ئیمپڕاتۆریەتی ئیسپانی
| ئیمپراتۆریەتی ئیسپانی | |
|---|---|
| بە ئیسپانی: Imperio español | |
| بەشێکە لە | یەکگرتویی ئێبیریا |
| دامەزران | ١٢ی تشرینی یەکەمی ١٤٩٢ |
| ناو بە زمانی فەرمی | Monarquía universal española(Monarquía hispánica /Monarquía de España /Monarquía española) |
| ئایین | Latin Church |
| بەشداربووە لە | Eighty Years' War |
| دامەزرێنەر | Catholic Monarchs |
| زمانی فەرمی | ئیسپانی |
| سروودی نیشتمانی | Marcha Real |
| کیشوەر | ئەمەریکاکان، ئاسیا، ئەورووپا، ئەفریقا، ئۆقیانووسیا |
| وڵات | ئیسپانیا |
| پایتەخت | Madrid city، Toledo city، Valladolid city |
| شێوەی بنەڕەتیی حکوومەت | polysynodal monarchy، personal union، absolute monarchy |
| دانیشتووان | ٦٠٬٠٠٠٬٠٠٠ |
| دراو | Spanish real، peseta، Spanish dollar |
| گۆڕدراوە لەلایەن | ئیسپانیا |
| جێگەی دەگرێتەوە | تاجی ئەراگۆن، Crown of Castile |
| زمانەکان | ئیسپانی |
| ڕووداوە بەرچاوەکان | dynastic union of Aragon and Castile |
| کۆتاییھاتن | ٢ی حوزەیرانی ١٨٩٩ |
| ڕووبەر | ٢٠٬٠٠٠٬٠٠٠ کیلۆمەتر چوارگۆشە |
| ئایینی فەرمی | Latin Church، کاسۆلیکی |
| Patron saint | Immaculate Conception of Mary |
| Gregorian calendar start date | ١٥ی تشرینی یەکەمی ١٥٨٢ |
ئیمپراتۆریەتیی ئیسپانیا (بە ئیسپانی: imperio dè españa) ھەندێکجار بە پاشایەتی ئیسپانی یان پاشایەتی کاسۆلیکی ناودەبرێت،[١][٢][٣] ئیمپراتۆریەتێکی داگیرکاری ئیسپانی بوو، لە نێوان ساڵانی ١٤٩٢ز تا ١٩٧٦ز فەرمانڕەوایەتی کردووە؛ کە لە ١٧ی نیسانی ١٤٩٢ لەسەر دەستی ئیزابێلای یەکەم و فێردیناندی پێنجەم دامەزرا.[٤][٥] بە ھاوبەشی لەگەڵ ئیمپراتۆریەتیی پورتوگالی، یەکەم ئیمپراتۆریەت بوون کە سەردەمی دۆزینەوە جوگرافییەکانی لە ئەورووپا دەستپێکرد،[٦] بەشێکی بەرفراوانی ئەمریکاکان و ئەفریقا و دوورگە جیاوازەکانی ئاسیا و ئۆقیانووسەکانی کۆنترۆڵکرد، لەگەڵ ئەو خاکانە سەر بە ئەورووپا بوون.[٧] یەکێک بوو لە بەھێزترین ئیمپراتۆریەتەکانی سەرەتای سەردەمی نوێ، بە «ئەو ئیمپراتۆریەتەی کە خۆر ھەرگیز لەسەری ئاوا نابێت» ناسرا بوو.[٨] لە ساڵی ١٨١٠ خاکی ئیمپراتۆریەتیی ئیسپانیا لە لووتکەی دەسەڵاتیدا گەیشتە زیاتر لە ١٣ ملیۆن کیلۆمەتر چوارگۆشە (٥ ملیۆن میل چوارگۆشە)، ئەمەش وای کرد کە ببێتە یەکێک لە گەورەترین ئیمپراتۆریەتەکانی مێژوو.[٩]
پێرستی پاشاکانی ئیمپڕاتۆریەتی ئیسپانیا[دەستکاری]
| ناو | ماوەی دەسەڵات | مردن | وێنە |
|---|---|---|---|
| ئیزابێلای یەکەم | ١٤٧٤
١٥٠٤ |
٢٦ی تشرینی دووەمی ١٥٠٤ | _-_RCIN_403445_-_Royal_Collection.jpg) |
| چارلسی یەکەم | ١٥١٩
١٥٥٦ |
٢١ی ئەیلوولی ١٥٥٨ |  |
| فلیپی دووەم | ١٥٥٦
١٥٩٨ |
١٣ی ئەیلوولی ١٥٩٨ |  |
| فلیپی سێیەم | ١٥٩٨
١٦٢١ |
٣١ی مارسی ١٦٢١ | _-_Google_Art_Project.jpg) |
| فلیپی چوارەم | ١٦٢١
١٦٦٥ |
١٧ی ئەیلوولی ١٦٦٥ |  |
| چاڕڵسی دووەم | ١٦٦٥
١٧٠٠ |
١ی تشرینی دووەمی ١٧٠٠ |  |
| چاڕڵسی سێیەم | ١٧٠٠
١٧١٥ |
١٤ی کانوونی دووەمی ١٧٨٨ |  |
| فلیپی پێنجەم(١) | ١٧٠٠
١٧٢٤ |
٩ی تەممووزی ١٧٤٦ | .png) |
| لویسی یەکەم | ١٤ی کانوونی دووەمی ١٧٢٤
١٥ی ئابی ١٧٢٤ |
١٥ی ئابی ١٧٢٤ |  |
| فلیپی پێنجەم(٢) | ١٧٢٤
١٧٤٦ |
٩ی تەممووزی ١٧٤٦ |  |
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ Fernández Álvarez, Manuel (1979). España y los españoles en los tiempos modernos (بە ئیسپانی). University of Salamanca. p. 128.
- ^ Schneider, Reinhold, 'El Rey de Dios', Belacqva (2002)
- ^ Hugh Thomas, 'World Without End: The Global Empire of Philip II', Penguin; first edition (2015)
- ^ Wright, Edmund, ed. (2015). A Dictionary of World History (2nd ed.). Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780192807007.001.0001. ISBN 978-0-19-172692-7.
- ^ Echávez-Solano, Nelsy; Dworkin y Méndez, Kenya C., eds. (2007). Spanish and Empire. Nashville, Tenn.: Vanderbilt University Press. pp. xi–xvi. doi:10.2307/j.ctv16755vb.3. ISBN 978-0-8265-1566-7.
- ^ Beaule, Christine; Douglass, John G., eds. (2020). The Global Spanish Empire: Five Hundred Years of Place Making and Pluralism. Amerind Studies in Anthropology. Tucson: University of Arizona Press. pp. 3–15. doi:10.2307/j.ctv105bb41. ISBN 978-0-8165-4571-1. JSTOR j.ctv105bb41. Archived from the original on 30 August 2021. Retrieved 6 August 2021 – via Open Research Library.
- ^ Gibson.
- ^ Márquez, Carlos E. (2016). "Plus Ultra and the Empire Upon Which the Sun Never Set". In Tarver, H. Micheal; Slape, Emily (eds.). The Spanish Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. p. 161. ISBN 978-1-61069-422-3. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 19 September 2022.
- ^ Taagepera, Rein (September 1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia" (PDF). International Studies Quarterly. 41 (3): 492–502. doi:10.1111/0020-8833.00053. JSTOR 2600793. Archived (PDF) from the original on 2020-07-07. Retrieved 2020-07-07.
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئیمپڕاتۆریەتی ئیسپانی تێدایە. |