قرمچاقان
| ژمارەی سەرجەمی دانیشتووان | |
|---|---|
| ٢،٥٠٠[١] | |
| ناوچەکان بە ژمارەی دانیشتووانی بەرچاو | |
 ئیسرائیل | ١،٢٠٠[٢] |
 ئوکراینا | ٤٠٠[٣] |
 ڕووسیا | ٩٠٠[٤] |
| زمانەکان | |
| زمانی قرمچاقی | |
| ئایین | |
| جوولەکایەتی | |
| گرووپە ڕەگەزییە پێوەندیدارەکان | |
| قەرائیان و تورکەکان | |
قرمچاقان نەتەوەیەکی تورکن کە لە کریمیا سەرچاوەیان گرتووە و پەیڕەوی لە ئایینی جوولەکایەتی دەکەن و بە زمانی تورکی قیریمچاک قسە دەکەن. ئەوان ھەمیشە شانبەشانی قەرائیان کریمیا ژیاون، کە یەکێکی دیکەیە لە نەتەوەی جوولەکە تورکەکان.[٣]
نەریتەکان و زمان
[دەستکاری]پیشە نەریتییەکانی قرمچاقان بریتی بوون لە کشتوکاڵ، بازرگانی و کشتوکاڵی ترێ. جلوبەرگ و نەریتی قرمچاقان ھاوشێوەی جلوبەرگ و نەریتی کارایییەکان و تاتارەکانی کریمەی نزیکە و تەنانەت لێکچوونیان لەگەڵ کۆمەڵگە تورکەکانی ناوەڕاستی ئاسیا وەک کازاخەکان ھەیە.[٥][٥]
قرمچاقان فۆرمێک لە زمانی تاتاری کریمە قسە دەکەن، کە پێی دەوترێت زمانی قرمچاقی. پێش لەشکرکێشی سۆڤیەت بۆ سەر ئوکراینا، قرمچاقان دوو زمان بوون: بە زمانی قرمچاق قسەیان دەکرد و لە ھەمان کاتدا زمانی عیبری بۆ ژیانی ئایینی خۆیان بەکاردەھێنا. قرمچاقان دەستیان کرد بە لەدەستدانی زمانەکەیان دوای ئەوەی ڕووسەکان قەدەغەیان کرد لە قسەکردن بەو زمانە. ئێستا ھەوڵ دەدەن زمانەکەیان زیندوو بکەنەوە بە دروستکردنی قوتابخانە لە ئۆکراین و تورکیا و ئەمریکا و ئیسرائیل. تەورات و کتێبی جوولەکەکانی تریان ھەیە کە وەرگێڕدراون بۆ زمانەکەیان.[٥] زۆرێک لە تایبەتمەندییە زمانییەکانی زمانی قرمچاق لە زمانەکانی دیکەی تورکیدا دەدۆزرێتەوە. جگە لەوەش چەندین وشەی عیبری و ئارامی لەخۆدەگرێت و سەرەتا بە ڕێنووسی عیبری نووسراوە، ئێستا بە ڕێنووسی سیریلیک و ڕێنووسی لاتینی نووسراوە.[٦]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ Kizilov, M. Krymchaks: Modern situation of the community. "Eurasian Jewish Annual". 2008
- ^ «Михаил Кизилов. Крымчаки: современное состояние общины». لە ڕەسەنەکە لە ١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ ئ ا «Krymchaks». www.encyclopediaofukraine.com. لە ٥ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ ئ ا ب Akiner، Shirin (1986). Islamic peoples of the Soviet Union: with an appendix on the non-Muslim Turkic peoples of the Soviet Union: an historical and statistical handbook (2nd ed.). London: KPI. p. 433. ISBN 0-7103-0188-X.
- ^ Ianbay، Iala (2016). Krymchak Dictionary. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. pp. IX–XIV. ISBN 978-3-447-10541-5.
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە قرمچاقان تێدایە. |