, 1949–2006» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٩ی ئازاری ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە 6 February 2016 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ «Turkey and Israel». SMI. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی شوباتی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە 6 May 2010 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ Abadi, pg. 6
^ Pessah، Tom (25 January 2018). «When the Sultan took in Jewish refugees». +972 Magazine. لە 18 August 2022 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ «Herzl and the Ottoman Empire». Cemoti. 28 (1): 13–18. 1999. doi:10.3406/cemot.1999.1476.
^ Uri Friedman. «The Tie That Still Binds Israel and Turkey: Trade». The Wire. لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی ئازاری ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە 17 April 2016 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ «ECONOMY – Business as usual between Turkey, Israel». لە 13 April 2016 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 17 April 2016 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
^ «Turkey, Israel: Potential for a fresh start?». لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی نیسانی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە 17 April 2016 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ Katz، Yaakov (12 November 2007). «Israel may sell Arrow and Ofek to Turkey». The Jerusalem Post. لە 8 December 2017 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= و |archive-date= (یارمەتی)
^ The Turkish Middle East Role: Between the Arabs and Israel 9 October 2012 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە. U.S. Army War College, Carlisle Barracks, Pennsylvania
^ «Arkadash – The Turkish Jewish Community in Israel». لە ڕەسەنەکە لە ٥ی نیسانی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە 17 April 2016 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ «Israeli-Turks watch relations crumble between their lands». The Jerusalem Post - JPost.com. لە 11 January 2013 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 17 April 2016 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

[washingtoninstitute1-1] «Timeline of Turkish-Israeli Relations, 1949–2006» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٩ی ئازاری ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە 6 February 2016 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[autogenerated1-2] «Turkey and Israel». SMI. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی شوباتی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە 6 May 2010 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[abadi6-3] Abadi, pg. 6

[4] Pessah، Tom (25 January 2018). «When the Sultan took in Jewish refugees». +972 Magazine. لە 18 August 2022 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[5] «Herzl and the Ottoman Empire». Cemoti. 28 (1): 13–18. 1999. doi:10.3406/cemot.1999.1476.

[6] Uri Friedman. «The Tie That Still Binds Israel and Turkey: Trade». The Wire. لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی ئازاری ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە 17 April 2016 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[7] «ECONOMY – Business as usual between Turkey, Israel». لە 13 April 2016 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 17 April 2016 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

[globalpublicsquare.blogs.cnn.com-8] «Turkey, Israel: Potential for a fresh start?». لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی نیسانی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە 17 April 2016 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[JPostarrow-9] Katz، Yaakov (12 November 2007). «Israel may sell Arrow and Ofek to Turkey». The Jerusalem Post. لە 8 December 2017 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= و |archive-date= (یارمەتی)

[10] The Turkish Middle East Role: Between the Arabs and Israel 9 October 2012 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە. U.S. Army War College, Carlisle Barracks, Pennsylvania

[11] «Arkadash – The Turkish Jewish Community in Israel». لە ڕەسەنەکە لە ٥ی نیسانی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە 17 April 2016 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[12] «Israeli-Turks watch relations crumble between their lands». The Jerusalem Post - JPost.com. لە 11 January 2013 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 17 April 2016 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]