مێشک: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

مێشکی مرۆڤ
مێشکی مرۆڤ
وردەکارییەکان
کۆئەندام	ئەندامە دەمارییە ناوەندییەکان
خوێنبەر	Internal carotid arteries, vertebral arteries
ناسێنەرەکان
لاتینی	Cerebrum
MeSH	D٠٠١٩٢١
NeuroNames	٢١
TA98	A14.1.03.001
TA2	٥٤١٥

گەڕان بە مێژوودا

→ گۆڕانکاریی کۆنتر گۆڕانکاریی نوێتر ←

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو

دیداریویکیدەق

نێوھێڵ

وەک پێداچوونەوەی ‏٢٣:٢٦، ١٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٣

مێشک بەشی سەرەکیی کۆئەندامی دەماری لەشی مرۆڤە. مێشکی مرۆڤ (بە ئینگلیزی: Human Brain) یەکێک لە هەستیارترین و ئاڵۆزترین ئەندامەکانی مرۆڤە کە 2 لەسەدی کێشی مرۆڤ پێک دێنێت، بەڵام پتر لە30لەسەدی وزەی ڕۆژانەی مرۆڤ بەکار دێنێ. زۆربەی ئەم وزەیە لە کاربۆهیدراتەکان ( گلووکۆز ) وەردەگرێ و خیرا دەیسووتێنێ، تەنانەت لە کاتی خەوتندا، مێشک زۆرتر لە هەر ئەندامێکی تر ئۆکسجین بەکار دێنێت.

مێشک ئەو شوێنەیە کە تێیدا بیرکردنەوە، یادەوەری، ھەست و ئەزمونکردن پرۆسە دەکرێت. ئەم ئەندامەی لەشمان کە نزیکەی ١.٤ کیلۆگرام دەبێت، نزیکەی دوو سەد میلیار (٢٠٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠) دەمارەخانەی تێدایە. ئاڵۆزی پەیوەندی نێوان ئەم دەمارەخانانە مێشکی مرۆڤ دەئاوسێنێت. ھەر یەک لە دەمارەخانانە پەیوەندی بە ھەزاران یان دەیان ھەزار دەمارەخانەی دیکەوە دەکا لەڕێگەی پێکھاتەی زۆر بچووکەوە کە پێیان دەوترێت سیناپس (Synapses) کە ژمارەیان دەگاتە (١٢٥) تریلیۆن.^[١] ھەموو چرکەیەک لە ژیانماندا، مێشکمان ملیۆنان پەیوەندی نوێ دروست دەکات. شێواز و بەھێزی ئەم پەیوەندیانە بەبەردەوامی لە گۆڕاندایە و دەماخی ھیچ دوو مرۆڤێک لە یەکتر ناچێت.

بە کەموکووڕی هێنانی مێشک، ئیسکمی مێشک دەڵێن.

هەموو بڕبڕەداران و زۆربەی بێ بڕبڕەکان مێشکیان هەیە. تەنیا ژمارەیەکی کەم لە بێ بڕبڕەکان وەک بووکی دەریا و ئەستێرەی دەریا مێشکیان نییە. ژمارەی خانە دەمارییەکان لە توێکڵی مێشکی مرۆڤدا بۆ 33 بلیۆن خەمڵینراوە. ئەم خانە دەمارییانە لە ڕێگەی ئەکسۆنەکانەوە پێکەوە بەستراون و پێوەندییان هەیە.

مێشک ناوەندی کۆنترۆڵی ئەندامەکانی لەشە. مێشک بە داڕشتنی کاری ماسوولکەکان و بەڕێ کردنی هۆرمۆنەکان ، لەش کۆنترۆڵ دەکا.

پێکهاتە

مێشک گرنگترین بەشی کۆئەندامی دەمارە و لە مرۆڤدا لەم بەشانە پێکهاتووە: مۆخ ، تالامووس ، هیپۆتالامووس ، پردی مێشک ، ساقەتەی مێشک ، بادامەی مێشک و گرێکانی بنکی

کارەندامناسی مێشک

توێکڵی مێشک : ئەم بەشە پرۆسێسی زانیاری دەکات.
سپێنە : ئەم بەشە لە ئەکسۆنی خانە دەمارییەکان پێک هاتووە.
هیپۆتالامووس: ئەم بەشە کاربەدەستی خەو، خواردن و ڕژانی هۆرمۆنەکانە.
سیستمی لیمبیک: بەڕێوبەری یاد و بیرەوەرییەکانە.

10 هۆکاری تێکدانی مێشک لە ژیان

توێژینەوەکان دەریان خستووە کە ئەم 10 هۆکارە لە ژیانی ئاسایی مرۆڤدا دەتوانێ کاریگەری خراپی لە سەر مێشک هەبێ[١]:

نەخواردنی ژەمی بەیانی
زۆر خواردن
جگەرە کێشان
زۆر خواردنی شیرەمەنی
پیسی هەوا
خەوزڕان
سەرداپۆشین لە نووستندا
خۆ ماندوو کردن لە کاتی نەخۆشی
کەم بیر کردنەوە
کەم قسە کردن لەگەڵ دەوروبەر

جەڵتەی مێشک

جەڵتە یان سەکتەی مێشک بە يه‌کێکه له‌و ديارده‌ ترسناکەکانی تەندروستی مرۆڤ دادەنریت، چونکه‌ هه‌ندێک جار ده‌بێته‌ هۆى مردن و له‌ناوچوونى کتوپڕی. سه‌کته‌ى مێشک بریتییە لە:‌ له‌ده‌ستدانی کتوپڕی فه‌رمانه‌کانى مێشک و کورت هێنانی کۆنترۆڵکارییکان. ڕێژه‌ى تووشبون به‌م نه‌خۆشييه‌ کتوپڕه‌ له‌ به‌رزبوونه‌وه‌دايه‌ و به‌ گوێره‌يى هه‌ندێک له‌ راپۆرته‌ پزيشکييه‌کان سه‌کته‌ى ميشک دووه‌مين هۆکارى مردنه‌ له‌ سه‌رانسه‌رى جيهاندا.

Brain lobes. Colorings are same as above. And additionally ██ Insular lobe

Four lobes██ Occipital lobe ██ Parietal lobe ██ Frontal lobe ██ Temporal lobe And others ██ Cerebellum ██ Medulla

ئەمانەش ببینە

سەرچاوەکان

ماڵپەڕی زانستەکان - مێشکی مرۆڤ

^ Micheva, K. D., Busse, B., Weiler, N. C., O'Rourke, N., Smith, S. J (2010). "Single-Synapse Analysis of a Diverse Synapse Population: Proteomic Imaging Methods and Markers". دەمارەخانە. 68 (4): 639–653.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: پێرستی نووسەران (link)

دەروازە لەشی مرۆڤ

[1] Micheva, K. D., Busse, B., Weiler, N. C., O'Rourke, N., Smith, S. J (2010). "Single-Synapse Analysis of a Diverse Synapse Population: Proteomic Imaging Methods and Markers". دەمارەخانە. 68 (4): 639–653.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: پێرستی نووسەران (link)

[١]

@@ ھێڵی ١: / ھێڵی ١: @@
+{{زانیاریی توێکاری
+|ناو       =مێشکی مرۆڤ
+|لاتینی     =Cerebrum
+|وێنە       =Skull and brain normal human.svg
+|سەردێڕ     =کەللەسەر و مێشکی مرۆڤ
+|قەبارە    =125px
+|وێنە٢      =Cerebral lobes.png
+|سەردێڕ٢    =
+|نەخشە     =
+|سەردێڕی نەخشە =
+|کۆئەندام     =[[ئەندامە دەمارییە ناوەندییەکان]]
+|خوێنبەر     =Internal carotid arteries, vertebral arteries
+|خوێنهێنەر    =Internal jugular vein, خوێنهێنەرەکانی مێشک, خوێنهێنەرە دەرەکییەکان, basal vein, terminal vein, choroid vein, cerebellar veins
+|دەمار     =
+|لیمف      =
+}}
 {{لە شێوەزارەکاندا
 | زار١   = کوردیی باکووری
@@ ھێڵی ١٤: / ھێڵی ٣١: @@
 }}
 '''مێشک''' بەشی سەرەکیی [[کۆئەندامی دەمار|کۆئەندامی دەماری]] لەشی مرۆڤە.
-مێشک یەکێک لە هەستیارترین  و ئاڵۆزترین  ئەندامەکانی مرۆڤە کە 2 لەسەدی کێشی مرۆڤ پێک دێنێت، بەڵام پتر لە30لەسەدی وزەی ڕۆژانەی مرۆڤ بەکار دێنێ.  زۆربەی ئەم وزەیە لە [[کاربۆهیدرات|کاربۆهیدراتەکان]] ( [[گلووکۆز]] ) وەردەگرێ و خیرا دەیسووتێنێ، تەنانەت لە کاتی خەوتندا، مێشک زۆرتر لە هەر ئەندامێکی تر [[ئۆکسجین]] بەکار دێنێت.
+'''مێشکی مرۆڤ''' (بە [[ئینگلیزی]]: ''Human Brain'') یەکێک لە هەستیارترین  و ئاڵۆزترین  ئەندامەکانی مرۆڤە کە 2 لەسەدی کێشی مرۆڤ پێک دێنێت، بەڵام پتر لە30لەسەدی وزەی ڕۆژانەی مرۆڤ بەکار دێنێ.  زۆربەی ئەم وزەیە لە [[کاربۆهیدرات|کاربۆهیدراتەکان]] ( [[گلووکۆز]] ) وەردەگرێ و خیرا دەیسووتێنێ، تەنانەت لە کاتی خەوتندا، مێشک زۆرتر لە هەر ئەندامێکی تر [[ئۆکسجین]] بەکار دێنێت.
+مێشک ئەو شوێنەیە کە تێیدا بیرکردنەوە، یادەوەری، ھەست و ئەزمونکردن پرۆسە دەکرێت. ئەم ئەندامەی لەشمان کە نزیکەی ١.٤ کیلۆگرام دەبێت، نزیکەی دوو سەد میلیار (٢٠٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠) [[دەمارەخانە|دەمارەخانەی]] تێدایە. ئاڵۆزی پەیوەندی نێوان ئەم دەمارەخانانە مێشکی [[مرۆڤ]] دەئاوسێنێت. ھەر یەک لە دەمارەخانانە پەیوەندی بە ھەزاران یان دەیان ھەزار دەمارەخانەی دیکەوە دەکا لەڕێگەی پێکھاتەی زۆر بچووکەوە کە پێیان دەوترێت [[سیناپس]] (Synapses) کە ژمارەیان دەگاتە (١٢٥) تریلیۆن.<ref>{{cite journal |author=Micheva, K. D., Busse, B., Weiler, N. C., O'Rourke, N., Smith, S. J |title=Single-Synapse Analysis of a Diverse Synapse Population: Proteomic Imaging Methods and Markers |journal=[[دەمارەخانە]] |volume=68 |pages=639-653 |year=2010 |issue=4}} </ref> ھەموو چرکەیەک لە ژیانماندا، مێشکمان ملیۆنان پەیوەندی نوێ دروست دەکات. شێواز و بەھێزی ئەم پەیوەندیانە بەبەردەوامی لە گۆڕاندایە و دەماخی ھیچ دوو مرۆڤێک لە یەکتر ناچێت.
 بە کەموکووڕی هێنانی مێشک، [[ئیسکمی مێشک]] دەڵێن.
@@ ھێڵی ٦٥: / ھێڵی ٨٤: @@
 [[File:Lobes of the brain.jpg|thumb|right|230px| نمای مێشک لە خوارەوە]]
-==سەرچاوەکان==
-#ماڵپەری ڕێکخراوی نەتەوەیی عەوارزی عەسەبی و کەمئەندامی عەسەبی.
-*[http://www.ninds.nih.gov/disorders/brain_basics/know_your_brain.htm www.ninds.nih.gov/disorders/brain_basics/know_your_brain.htm]
-#ماڵپەری ڕێکخراوی سووئە ئستفادە لە مەواد و خەدەماتی تایبەت بە سڵامەتی مێشک.
-*http://store.samhsa.gov/home
+[[پەڕگە:Human brain ckb.jpg|350px|وێنۆک|ناوەڕاست|هەستەکان لە مێشکی مرۆڤدا]]
-==پەراوێز==
-{{reflist}}
+== ئەمانەش ببینە ==
+*[[مێشک]]
+*[[لەشی مرۆڤ]]
+== سەرچاوەکان ==
+[http://www.zanstekan.com/human-brain/ ماڵپەڕی زانستەکان - مێشکی مرۆڤ]
+{{پەراوێز}}
 {{کۆئەندام و ئەندامەکانی مرۆڤ}}
+{{دەروازە|لەشی مرۆڤ}}
 [[پۆل:توێکاری]]
 [[پۆل:مێشک]]
-{{Link FA|sl}}
-{{Link GA|cs}}
-{{Link GA|en}}

بە شێوەزارەکانی تری کوردی
مێشک
کوردیی باکووری	مەژی، مێژی
کوردیی باشووری	مزگ، مژگ
لەکی	مەزگ
لوڕی	مەزگ
ھەورامی	مەژگ
زازاکی	مەزگ